Τα γεγονότα που συντελούνται είναι καταλυτικής σημασίας για την ευρύτερη περιοχή από τη Μέση Ανατολή ως τα Βαλκάνια και την Κεντρική Ασία. Βρίσκονται σε εξέλιξη γεωπολιτικές ανακατατάξεις που ο χαρακτήρας τους μπορεί να είναι μόνιμος και όχι συγκυριακός. Μπορεί δηλαδή να υπερβαίνουν το βιολογικό τέλος του Ταγίπ Ερντογάν. Και εδώ ίσως κάνουν λάθος οι Αμερικανοί που αναμένουν επιστροφή της Τουρκίας στη Δύση μετά την πολιτική εξάλειψη του Τούρκου προέδρου.
Όπως σε κάθε τέτοιου είδους ανακατατάξεις, ο κόσμος βρίσκεται σε ρευστότητα. Ιδιαίτερα εμείς, στην Ελλάδα, τη ρευστότητα αυτή την βιώνουμε έντονα. Σε ό,τι μας αφορά, δεν έχει χαρακτηριστικά κλασικού πολέμου αλλά μιας νέου είδους αναμέτρησης που καλείται υβριδικός πόλεμος. Αυτόν τον πόλεμο τον ζούμε. Τα θερμά επεισόδια με την Τουρκία έχουν αυτόν το χαρακτήρα. Και το πρόβλημα της χώρας είναι πως θα απαντήσει σε ενδεχόμενη κλιμάκωση αυτών των επεισοδίων.
Η μόνη περίπτωση η Ελλάδα να βγει κερδισμένη από μια στρατιωτική αναμέτρηση με την Τουρκία είναι η ισχυροποίηση των Ενόπλων Δυνάμεών της στην κατεύθυνση της αποτροπής. Αλλά τι σημαίνει αποτροπή; Αρκούν οι δηλώσεις του υπουργού Άμυνας; Όχι, φυσικά. Ποια θα μπορούσε να είναι η συνταγή:
- Άριστη εκπαίδευση των Ενόπλων Δυνάμεων.
- Ενότητα στο εσωτερικό.
- Προηγμένης τεχνολογίας έξυπνα όπλα.
- Καλός σχεδιασμός.
- Αποφασιστικότητα της πολιτικής ηγεσίας.
Μέχρι τώρα στα θερμά επεισόδια δεν τα πήγαμε καλά. Στο επόμενο, που δεν θα αργήσει να συμβεί, πρέπει να βγούμε κερδισμένοι. Για πολλούς λόγους.
Η δεύτερη ψευδαίσθηση που αρχίζει να καταρρέει, αν και έχει αρκετούς υποστηρικτές με το αζημίωτο στην Ελλάδα, είναι η σωτηρία από το «ξανθό γένος». Η μόνη σημαντική βοήθεια που προσφέρθηκε από τη Ρωσία στην Ελλάδα ήταν με τη Συνθήκη του Κιουτσούκ-Καϊναρτζή, όταν επιτράπηκε σε Έλληνες πλοιοκτήτες να μεταφέρουν εμπορεύματα με τα πλοία τους αφού ύψωναν τη ρωσική σημαία. Πολύ σημαντική ενέργεια. Αποτέλεσε το πρόπλασμα για τη διαμόρφωση μιας οικονομικής τάξης που θα βοηθούσε την Επανάσταση.
Οι απογοητεύσεις όμως των Ελλήνων από τη ρωσική πολιτική ήταν περισσότερες. Ακόμη και στη σύγχρονη ελληνική ιστορία δεν ήταν μόνο ύπουλος, και ενάντια στα ελληνικά συμφέροντα, ο ρόλος των ΗΠΑ στο Κυπριακό το 1974, αλλά και της Ρωσίας. Η Μόσχα άφησε να εξελιχθεί η επιχείρηση κατάληψης της νήσου από την Τουρκία ευελπιστώντας σε κρίση στους κόλπους του ΝΑΤΟ. Αλλά και στο Αιγαίο, οι ρωσικές θέσεις συγκλίνουν με τις αμερικανικές –και τις τουρκικές– σε ό,τι αφορά το δικαίωμα της Ελλάδας να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα στα 12 ναυτικά μίλια.
Το εντυπωσιακό είναι ότι άνθρωποι που έχουν δημόσιο λόγο στην Ελλάδα προσπαθούν να ερμηνεύσουν τη ρωσική συμμαχία με τον Ερντογάν στη βάση του ρωσικού συμφέροντος. Όλες οι προσεγγίσεις στη βάση κάποιου συμφέροντος γίνονται. Το θέμα είναι αν η ρωσοτουρκική προσέγγιση παράγει αποτελέσματα αρνητικά για τον ελληνισμό. Και η απάντηση είναι και ναι, και όχι.
- Στα αρνητικά είναι ότι σπάει η περίφημη Rimland. Η Τουρκία ήταν βασική δύναμη, τουλάχιστον θεωρητικά, στην περικύκλωση της Ρωσίας. Το σπάσιμο αυτό στα ελληνοτουρκικά σύνορα μπορεί να έχει μόνιμες δυναμικές αντιπαραθέσεις.
- Στα θετικά συγκαταλέγεται ότι η Ελλάδα καθίσταται πρώτη γραμμή άμυνας της Δύσης απέναντι στην Τουρκία. Θα αλλάξει αυτό την αμερικανική στάση στο θέμα της ελληνοτουρκικής αντιπαράθεσης; Θα αλλάξει την αμερικανική στάση στο θέμα της επέκτασης των ελληνικών χωρικών υδάτων στα 12 νμ; Τι υποστήριξη είναι διατεθειμένη να παράσχει η Ουάσινγκτον στην Αθήνα; Τι θα γίνει με τις ζώνες ευθύνης του ΝΑΤΟ στον αιγαιακό χώρο σε περίπτωση αποχώρησης της Τουρκίας;
Μια Τουρκία εκτός ΝΑΤΟ –που αυτό θα συμβεί αν τραβήξει σε χρόνο η ρωσοτουρκική προσέγγιση– θα καταστήσει δυσκολότερη μια τουρκική επίθεση κατά της Ελλάδας. Η επίκληση του άρθρου 5 της Συμμαχίας, σύμφωνα με το οποίο αν μια χώρα του ΝΑΤΟ δεχθεί επίθεση οι υπόλοιπες θα την συνδράμουν, γίνεται ευκολότερη. Το άρθρο αυτό δεν ισχύει σε περίπτωση που δύο ΝΑΤΟϊκές χώρες βρεθούν στα πρόθυρα σύγκρουσης και οι συμμαχικές προσπάθειες εξαντλούνται στο να αναζητηθεί μια ειρηνική λύση. Η ερμηνεία αυτή έβλαψε τα ελληνικά συμφέροντα.
Είναι ενδιαφέρον να παρακολουθήσει κανείς μέχρι πού μπορεί να φτάσει η προσέγγιση της Άγκυρας με τη Μόσχα, δεδομένου ότι η τουρκική διπλωματία γνωρίζει καλά πως οι σχέσεις των δύο χωρών ιστορικά ήταν συγκρουσιακές, διότι τα συμφέροντά τους ήταν αντιτιθέμενα. Αυτή η αντίθεση συμφερόντων ισχύει και σήμερα. Μια ρωσοτουρκική ρήξη έχει ορατό ορίζοντα.
Ακόμη, η Τουρκία, όπως αναλύθηκε παραπάνω, έχει αρκετά να χάσει από την εγκατάλειψη της ΝΑΤΟϊκής Συμμαχίας. Η Άγκυρα δεν μπορεί και να παραμένει στο ΝΑΤΟ και να συμμετέχει στις ρωσικές προσπάθειες για τη δημιουργία δικού της συνασπισμού.
Η παρέμβαση θα γίνει σε διπλωματικό επίπεδο, αλλά για να είναι αποτελεσματική προϋποθέτει την ύπαρξη ισχυρών Ενόπλων Δυνάμεων με ικανή δύναμη αποτροπής.
Θα πρέπει επίσης να σταθμίσουμε κατά πόσο οι ΗΠΑ, των οποίων ηγετικά στελέχη πληρώνονται από την Τουρκία για να διαμορφώσουν την πολιτική της υπερδύναμης, είναι διατεθειμένες να πιέσουν σε υποχωρήσεις την Ελλάδα για να κρατήσουν την Τουρκία στη Δυτική σφαίρα επιρροής. Θα είναι αδιανόητη μια τέτοια υποχώρηση. Όλα δείχνουν πως οι εξελίξεις τείνουν στην αντίθετη κατεύθυνση. Ότι η Ουάσινγκτον υπολογίζει, πλέον, στην Ελλάδα. Μένει να επιβεβαιωθεί και να έχει απτά αποτελέσματα.
Ο τρόπος που πολιτεύεται ο Ερντογάν τού έχει δημιουργήσει αντιπάθειες και σε μεσανατολικές και σε βαλκανικές χώρες. Είναι ένα στοιχείο που, με διπλωματία, η Ελλάδα πρέπει να αξιοποιήσει. Οι συμμαχίες είναι πολλαπλώς χρήσιμες.
Η Ελλάδα είναι μια συνεργάσιμη με τις βαλκανικές χώρες δύναμη, χωρίς ηγεμονικές βλέψεις. Και πολύτιμη σύμμαχος για μεσανατολικές δυνάμεις στις οποίες μπορεί να παράσχει γεωπολιτική υποστήριξη. Όλα αυτά, βεβαίως, θα έχουν και τα αντίστοιχα οφέλη.
Μακάρι η Τουρκία να αποχαιρετίσει τη Δύση. Και μακάρι να εγκαταλείψουμε τις ψευδαισθήσεις που μας κατατρύχουν ως λαό. Ας γίνουμε ρεαλιστές και ας συνειδητοποιήσουμε πως η ανεξαρτησία και η ελευθερία δεν χαρίζονται. Κατακτώνται και διατηρούνται με θυσίες.
