Αν και σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, ο θάνατος του Πάμπλο Νερούδα προήλθε από καρκίνο, σύμφωνα και με το πιστοποιητικό θανάτου του, οικογένεια και πολλοί άλλοι έχουν βάσιμες... αμφιβολίες.
Σε αυτό το συμπέρασμα κατέληξε διεθνής ομάδα 16 ειδικών, στην οποία είχε αναθέσει η δικαιοσύνη της Χιλής να εξακριβώσουν αν ο νομπελίστας της λογοτεχνίας- που πέθανε λίγες ημέρες μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα του Αουγκούστο Πινοτσέτ το 1973, οφειλόταν στον καρκίνο ή αν δολοφονήθηκε από τη χούντα.
«Αυτό που είναι 100% σίγουρο (...) είναι πως στο πιστοποιητικό δεν αναφέρεται η πραγματική αιτία θανάτου», τόνισε κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου ο Δρ. Αουρέλιο Λούνα εξ ονόματος της επιτροπής ειδικών. «Κατόπιν της ανάλυσης των δεδομένων, δεν μπορούμε να δεχθούμε ότι ο ποιητής διέτρεχε άμεσο κίνδυνο θανάτου όταν εισήχθη στο νοσοκομείο», εξήγησε ο Λούνα. Πρόσθεσε πάντως ότι «δεν μπορούμε να επιβεβαιώσουμε αν ο θάνατος του Πάμπλο Νερούδα οφειλόταν σε φυσικά αίτια ή ήταν βίαιος».
Οι ειδικοί από τον Καναδά, τη Δανία, τις ΗΠΑ, την Ισπανία και τη Χιλή προσπαθούν ακόμη να βρουν τα πραγματικά αίτια του θανάτου του Νερούδα, πριν από 44 χρόνια. Ανακάλυψαν ένα βακτήριο, μη καρκινικό, το οποίο μελετάται σε εργαστήρια στον Καναδά και στη Δανία και αναμένεται να επιτρέψει να κατανοηθούν τα αίτια του θανάτου του Πάμπλο Νερούδα, σύμφωνα με τον Λούνα. Κατά τον ίδιο, θα μπορούσε να πρόκειται για βακτήριο που είχε καλλιεργηθεί σε εργαστήριο.
Τα αποτελέσματα των εξετάσεων των δειγμάτων αναμένονται σε περίπου έξι μήνες. Η οικογένεια του Νερούδα θεωρεί ότι ο ποιητής δολοφονήθηκε από τη δικτατορία.
Ο ποιητής πέθανε σε κλινική στο Σαντιάγο το 1973, 12 ημέρες μετά την ανατροπή του σοσιαλιστή προέδρου Σαλβαδόρ Αγιέντε, επιστήθιου φίλου του Νερούρα. Μετά την εκταφή του το 2013, εντέλει τάφηκε ξανά τον Απρίλιο του 2016, χωρίς πάντως οι έρευνες μέχρι τώρα να έχουν ξεδιαλύνει το μυστήριο γύρω από τον θάνατό του.
Τον Μάιο του 2014, μια ομάδα Ισπανών ερευνητών είχε αποκαλύψει ότι διαπίστωσε την παρουσία βακτηρίων χρυσίζοντος σταφυλόκοκκου, κάτι που μπορεί να οφειλόταν σε μια ένεση που του έκανε ένας πράκτορας της δικτατορίας.
Σύμφωνα με το πιστοποιητικό θανάτου που είχε εκδοθεί από τη στρατιωτική δικτατορία, ο κομμουνιστής ποιητής απεβίωσε σε ηλικία 69 ετών από τον καρκίνο του προστάτη από τον οποίο έπασχε.
Όμως το 2011 ο οδηγός και προσωπικός βοηθός του Νερούδα την εποχή εκείνη, ο Μανουέλ Αράγια, είχε δηλώσει πως ο θάνατός του οφειλόταν σε μια μυστηριώδη ένεση που του έγινε μία ημέρα πριν από την αναχώρησή του για το Μεξικό, όπου ο ποιητής σκόπευε να πάει πολιτικός εξόριστος και να συνεχίσει τον αγώνα εναντίον του Πινοτσέτ.
Το 2013, ο Αράγια είχε τονίσει μιλώντας στο Γαλλικό Πρακτορείο ότι «ο Νερούδα δολοφονήθηκε».
Κατόπιν άρχισε έρευνα της δικαιοσύνης της Χιλής, ενώ κι άλλοι μάρτυρες επίσης διαβεβαίωσαν πως ο λογοτέχνης ήταν καλά πριν από τη διαβόητη ένεση.
Το γεγονός ότι το 1982 στην ίδια κλινική είχε πεθάνει ο πρώην πρόεδρος Εδουάρδο Φράι (1964-1970), αντίπαλος της δικτατορίας, ο οποίος είχε εισαχθεί για μια επέμβαση ρουτίνας και ενδέχεται να δηλητηριάστηκε, ενίσχυσε τη θεωρία περί δολοφονίας του ποιητή.
