Άντίθετα με αυτό που πιστεύουν πολλοί, οι πολεμικές τέχνες δεν είναι αποκλειστικότητα των Ασιατικών λαών, αλλά υπάρχουν με κάποια μορφή σε κάθε κουλτούρα ανά τον κόσμο. Είναι αμφίβολο, το εάν υπάρχει έστω και ένας λαός στην ιστορία της ανθρωπότητας που δεν είχε κάποιου είδους πολεμική τεχνική ώστε να υπερασπίζει τον εαυτό του από την άγρια φύση και πολλές φορές από τους ακόμη πιο άγριους ανθρώπους!

Επίσης δεν είναι ευρέως γνωστό, ότι υπήρχε στον αρχαίο κόσμο μια πολεμική τέχνη η οποία όχι μόνο στέκεται επάξια έναντι των μεταγενέστερων πολεμικών τεχνών ασιατικής προέλευσης αλλά θεωρούνταν στους αρχαίους Ολυμπιακούς Αγώνες ως το απόλυτο τεστ για την μαχητική ικανότητα του αθλητή. Αυτή η πολεμική τέχνη δεν είναι άλλη από το ΠΑΓΚΡΑΤΙΟΝ, το οποίο περιελάμβανε στοιχεία από την ελληνορωμαϊκή πάλη, πυγμαχία, κλοτσιές, γραπώματα και κλειδώματα κεφαλής και άκρων. Δηλαδή περιελάμβανε μια μείξη διάφορων πολεμικών τεχνών και το μόνο που δεν επιτρέπονταν ήταν το δάγκωμα και το επιτηδευμένο γράρδισμο – ξύσιμο με νύχια! Είναι νομίζω αρκετά προφανές ότι η αρχαία πολεμική τέχνη του παγκρατίου έμοιαζε απίστευτα με τις σημερινές Μεικτές Πολεμικές Τέχνες ή κατά κόσμον... MMA!

Το Παγκράτιον προκύπτει ετυμολογικά από τις λέξεις Παν + Κράτος και σημαίνει «απόλυτη δύναμη – εξουσία». Η πιο παλιά γνωστή αναφορά στο Παγκράτιο γίνεται στους Ολυμπιακούς αγώνες του 648 π.Χ. όπου και εισήχθη σαν επίσημο Ολυμπιακό άθλημα. Αυτό αυτομάτως σημαίνει πως υπήρχε από πολύ πιο πριν από αυτή τη χρονολογία σαν πολεμική τέχνη. Πολύ σύντομα λοιπόν, μετά το ντεμπούτο του Παγκρατίου στους 33ους Ολυμπιακούς Αγώνες, έγινε εξαιρετικά δημοφιλές μαζί με την κλασική πυγμαχία και την πάλη.

Οι μάχες του Παγκρατίου ήταν ιδιαίτερα σκληρές και οι σοβαροί τραυματισμοί όπως και οι θάνατοι ήταν πολύ συχνό φαινόμενο. Μάλιστα επειδή η νίκη ερχόταν μόνο με υποταγή του αντιπάλου και λόγω του ότι η υποταγή θεωρούνταν εξευτελιστική, πολλοί παγκρατιστές μάχονταν μέχρι θανάτου.

Όσοι ήθελαν να προπονηθούν στο παγκράτιο, το κάνανε στις «παλαίστρες» (γυμναστήρια ή σχολές θα τα λέγαμε σήμερα). Εκεί, υπήρχαν δωμάτια που ονομάζονταν «κωρύκειον» απ΄ το ταβάνι των οποίων κρέμονταν οι κώρυκοι που αποτελούσαν πρακτικά τους σάκους πυγμαχίας εκείνης της εποχής. Οι σάκοι αυτοί ήταν γεμισμένοι με πλιγούρι ή σύκα και κρέμονταν στο ύψος του στήθους για γρονθοκόπηση. Επιπλέον, υπήρχαν αμμόσακοι που κρέμονταν πιο χαμηλά και δέχονταν τις κλοτσιές. Υπάρχουν αναφορές πως κάποιοι παγκρατιστές είχαν τόσο δυνατές κλοτσιές που διαπερνούσαν τις πολεμικές ασπίδες.

Κατά τη προπόνηση, οι εκπαιδευόμενοι χωρίζονταν σε ζευγάρια και διδάσκονταν προοδευτικά τις τεχνικές του παγκρατίου. Ο αρχάριος έπρεπε πρώτα να μάθει κάποιες βασικές τεχνικές πριν τον αφήσουν να κάνει sparring. Κατά το sparring, οι αντίπαλοι φορούσαν προστατευτικό εξοπλισμό, όπως γάντια με αφρώδες υλικό που τα ονόμαζαν «σφαίρες», αλλά και προστατευτικά αυτιών. Βέβαια, κατά την προπόνηση πλήρους επαφής, οι αρχαίοι παγκρατιστές έφερναν το sparring όσο πιο κοντά γινόταν στις συνθήκες του πραγματικού αγώνα. Στο μεταξύ, η προπόνηση περιελάμβανε πολλά στοιχεία και από το σημερινό crossfit ώστε ο αθλητής να αναπτύξει συνολικά τις σωματικές του δεξιότητες αλλά και την δύναμή του!

Στην προπόνηση του παγκρατίου, είναι η πρώτη φορά που χρησιμοποιείται ο όρος «σκιαμαχία» όπως τον ξέρουμε και σήμερα σε προπονήσεις από διάφορες πολεμικές τέχνες. Για να μάθουν οι παγκρατιστές να δέχονται χτυπήματα, οι προπονούμενοι χτυπούσαν με τις γροθιές τους έναν σάκο και τον άφηναν να τους χτυπήσει στο στομάχι, το στήθος ή την πλάτη.

Η πολεμική τέχνη του παγρατίου υιοθετήθηκε και από τους Ρωμαίους οι οποίοι όμως στρέβλωσαν την φύση του και έδιναν οπλισμό στους συμμετέχοντες, με αποτέλεσμα ο αγώνας να μετατρέπεται σε λουτρό αίματος προς τέρψη των θεατών. Κάτι παρόμοιο με αυτό που γινόταν στο κολοσσαίο.

Η ελληνική έκδοση του παγκρατίου ευτυχώς παρέμεινε τέχνη, αν και πολλές φορές θανατηφόρα. Οι αθλητές συνήθως άρχιζαν το ματς χτυπώντας ο ένας τον άλλον με κλοτσιές και μπουνιές και αυτό το αρχικό στάδιο της μάχης ονομαζόταν «ακροχειρισμός». Πολύ γρήγορα έπεφταν στο έδαφος και άρχιζαν το grappling… όπως και στο σημερινό MMA!

Κάθε μαχητής είχε -όπως και σήμερα- το δικό του στιλ. Επειδή όμως οι κανόνες τότε ήταν πιο χαλαροί για τις επιτρεπόμενες κινήσεις ή λαβές, το πρακτικό όριο του καθενός ήταν η φαντασία του. Υπήρξε ας πούμε μαχητής από την αρχαία Σικυώνα (κοντά στην Κόρινθο) ο οποίος είχε το παρατσούκλι «ακροδάκτυλος», γιατί είχε το κακό συνήθειο να σπάει τα δάχτυλα των αντιπάλων του στην αρχή του αγώνα ώστε να έχει το πλεονέκτημα!

Πέραν από τους ίδιους τους μαχητές, διαφορετικό στιλ μάχης είχαν και αυτοί που προέρχονταν από διαφορετικές πόλεις – κράτη. Οι Σπαρτιάτες για παράδειγμα, που μάθαιναν την πολεμική τέχνη του παγκρατίου ως μέρος της πολεμικής τους εκπαίδευσης, ήταν εξειδικευμένοι στο να ρίχνουν τον αντίπαλο κάτω με τρικλοποδιές. Άλλοι ήταν πιο εξειδικευμένοι στον στραγγαλισμό, κοκ.

Μια δημοφιλής τεχνική από πολλούς παγκρατιστές ήταν το να πιάνουν τον αντίπαλο από τα μαλλιά και να δίνουν uppercut στον λαιμό και το κεφάλι του (brutal)! Άλλη τεχνική ήταν το πιάσιμο και το σήκωμα του πέλματος του ποδιού του αντιπάλου μέχρι αυτός να πέσει με την πλάτη προς το έδαφος. Μάλιστα, υπήρχε μαχητής από την Σικελία που το έκανε αυτό συστηματικά και φρόντιζε ταυτόχρονα να εξαρθρώνει το πόδι από τον αστράγαλο.

Σε κάθε περίπτωση, οι μαχητές τελικά βρισκόντουσαν στο έδαφος, όπου άρχιζε το χοντρό grappling… Γι’ αυτή τη περίπτωση εξασφαλίσαμε μια σειρά από παγκρατικούς όρους από το pangration.org :

«Άγχω, απάγχω, αποπνίγω, πνίγω»: Σφίγγω το λαιμό, πνίγω, προκαλώ ασφυξία πιέζοντας το λάρυγγα, στραγγαλίζω.

«Αλίνδησις», «κυλίνδησις», «κύλησις»: Κύληση Αθλητών επί της κονίας. Οι αθλητές παλέυουν κυλιόμενοι.

«Διαλαμβάνω»: Πιάνω από τη μέση.

«Κλιμακίζω»: Κάνω χρήση του τεχνάσματος «κλίμαξ», δηλαδή αναπηδώ στα νώτα του αντιπάλου και τον καταπιέζω.

«Διασπάω»: Αποσπώ βίαια ή με ορμή, διαχωρίζω κάποιο μέλος του σώματος.

«Δράττομαι»: Πιάνω σφιχτά, πιάνω και κρατώ σφιχτά στο χέρι.

«Εκτραχηλίζω»: Θραύω τον τράχηλο.

«Εξαγκωνίζω»: Σπρώχνω, ωθώ με τον αγκώνα.

«Επαποπνίγω»: Πνίγω, στραγγαλίζω.

«Επισπάω»: Έλκω, τραβώ, σύρω κατόπιν μου.

«Κυβιτίζω», «Ωλεκρανίζω»: Κτυπώ με τον αγκώνα.

«Στρεβλώνω»: Συστρέφω βίαια, εξαρθρώνω.

Οι μάχες στο Παγκράτιο συνεχίζονταν επ’ αόριστον μέχρι ένας από τους δύο να σηκώσει το χέρι του και να παραδωθεί ή... να πεθάνει. Εδώ αξίζει να αναφέρουμε πως δεν υπήρχαν κατηγορίες βαρών και η επιλογή των ζευγαριών γινόταν με κλήρωση. Αυτό σήμαινε πως συνήθως ο πιο μεγαλόσωμος παγκρατιστής είχε το πάνω χέρι, αλλά δεν ήταν λίγες οι περιπτώσεις που ο ελαφρύτερος, όντας καλύτερα εκπαιδευμένος και με καλύτερη τεχνική, κατάφερνε και έπαιρνε τη νίκη. Οι κανόνες εφαρμόζονταν με αυστηρότητα από τους διαιτητές οι οποίοι χτυπούσαν με βούρδουλα τους μαχητές, με την παραμικρή παράβαση. Βέβαια, μερικές βουρδουλιές δεν ήταν τίποτα μπροστά στην επιβίωση, οπότε προς το τέλος της κάθε μάχης, οι κανόνες ήταν για να παραβιάζονται. Υπήρχαν βέβαια και αθλητές που δεν ήταν φρόνιμοι, όπως μια ομάδα που τους έλεγαν «Λέοντες» γιατί συστηματικά αψηφούσαν τους κανόνες και δάγκωναν τους αντιπάλους τους.

Όπως είναι φυσικό, σε μια Ολυμπιακού επιπέδου Πολεμική Τέχνη όπως το παγκράτιον υπήρξαν κάποια ονόματα που έμειναν στην ιστορία! Ο Αρριχίων από τη Φιγαλία ήταν ένας μαχητής του παγκρατίου, που έπαιξε τον τελευταίο του αγώνα στους Ολυμπιακούς του 564 π.Χ.. Όταν ο αντίπαλος του επιχείρησε «κλιμακισμό» πηδώντας πάνω του και προσπαθώντας να τον στραγγαλίσει, ο Αρριχίων με την τελευταία του πνοή κατάφερε να στρίψει το πέλμα του ποδιού του αντιπάλου και να το εξαρθρώσει. Την ώρα που πέθαινε ο Αρριχίωνας, ο αντίπαλός του που σφάδαζε από τους πόνους δήλωσε υποταγη!! Οι κριτές δεν άργησαν να δώσουν τη νίκη στο νεκρό Αρριχίωνα, κυρίσσοντάς τον Ολυμπιακό Πρωταθλητή μετά θάνατον.

Άλλη περίπτωση είναι αυτή του Πολυδάμου από την Σκοτούσσα (Θεσσαλική πόλη), ο οποίος προσκλήθηκε λέγεται από τον βασιλιά των Περσών Δαρείο τον Νόθο για να αποδείξει εάν η φήμη του ήταν δικαιολογημένη. Τον έβαλε να παλέψει με τρεις «Αθανάτους» ταυτόχρονα και ο Πολύδαμος κατάφερε και τους σκότωσε όλους. Λέγεται πως πέθανε όταν προσπάθησε να συγκρατήσει τους βράχους ενός σπηλαίου που κατέρρεε προκειμένου να σώσει τους φίλους του.

Μια ακόμα περίπτωση ήταν αυτή του Διόξιππου, Ολυμπιονίκη του 336 π.Χ. Ο ίδιος ο Μέγας Αλέξανδρος λέγεται πως ήταν φίλος και σπόνσοράς του. Κανένας παγκρατιστής δεν τολμούσε να τα βάλει με τον Διόξιππου, όμως ο ίδιος ήρθε σε αψιμαχία με έναν μεγάλο πολεμιστή του Αλεξάνδρου και έτσι αποφάσισαν να λύσουν τις διαφορές τους. Ο πολεμιστής του Μ. Αλεξάνδρου εμφανίστηκε με πλήρη πολεμική εξάρτυση κρατώντας δόρυ, ακόντιο και σπαθί ενώ από την άλλη μεριά ο Διόξιππος ήρθε γυμνός και αλειμμένος με ελαιόλαδο, κρατώντας μόνο ένα ρόπαλο. Ο πολεμιστής πέταξε αρχικά το ακόντιό του προς τον Διόξιππο, κάτι που ήταν πολύ εύκολο για τον τελευταίο να αποφύγει. Έπειτα ο πολεμιστής του όρμησε με το δόρυ, αλλά ο Διόξιππος του το έσπασε με το ρόπαλο. Προσπαθώντας ο πολεμιστής να τραβήξει το ξίφος του από την θήκη του, ο Διόξιππος του έπιασε το χέρι και βάζοντάς του τρικλοποδιά, τον έριξε στο έδαφος. Ο πολεμιστής, έπεσε αβοήθητος και ο Διόξιππος έβαλε το πόδι πάνω στο λαιμό του, νικώντας τον. Ο Μ. Αλέξανδρος όμως είχε εκνευριστεί τόσο που κάποιος κατάφερε να νικήσει κάποιον από τους καλύτερους πολεμιστές του ώστε παγίδευσε τον Διόξιππο σε μια κατηγορία κλοπής και έπειτα τον... «αυτοκτόνησε».

Η επιρροή του Παγκρατίου στις πολεμικές τέχνες της ανατολής είναι αδιαμφισβήτητη. Οι οπλίτες του Μ. Αλεξάνδρου είχαν το παγκράτιο στη βασική τους εκπαίδευση με αποτέλεσμα να εξαπλωθεί στα μήκη και στα πλάτη της Ανατολής. Πολλοί ερευνητές θεωρούν πως η διασπορά των τεχνικών του παγκρατίου στην Ασία, επηρέασε τις Ινδικές πολεμικές τέχνες και έθεσε τις βάσεις για την μετέπειτα εξέλιξη πολεμικών τεχνών που αναπτύχθηκαν στην Κίνα και την Ιαπωνία. Βέβαια σε αυτό το σημείο πρέπει να αναφέρουμε πως το Παγκράτιο δεν είναι απαραίτητα ο πρόγονος όλων το πολεμικών τεχνών μιας και πολλές από αυτές αναπτύχθηκαν αυτοχθόνως από τον κάθε λαό και έπειτα μετεξελίχθηκαν σε αυτό που ξέρουμε σήμερα. Σε κάθε περίπτωση όμως, το παγκράτιο άσκησε μεγάλη επιρροή.

Καταλήγοντας, οφείλουμε να αναφέρουμε πως η ιστορική σημασία του Παγκρατίου είναι μεγαλειώδης. Ενώ πολλές τεχνικές του μπορούν να βρεθούν και σε άλλες πολεμικές τέχνες, το παγκράτιον ήταν κατά πάσα πιθανότητα η πρώτη πολεμική τέχνη στην οποία συμπεριλαμβάνονται τόσες πολλές τεχνικές μάχης οι οποίες κλείνουν την ψαλίδα μεταξύ της κλασικής πυγμαχίας και του grappling. Επομένως δεν μπορούμε παρά να θεωρήσουμε το Παγκράτιο, ως το MMA της αρχαιότητας!