Το φιλόδοξο πρόγραμμα ανάπτυξης του μαχητικού stealth F-X της Ιαπωνίας έχει πλέον ενσωματωθεί στο ευρύτερο Παγκόσμιο Πρόγραμμα Αεροπορικής Μάχης (GCAP), σε συνεργασία με τη Μεγάλη Βρετανία και την Ιταλία. Στόχος αυτής της σύμπραξης είναι η δημιουργία ενός δικινητήριου μαχητικού έκτης γενιάς, το οποίο προορίζεται να αντικαταστήσει τον παλαιότερο στόλο των αεροσκαφών F-2 της ιαπωνικής αεροπορίας.

Τεχνολογική Υπεροχή και Χρονοδιάγραμμα

Στο επίκεντρο του προγράμματος βρίσκεται η ανάπτυξη ενός αεροσκάφους με απαράμιλλες ικανότητες stealth και δυνατότητες επιχειρήσεων σε πολλαπλά πεδία. Ένα από τα πιο κρίσιμα χαρακτηριστικά του θα είναι η χρήση Τεχνητής Νοημοσύνης για τον συντονισμό των λεγόμενων «πιστών παραστατών» (loyal wingmen) — προηγμένων Συνεργατικών Μαχητικών Αεροσκαφών (CCA). Την ηγεσία της ανάπτυξης έχει αναλάβει η ιαπωνική Mitsubishi, με το χρονοδιάγραμμα να ορίζει την επιχειρησιακή ένταξη του μαχητικού το 2035.

Γεωπολιτικές Ισορροπίες και Ανταγωνισμός

Το GCAP λειτουργεί παράλληλα —άλλοτε ανταγωνιστικά και άλλοτε συμπληρωματικά— με το αντίστοιχο αμερικανικό πρόγραμμα μαχητικού έκτης γενιάς, το F-47 NGAD (Next Generation Air Dominance). Βασική επιδίωξη της Ιαπωνίας, της Ιταλίας και του Ηνωμένου Βασιλείου είναι η μείωση της εξάρτησης από τις Ηνωμένες Πολιτείες, μέσω της δημιουργίας των δικών τους ανεξάρτητων εξαγωγικών προγραμμάτων στην αμυντική βιομηχανία.

Ιστορική Στροφή στην Αμυντική Πολιτική

Η στρατηγική κατεύθυνση της Ιαπωνίας άλλαξε δραστικά το 2022, όταν η χώρα αναθεώρησε τα τρία θεμελιώδη στρατηγικά της έγγραφα. Η κίνηση αυτή περιελάμβανε την ιστορική άρση της απαγόρευσης εξαγωγών μαχητικών και αμυντικών συστημάτων, μια πολιτική που ίσχυε από το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.

Στο πλαίσιο αυτής της νέας αμυντικής στάσης, η κυβέρνηση υπέβαλε τον περασμένο Σεπτέμβριο αίτημα για τον υψηλότερο αμυντικό προϋπολογισμό στην ιστορία της χώρας για το οικονομικό έτος 2025. Κεντρικός άξονας αυτής της προσπάθειας είναι η ενίσχυση της εγχώριας βιομηχανικής βάσης, γεγονός που αναδείχθηκε έντονα κατά την πρώτη Διεθνή Αεροδιαστημική Έκθεση της Ιαπωνίας που πραγματοποιήθηκε στο Τόκιο τον Οκτώβριο του 2024, έπειτα από έξι χρόνια απουσίας.

Χαρακτηριστικά του Ιαπωνικού Μαχητικού F-X/GCAP

Το μαχητικό F-X θα διαθέτει τεχνολογία 6ης γενιάς, ενσωματώνοντας AI, προηγμένους αισθητήρες, όπλα κατευθυνόμενης ενέργειας και δικτυοκεντρικές επιχειρήσεις, ξεπερνώντας τους παραδοσιακούς ρόλους των μαχητικών.

• Προηγμένο Stealth: Το αεροσκάφος θα κατασκευαστεί με προηγμένα χαρακτηριστικά απόκρυψης. Θα χρησιμοποιεί οφιοειδείς αεραγωγούς (serpentine air ducts), συγκολλητική μορφοποίηση και τεχνολογία πλάσματος (plasma stealth) για εξαιρετικά χαμηλό ρανταρικό ίχνος (RCS).

• Ενσωμάτωση Drones: Το F-X θα ενσωματώνει λειτουργίες ελέγχου drones, λειτουργώντας ως συνεργατικό αεροσκάφος μάχης που ελέγχει αυτόνομα drones «πιστούς παραστάτες» (CCA) για αναγνώριση και υποστήριξη μάχης.

• Μέγεθος και Οπλισμός: Το μέγεθος και το ωφέλιμο φορτίο προορίζονται να είναι πολύ μεγαλύτερα από εκείνα του F-22, με σημαντικό εσωτερικό χώρο οπλισμού για αποστολές μεγάλου βεληνεκούς.

• Ηλεκτρικά Συστήματα: Οι ηλεκτρικοί ενεργοποιητές (electric actuators) πρόκειται να αντικαταστήσουν τα υδραυλικά συστήματα για απλούστερο και πιο αξιόπιστο έλεγχο.

• Αισθητήρες και Avionics: Το αεροσκάφος θα διαθέτει ένα έξυπνο οπλικό σύστημα, ένα διαδραστικό πιλοτήριο βασισμένο σε λογισμικό και ενσωματωμένους αισθητήρες. Το αεροσκάφος του GCAP θα φέρει ένα ισχυρό σύστημα ραντάρ επόμενης γενιάς, ικανό να παρέχει 10.000 φορές περισσότερα δεδομένα από τα τρέχοντα συστήματα, ενσωματώνοντας προηγμένη ανίχνευση και τεχνητή νοημοσύνη.

Σε αντίθεση με το προβληματικό πρόγραμμα FCAS στην Ευρώπη (Γαλλία, Γερμανία και Ισπανία), το πρόγραμμα GCAP προωθεί μια ισότιμη εταιρική σχέση. Αυτό αποτελεί σημαντική στροφή από την καθαρά εγχώρια ανάπτυξη, καθώς συγχωνεύεται με το πρόγραμμα Tempest του Ηνωμένου Βασιλείου υπό το GCAP για επιμερισμό κόστους και τεχνολογίας.

Γεωπολιτικό Πόκερ με το F-47 και η «Σφήνα» στην Ιαπωνία

Ενώ το F-35 έχει καταγράψει τεράστια εμπορική επιτυχία διεθνώς, το F-22 Raptor παρέμεινε εκτός εξαγωγικής αγοράς λόγω της ευαίσθητης τεχνολογίας του. Πλέον, το κρίσιμο ερώτημα είναι ποια πορεία θα ακολουθήσει το F-47, ο διάδοχος του F-22 και το πιο εξελιγμένο αεροσκάφος που έχει σχεδιαστεί ποτέ.

Σε μια στρατηγική κίνηση για την απομάκρυνση του Τόκιο από το πρόγραμμα GCAP, ο Πρόεδρος Τραμπ φέρεται να πρότεινε την πώληση του F-47 στην Ιαπωνία κατά τη διάρκεια επικοινωνίας με τον Πρωθυπουργό Shigeru Ishiba. Η πρόταση αυτή βρίσκει γόνιμο έδαφος, καθώς η Ιαπωνία εκφράζει έντονες ανησυχίες ότι το GCAP δεν θα επιτύχει τον στόχο της επιχειρησιακής ετοιμότητας του 2035. Σύμφωνα με πηγές του Reuters, το Τόκιο εξετάζει είτε την απόκτηση επιπλέον F-35, είτε την προμήθεια του αμερικανικού F-47 NGAD ως ενδιάμεση λύση.

Μια πιθανή απόφαση των ΗΠΑ να διαθέσουν το F-47 σε συμμάχους όπως η Ιαπωνία, η Αυστραλία και το Ισραήλ, θα μείωνε σίγουρα το κόστος ανά μονάδα. Αν και αυτό δεν συνεπάγεται απαραίτητα την κατάρρευση του GCAP, σίγουρα υπονομεύει έναν από τους βασικούς πυλώνες του προγράμματος (και του αντίστοιχου ευρωπαϊκού FCAS): την επιθυμία των χωρών αυτών να απεξαρτηθούν αμυντικά από τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Το Χάσμα Ανάπτυξης: NGAD εναντίον GCAP

Σε τεχνολογικό επίπεδο, το αμερικανικό πρόγραμμα NGAD φαίνεται να προηγείται. Οι εταίροι του GCAP (Ηνωμένο Βασίλειο, Ιαπωνία, Ιταλία) παρουσίασαν πέρυσι στο Farnborough το νέο concept του μαχητικού τους. Πρόκειται για ένα ογκώδες αεροσκάφος με σχεδιασμό πτέρυγας δέλτα χωρίς ουραίο πτέρωμα (tailless delta-wing) και προηγμένη αεροδυναμική για μέγιστο stealth, το οποίο θα ωθείται από κινητήρες Rolls-Royce/IHI.

Παρά την πρόοδο και την επικείμενη οριστικοποίηση συμβολαίων για τα ηλεκτρονικά συστήματα (με κοινοπραξία των Leonardo, Mitsubishi Electric και ELT Group), το χρονοδιάγραμμα πιέζει ασφυκτικά. Το γεγονός ότι οι εταίροι δεν έχουν κατασκευάσει ακόμη πρωτότυπο για δοκιμές καθιστά τον στόχο του 2035 εξαιρετικά αβέβαιο, εντείνοντας τις ανησυχίες της ιαπωνικής πλευράς.

Ανακατατάξεις στην Ευρώπη και ο Ρόλος της Γερμανίας

Την ίδια στιγμή, το ανταγωνιστικό ευρωπαϊκό πρόγραμμα FCAS κλυδωνίζεται, καθώς η Γαλλία δείχνει διαθέσεις να προχωρήσει αυτόνομα. Οι διαρκείς εντάσεις μεταξύ της γαλλικής Dassault και της γερμανικής Airbus (με τη συμμετοχή της ισπανικής Indra) σχετικά με τον διαμοιρασμό τεχνογνωσίας, οδηγούν τη Γερμανία σε αναζήτηση εναλλακτικών.

Υπό αυτές τις συνθήκες, η Γερμανία ενδέχεται να προσχωρήσει στο πρόγραμμα GCAP ή να αναζητήσει συνεργασία με τη Σουηδία. Ενδιαφέρον έχει εκδηλώσει και η Αυστραλία, αν και τηρεί στάση αναμονής λόγω των πολλών «αγνώστων παραγόντων», όπως δήλωσε ο Υποπτέραρχος Nicholas Hogan.

Παρ' όλα τα εμπόδια και τις καθυστερήσεις, το πρόγραμμα μαχητικού 6ης γενιάς της Ιαπωνίας παραμένει ενεργό, με τη χώρα να συνεχίζει την πορεία της προς την τελική παραγωγή, αναζητώντας τη βέλτιστη στρατηγική οδό.