Ο διχασμός ΗΠΑ-ΕΕ με επίκεντρο την Ουκρανία και η αλλαγή στάσης του Προέδρου Τράμπ έναντι της Ρωσίας, έδωσαν αέρα στα πανιά των επιθετικών βλέψεων του Πούτιν, ο οποίος αποφάσισε να "παίξει το χαρτί" του Οργανισμού Συνθήκης Συλλογικής Ασφάλειας (CSTO).
Ο Πούτιν σχεδιάζει άσκηση του CSTO τον Σεπτέμβριο στη Λευκορωσία
Συγκεκριμένα στην έδρα του (CSTO) στη Μόσχα φιλοξενείται ο πρώτος γύρος συνομιλιών για να συζητηθούν οι προετοιμασίες για την κοινή άσκηση του που έχει προγραμματιστεί να πραγματοποιηθεί στη Λευκορωσία στις 1-6 Σεπτεμβρίου 2025,
Στις διαπραγματεύσεις συμμετέχουν εκπρόσωποι των Ενόπλων δυνάμεων των κρατών μελών του CSTO, του Μικτού Επιτελείου, της Γραμματείας του CSTO και άλλων φορέων.
Τα μέρη συζητούν λεπτομέρειες της άσκησης, επιλέγουν προσωπικό για τη διοίκηση των Συλλογικών Δυνάμεων Ταχείας Αντίδρασης του CSTO και σχεδιάζουν πρακτικά σενάρια δράσης.
Αυτή η άσκηση θα είναι μια από τις βασικές εκδηλώσεις επιχειρησιακής και μαχητικής εκπαίδευσης στο πλαίσιο του Οργανισμού φέτος.
Μας απειλεί και από πάνω ο Αμερικανός υπ. Οικονομικών! «Σκεφτείτε πριν ανταποδώσετε, θα υπάρξει κλιμάκωση»
Η δημιουργία του CSTO -Ιστορικό
Μετά τη διάλυση της ΕΣΣΔ, η ηγεσία της Ρωσικής Ομοσπονδίας προώθησε τη δημιουργία ενός κοινού στρατιωτικού μηχανισμού στα μετασοβιετικά εδάφη.
Δύο βασικοί παράγοντες οδήγησαν την ίδρυση του Οργανισμού: η ανάγκη για σταθερότητα μεταξύ των επιμέρους κρατών και η επιθυμία της Μόσχας να διατηρήσει την ηγεμονική της δύναμη στην περιοχή.
Αυτά τα κίνητρα οδήγησαν στη Συνθήκη της Τασκένδης το 1992, μια προκαταρκτική σύμβαση συλλογικής ασφάλειας που υπεγράφη από την Αρμενία, το Καζακστάν, την Κιργιζία, τη Ρωσία και το Ουζμπεκιστάν.
Το επόμενο έτος προσχώρησαν η Λευκορωσία, το Αζερμπαϊτζάν και η Γεωργία.
Τα πρώτα σημάδια κατακερματισμού εμφανίστηκαν μόλις λίγα χρόνια αργότερα.
Το 1999, το Αζερμπαϊτζάν, η Γεωργία και το Ουζμπεκιστάν αποχώρησαν από τη συμμαχία, αποστασιοποιημένα από τη ρωσική επιρροή.
Το 2002, ο Οργανισμός επισημοποίησε την τρέχουσα δομή του, η οποία περιλαμβάνει ένα συμβούλιο ασφαλείας, νομοθετική συνέλευση, διάφορες επιτροπές και έναν κοινό στρατιωτικό μηχανισμό.
Παρόμοια με το Άρθρο 5 του ΝΑΤΟ, το άρθρο 4 του CSTO θεσπίζει την αρχή της συλλογικής άμυνας, δηλώνοντας ότι μια επίθεση σε ένα μέλος θεωρείται επίθεση σε ολόκληρη τη συμμαχία.
Παρά το αμυντικό στρατιωτικό του πλαίσιο, το CSTO έχει επιδείξει διαρθρωτικές ανεπάρκειες και έλλειψη συνεργασίας, θέτοντας αμφιβολίες για την αποτελεσματικότητά του.
Ντόμινο εξελίξεων! Θα την "ακούσει" και η Ελλάδα απο τους δασμούς του Τραμπ
Αναποτελεσματική συμμαχία
Κιργιστάν, 2010
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αναποτελεσματικότητας του CSTO ήταν η έλλειψη ανταπόκρισής του στις εθνοτικές συγκρούσεις στο νότιο Κιργιστάν τον Ιούνιο του 2010. Η κρίση οδήγησε σε εκατοντάδες θανάτους και ένα κύμα εκτοπισμένων ανθρώπων, ωθώντας την κυβέρνηση της Κιργιζίας να ζητήσει παρέμβαση του CSTO.
Ωστόσο, ο Οργανισμός αρνήθηκε να ενεργήσει, επικαλούμενος ότι η κρίση στην Κιργιζία ήταν ένα εσωτερικό ζήτημα.
Η απροθυμία του CSTO να παρέμβει, ακόμη και για τη διατήρηση της ειρήνης, δημιούργησε αμφιβολίες για τη χρησιμότητα και τη συνοχή της συμμαχίας.
Το επεισόδιο της Κιργιζίας ανέδειξε την απροθυμία της Μόσχας να δεσμευτεί στρατιωτικά σε περιφερειακές κρίσεις που δεν απειλούν άμεσα την ασφάλεια ή τον ηγεμονικό της ρόλο.
«Τέλος εισαγωγής» θα επιβάλει η Volkswagen στα οχήματα που θα επηρεαστούν από τους δασμούς των ΗΠΑ
Ναγκόρνο-Καραμπάχ, 2020
Η κριτική στην ηγεσία της Μόσχας στο CSTO εντάθηκε στην Αρμενία, έναν ιστορικό σύμμαχο της Ρωσίας, που φιλοξενεί την 102η στρατιωτική βάση της Ρωσίας, με περισσότερους από 3.000 στρατιώτες.
Οι εντάσεις αυξήθηκαν κατά τη διάρκεια της κλιμάκωσης του 2020 στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ, όταν οι δυνάμεις του Αζερμπαϊτζάν εισήλθαν στην αμφισβητούμενη περιοχή, διεκδικώντας την κυριαρχία τους.
Ο Αρμένιος πρωθυπουργός Πασινιάν επικαλέστηκε το Άρθρο 4 του Καταστατικού Χάρτη του CSTO, ζητώντας την παρέμβαση του Οργανισμού.
Ωστόσο, ο CSTO επέλεξε να μην δράσει, με τον τότε Γενικό Γραμματέα Στάνισλαβ Ζας να υποβαθμίζει τα γεγονότα ως συνοριακό περιστατικό που δεν δικαιολογούσε επέμβαση.
Η Μόσχα δικαιολόγησε την αδράνειά της δηλώνοντας ότι το Ναγκόρνο-Καραμπάχ δεν αναγνωρίζεται επίσημα ως μέρος του διεθνώς αναγνωρισμένου εδάφους της Αρμενίας, ακυρώνοντας επομένως την αυτόματη υποχρέωση παρέμβασης.
Αυτή η έλλειψη υποστήριξης προκάλεσε έντονη αντίδραση στην Αρμενία, οδηγώντας την κυβέρνηση να επανεκτιμήσει τους ιστορικούς της δεσμούς με τη Ρωσία και να διερευνήσει τις σχέσεις με τη Δύση.
Ο πρωθυπουργός Πασινιάν εξέφρασε ανοιχτά τη δυσαρέσκειά του και απείλησε ακόμη και την αποχώρηση της Αρμενίας από τον CSTO.
Η υπόθεση αποκάλυψε πώς ο CSTO παραμένει σε μεγάλο βαθμό διαμορφωμένος από τις προτεραιότητες της Ρωσίας, με τη Μόσχα να ευνοεί την ουδετερότητα για να διατηρήσει τις σχέσεις με το Αζερμπαϊτζάν, βασικό οικονομικό εταίρο στην περιοχή.
Ο έλεγχος της Ρωσίας στον CSTO
Για τη Ρωσία, ο CSTO χρησιμεύει ως εργαλείο για την εδραίωση της περιφερειακής υπεροχής της και τη διατήρηση του ελέγχου σε στρατηγικούς τομείς ενδιαφέροντος.
Αντί να λειτουργεί ως πολυμερής συμμαχία ασφάλειας με την παραδοσιακή έννοια, ο CSTO λειτουργεί ως επέκταση της επιρροής του Κρεμλίνου, επιτρέποντας στη Μόσχα να ασκεί σημαντικό έλεγχο στα κράτη μέλη της.
Αυτή η κυριαρχία δίνει τη δυνατότητα στη Ρωσία να διαμορφώσει την ατζέντα και τις ενέργειες του οργανισμού σύμφωνα με τις γεωπολιτικές προτεραιότητές της.
Η επιρροή της Μόσχας είναι ιδιαίτερα εμφανής στους διορισμούς ηγεσίας.
Από την ίδρυση του CSTO το 2002, οι Ρώσοι Στρατηγοί κυριαρχούν σε συντριπτική πλειοψηφία σε βασικές θέσεις.
Ενώ μη Ρώσοι αξιωματικοί έχουν ηγηθεί του Γενικού Επιτελείου μόνο για εννέα χρόνια, η Μόσχα διατήρησε το ρόλο του Γενικού Γραμματέα για 16 χρόνια.
Αυτός ο έλεγχος της ηγεσίας υπογραμμίζει τη στρατηγική πρόθεση της Ρωσίας να διατηρήσει σταθερά υπό τον έλεγχό της, την κατεύθυνση και τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων του οργανισμού.
Οι επιχειρήσεις και οι απαντήσεις του CSTO σε περιφερειακές κρίσεις αντικατοπτρίζουν περαιτέρω τις προτεραιότητες της Ρωσίας.
Για παράδειγμα, κατά τη διάρκεια της αναταραχής του Ιανουαρίου του 2022 στο Καζακστάν, ο CSTO ανέπτυξε δυνάμεις για να σταθεροποιήσει την κατάσταση. Ενώ επίσημα πλαισιώθηκε ως ειρηνευτική αποστολή, η παρέμβαση ερμηνεύτηκε ευρέως ως κίνηση για την προστασία των γεωπολιτικών και οικονομικών συμφερόντων της Ρωσίας στη μεγαλύτερη οικονομία της Κεντρικής Ασίας.
Τέτοιες ενέργειες αποκαλύπτουν πώς ο CSTO λειτουργεί λιγότερο ως συλλογικό σύμφωνο άμυνας και περισσότερο ως όργανο της ρωσικής εξωτερικής πολιτικής.
Οι δυτικές χώρες απέφευγαν σταθερά την επίσημη συνεργασία με τον CSTO, καταδικάζοντας την κυριαρχία της Ρωσίας εντός της συμμαχίας.
Ενώ υπάρχουν κοινά συμφέροντα σε τομείς όπως η αντιτρομοκρατία και η περιφερειακή σταθερότητα, το ΝΑΤΟ παραμένει επιφυλακτικό όσον αφορά τη δέσμευση με τον CSTO, φοβούμενο ότι κάτι τέτοιο θα μπορούσε να επικυρώσει ακούσια την κυριαρχία της Ρωσίας στο μπλοκ και τις ευρύτερες φιλοδοξίες της να αντισταθμίσει τη δυτική επιρροή.
Τo μέλλον του CSTO
Το μέλλον του CSTO παραμένει αβέβαιο. Οι συνεχείς αποτυχίες, η περιφρόνηση των αρχών της συμμαχίας και οι εσωτερικές διαιρέσεις εξακολουθούν να αποδυναμώνουν τον Οργανισμό, με το Κρεμλίνο να απέχει πολύ από την εξασφάλιση της ηγεμονίας στον μετασοβιετικό χώρο.
Παρά τον ντε φάκτο έλεγχο της Ρωσίας στον CSTO, οι εταίροι της έχουν συχνά αποστασιοποιηθεί από τη Μόσχα σε θέματα εξωτερικής πολιτικής, ενώ κανένα από τα κράτη μέλη δεν έχει αναγνωρίσει τις αυτονομιστικές δημοκρατίες της Αμπχαζίας και της Νότιας Οσετίας.
Η πλήρους κλίμακας εισβολή του 2022 στην Ουκρανία βάθυνε περαιτέρω τις εσωτερικές διαιρέσεις.
Κανένα μέλος του CSTO δεν έχει αναγνωρίσει επισήμως την ανεξαρτησία του Ντόνετσκ και του Λουχάνσκ, ούτε υπήρχε πρόθεση να στείλουν δυνάμεις για να υποστηρίξουν την επίθεση της Ρωσίας.
Αυτός ο δισταγμός υπογραμμίζει την απροθυμία των μελών να ευθυγραμμιστούν πλήρως με τις επιθετικές πολιτικές της Μόσχας.
Τα κράτη μέλη της Κεντρικής Ασίας έχουν διατηρήσει μια ρεαλιστική προσέγγιση στις εξωτερικές σχέσεις, εξισορροπώντας τους δεσμούς τους με τη Μόσχα με την αυξανόμενη οικονομική και διπλωματική δέσμευση με δυτικά έθνη και περιφερειακές δυνάμεις όπως η Κίνα και η Τουρκία.
Η "ανταρσία" του Καζακστάν και ο ρόλος της Κίνας
Για παράδειγμα, το Καζακστάν, βασικό μέλος του CSTO, εξέφρασε ανοιχτά τη δέσμευσή του για την εδαφική ακεραιότητα της Ουκρανίας και ζήτησε επανειλημμένα για ειρηνική επίλυση της σύγκρουσης.
Επιπλέον, το Καζακστάν αρνήθηκε να επιτρέψει τη χρήση του εδάφους του για την παράκαμψη των δυτικών κυρώσεων που επιβλήθηκαν στη Ρωσία.
Η Κίνα έχει αναδειχθεί ως ο κύριος δικαιούχος της φθίνουσας επιρροής της Ρωσίας στην περιοχή, εμβαθύνοντας τους εμπορικούς δεσμούς με τα κράτη της Κεντρικής Ασίας.
Μέσω της Πρωτοβουλίας "Belt and Road", το Πεκίνο έχει εδραιώσει την οικονομική του παρουσία στην περιοχή, καλύπτοντας τα κενά που άφησε η Ρωσία. Τα κράτη μέλη του CSTO διαφοροποιούν τις διπλωματικές και οικονομικές τους εταιρικές σχέσεις, μειώνοντας την εξάρτηση από τη Μόσχα.
Ο ρόλος της Κίνας στην Κεντρική Ασία είναι ολοένα και πιο κυρίαρχος, συμπεριλαμβανομένης της ασφάλειας, καθώς τοποθετείται ως εγγυητής της περιφερειακής σταθερότητας.
Το "νέο" ΝΑΤΟ απέναντι στον CSTO
Το ΝΑΤΟ μέχρι πρότεινος δεν αντιλαμβανόταν τον CSTO ως απειλή, αφού οι διαφορές μεταξύ των δύο συμμαχιών είναι έντονες, ιδιαίτερα όσον αφορά τη συνεργασία των μελών και την επιχειρησιακή αποτελεσματικότητα.
Στη μεταψυχροπολεμική εποχή, το ΝΑΤΟ διεξήγαγε περισσότερες από 30 επιχειρήσεις μεγάλης κλίμακας (όπως το Κοσσυφοπέδιο και το Αφγανιστάν). Αντίθετα, ο CSTO έχει αναλάβει μόνο μία παρέμβαση –μια επιχείρηση διάρκειας μιας εβδομάδας στο Καζακστάν– η οποία προκάλεσε επίσης διαφωνίες μεταξύ των μελών.
Ωστόσο η αποστασικοποίηση του Τράμπ από την ασφάλεια της γηραιάς ηπείρου φέρνει πλέον νέα δεδομένα στο ΝΑΤΟ, το οποίο αντιμετωπίζει βαθιά κρίση συνοχής και συναντίληψης, με την κρίση στις σχέσεις ΗΠΑ-Ευρώπης να βρίσκεται σε πρωτόγνωρα αρνητικά επίπεδα κάτι που είναι ιδιαίτερα ορατό στο θέμα τερματισμού του πολέμου στην Ουκρανία.
Ενώ ο CSTO παρουσιάζεται ως αντίβαρο στην επιρροή του ΝΑΤΟ στην Ευρασία, του λείπει η πολιτική συνοχή, η επιχειρησιακή ικανότητα και η συλλογική βούληση να ανταποκρίνεται αποτελεσματικά στις κρίσεις μέχρι στιγμής.
Αυτό πάει να αλλάξει ο Πούτιν με την στρατιωτική άσκηση τον Σεπτέμβριο στη Λευκορωσία, εμφανιζόμενος ως νικητής μετά τον επικείμενο τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία, συσπειρώνοντας γύρω του τα μέλη του CSTO και δείχνοντας τα δόντια του στο κατακερματισμένο πλέον ΝΑΤΟ.
