Δυνητικές μεταλλάξεις που θα καθιστούσαν τον κορωνοϊό ανίκητο από τα σημερινά εμβόλια και τα μονοκλωνικά αντισώματα αναγνωρίστηκαν από ερευνητές του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ, οι οποίοι προειδοποιούν ότι η παραλλαγή Όμικρον δεν θα είναι η τελευταία που τρομάζει τον πλανήτη.

Η μελέτη που δημοσιεύεται στο κορυφαίο περιοδικό Science πραγματοποιήθηκε πριν από την εμφάνιση της Όμικρον, ωστόσο ορισμένες από τις επικίνδυνες μεταλλάξεις που αναγνώρισαν οι ερευνητές εντοπίστηκαν αργότερα στο νέο στέλεχος.

«Τα ευρήματά μας υποδεικνύουν ότι χρειάζεται μεγάλη προσοχή με την Όμικρον επειδή οι μεταλλάξεις αυτές έχουν αποδειχθεί ικανές να διαφεύγουν από τα μονοκλωνικά αντισώματα και τα αντισώματα που προσφέρουν τα εμβόλια mRNA» δήλωσε ο Τζόναθαν Άμπρααμ, τελευταίος συγγραφέας της δημοσίευσης.

Η μελέτη αναγνώρισε κι άλλες, ακόμα πιο επικίνδυνες μεταλλάξεις, οι οποίες δεν υπάρχουν στην Όμικρον αλλά θα μπορούσαν να εμφανιστούν στο μέλλον, καθώς τα εμβόλια και οι υπάρχουσες θεραπείες ασκούν εξελικτικές πιέσεις στον πανδημικό κορωνοϊό.

Μεγάλο περιθώριο για μεταλλάξεις

Μεταλλάξεις είναι αναπόφευκτο να εμφανίζονται από τυχαία «ορθογραφικά λάθη» στη διαδικασία δημιουργίας αντιγράφων του ιού. Πολλές είναι επιβλαβείς για τον ιό και εξαφανίζονται λόγω φυσικής επιλογής, άλλες όμως μπορεί να ευνοούν την εξάπλωσή του και διαιωνίζονται επ’ αόριστον.

Η πρωτεΐνη-ακίδα του κορωνοϊού φαίνεται πως μπορεί να μεταλλάσσεται χωρίς να χάνει την ικανότητά της να αναγνωρίζει τα ανθρώπινα κύτταρα (Katherine Nabel et al.)

Η νέα μελέτη εξετάζει μεταλλάξεις που θα μπορούσαν να εμφανιστούν στην πρωτεΐνη-ακίδα που χρησιμοποιεί ο κορωνοϊός για να εισβάλλει στα ανθρώπινα κύτταρα. Εστιάζεται συγκεκριμένα στην «περιοχή πρόσδεσης υποδοχέα», το τμήμα της πρωτεΐνες που έρχεται σε άμεση επαφή με τα ανθρώπινα κύτταρα.

H περιοχή αυτή είναι στόχος των εμβολίων Covid-19 αλλά και των περισσότερων θεραπειών μονοκλωνικών αντισωμάτων.

Τα εργαστηριακά πειράματα έδειξαν ότι ο ιός μπορεί να αποκτήσει πολυάριθμες μεταλλάξεις ταυτόχρονα χωρίς να χάσει την ικανότητά του να αναγνωρίζει τα ανθρώπινα κύτταρα.

Για να εξετάσουν τη δυνητική επίδραση τέτοιων συνδυασμών μεταλλάξεων, οι ερευνητές δεν χρησιμοποίησαν τον ίδιο τον ιό αλλά τεχνητά «σωματίδια σαν ιούς», ή VLT, στα οποία προστέθηκαν τμήματα της πρωτεΐνης-ακίδας που έφεραν τις υπό εξέταση μεταλλάξεις.

Τα πειράματα έδειξαν ότι VLT που περιείχαν μέχρι και επτά μεταλλάξεις είναι πιο ανθεκτικά στα αντισώματα εμβολιασμένων ατόμων και στα μονοκλωνικά αντισώματα.

Πλήρης διαφυγή;

Μέχρι πρόσφατα, τέτοιοι επικίνδυνοι συνδυασμοί μεταλλάξεων δεν είχαν εντοπιστεί στον SARS-CoV-2. Αυτό όμως έχει πλέον αλλάξει: το στέλεχος Δέλτα έφερε μόνο δύο μεταλλάξεις στην περιοχή πρόσδεσης υποδοχέα και η μελέτη εξετάζει VLT που φέρουν έως και επτά μεταλλάξεις. Το στέλεχος Όμικρον, όμως, φέρει 15 τέτοιες μεταλλάξεις.

Μόνο ένα από τα αντισώματα που εξέτασαν οι ερευνητές μπορούσε να εξουδετερώνει όλα τα VLT της μελέτης. Ακόμα κι αυτό όμως θα έχανε την αποτελεσματικότητά του αν εμφανιζόταν μια μικρή μετάλλαξη που προσθέτει ένα μόριο σακχάρου στην πρωτεΐνη-ακίδα.

Σε πειράματα με ορό αίματος από άτομα που είχαν λάβει μόνο μία δόση εμβολίου mRNA, ορισμένα VLT αποδείχθηκαν άτρωτα στα αντισώματα. Τα αντισώματα πλήρως εμβολιασμένων ατόμων παρέμεναν εν μέρει αποτελεσματικά στην εξουδετέρωση των VLT.

Η μελέτη δεν εξέτασε την αποτελεσματικότητα εμβολίων που δεν βασίζονται στον κορωνοϊό, ούτε τα αντισώματα που προσφέρει η φυσική λοίμωξη, ωστόσο οι ερευνητές εκτιμούν ότι και σε αυτές τις περιπτώσεις τα αποτελέσματα θα ήταν ίδια.

Όπως τονίζουν οι ερευνητές, η ανάλυση υποδεικνύει ότι για την αντιμετώπιση της πανδημίας απαιτείται συνεχής προσαρμογή των εμβολίων σε νέες μεταλλάξεις.

«Ο ιός μεταμορφώνεται» σχολίασε ο δρ Άμπρααμ. «Η μεγάλη δομική ευελιξία που παρατηρήσαμε στην πρωτεΐνη-ακίδα του SARS-CoV υποδεικνύει ότι το Όμικρον πιθανότατα δεν είναι το τέλος».