Εκτός του ευρωπαϊκού μηχανισμού SAFE (Security Action for Europe), συνολικού ύψους 150 δισ. ευρώ, μένουν οριστικά η Τουρκία, η Βρετανία και η Νότια Κορέα. Παρά τις έντονες πιέσεις που άσκησε το Βερολίνο μέχρι και την ύστατη ώρα, η Άγκυρα δεν θα μπορέσει τελικά να συμμετάσχει στον νέο δανειοδοτικό μηχανισμό ενίσχυσης της ευρωπαϊκής άμυνας.
Ταυτόχρονα, έπεσε η αυλαία και για τη συμμετοχή του Λονδίνου. Μετά από πολύμηνες διαπραγματεύσεις, η Μεγάλη Βρετανία αρνήθηκε να αποδεχθεί το υψηλό «τίμημα» που αξίωνε η ΕΕ για την πλήρη ένταξή της στον αμυντικό μηχανισμό, οδηγώντας τις συζητήσεις σε αδιέξοδο.
Η κρίσιμη προθεσμία και οι διαδικασίες «εξπρές»
Το ενδιαφέρον πλέον στρέφεται στην 30ή Νοεμβρίου, ημερομηνία κατά την οποία λήγει η προθεσμία για την υποβολή των αναλυτικών εθνικών σχεδίων από τα 19 κράτη-μέλη που έχουν αιτηθεί δάνεια. Ο εκπρόσωπος της Επιτροπής, Τομάς Ρενιέ, υπογράμμισε τον επείγοντα χαρακτήρα του εγχειρήματος: «Το SAFE είναι ένα μέσο έκτακτης ανάγκης και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα κινηθεί γρήγορα».
Σύμφωνα με τον σχεδιασμό, η αξιολόγηση των σχεδίων αναμένεται να ολοκληρωθεί πριν το τέλος του τρέχοντος έτους. Εφόσον δοθεί το «πράσινο φως» και από το Συμβούλιο της ΕΕ, θα αποδεσμευθεί άμεσα η πρώτη εκταμίευση, η οποία θα αντιστοιχεί το πολύ στο 15% των αιτούμενων δανείων. Αυτή η προκαταβολή κρίνεται απαραίτητη ώστε τα κράτη-μέλη να προχωρήσουν σε συμφωνίες με τις αμυντικές βιομηχανίες.
Το «όχι» σε Άγκυρα και Σεούλ και το ελληνικό αίτημα
Ερωτηθείς ειδικά για τη συμμετοχή τρίτων χωρών, ο κ. Ρενιέ ξεκαθάρισε ότι τόσο η Νότια Κορέα όσο και η Τουρκία χάνουν οριστικά την προθεσμία της 30ής Νοεμβρίου. Όπως χαρακτηριστικά ανέφερε, αν και οι δύο χώρες κατέθεσαν επίσημα αιτήματα, η Επιτροπή δεν τα έχει εξετάσει ακόμη και πλέον «είναι πολύ αργά».
Μετά την εκπνοή της προθεσμίας, η Επιτροπή θα ανακοινώσει ποιες χώρες κατέθεσαν εμπρόθεσμα τα πλήρη στοιχεία (πλαίσιο έργων, προϋπολογισμός, εταίροι). Σημειώνεται ότι, στο πλαίσιο του μηχανισμού, η Ελλάδα έχει ήδη υποβάλει αίτημα από τα τέλη Ιουλίου του 2025 για δάνεια ύψους 1,2 δισ. ευρώ.
Η στρατηγική επιμονή του Βερολίνου και το «casus belli» ως ελληνική κόκκινη γραμμή
Σαφές στίγμα για τις προθέσεις του Βερολίνου έδωσε η επαφή του Χακάν Φιντάν με τη γερμανική πλευρά (Γιοχάν Βάντεφουλ), επιβεβαιώνοντας ότι η Γερμανία, παρά τις έντονες ενστάσεις Αθήνας και Λευκωσίας αλλά και ευρύτερες ευρωπαϊκές επιφυλάξεις, εξακολουθεί να αντιμετωπίζει την Τουρκία ως «γεωστρατηγικό εταίρο». Η γερμανική διπλωματία εκφράζει πλέον ανοιχτά την πρόθεσή της να στηρίξει τη συμμετοχή της Άγκυρας στο πρόγραμμα SAFE, υιοθετώντας το επιχείρημα ότι η ενίσχυση της ευρωπαϊκής άμυνας απαιτεί τη συμπερίληψη όλων των «στρατηγικά απαραίτητων» χωρών — μια θέση που ταυτίζεται απόλυτα με το αφήγημα της Τουρκίας.
Στην ουσία, η Τουρκία επένδυσε στον ρόλο που της επιφυλάσσει το Βερολίνο εντός του ευρωπαϊκού αμυντικού οικοσυστήματος. Η Γερμανία επιδιώκει να λειτουργήσει ως κεντρικός βιομηχανικός κόμβος, εξασφαλίζοντας πρόσβαση σε αγορές και παραγωγικές ευκαιρίες που μπορεί να προσφέρει η τουρκική αμυντική βιομηχανία.
Υπαρξιακό ζήτημα και όχι τεχνοκρατική διαδικασία
Για την ελληνική πλευρά, ωστόσο, το ζήτημα υπερβαίνει τα στενά τεχνοκρατικά όρια και λαμβάνει υπαρξιακές διαστάσεις. Η Αθήνα θέτει ευθέως το ερώτημα πώς είναι δυνατόν να ενταχθεί σε ένα ευρωπαϊκό χρηματοδοτικό εργαλείο μια χώρα που διατηρεί ενεργό casus belli εναντίον κράτους-μέλους της Ε.Ε., κατέχει στρατιωτικά έδαφος στην Κύπρο και αμφισβητεί ανοιχτά τα ευρωπαϊκά σύνορα, διεκδικώντας ταυτόχρονα τον τίτλο του «trusted partner».
Σε πολιτικό και διπλωματικό επίπεδο, η Ελλάδα διαμηνύει στις Βρυξέλλες ότι η συμμετοχή της Τουρκίας θα υπονόμευε τη νομιμότητα του ίδιου του προγράμματος. Σύμφωνα με κοινοτικές πηγές, η απειλή πολέμου (casus belli) αποτελεί ισχυρό διαπραγματευτικό χαρτί για την Αθήνα, καθώς προσκρούει στις θεμελιώδεις αρχές της Ένωσης.
Η ελληνική πρόταση για το SAFE
Παράλληλα με τις διπλωματικές κινήσεις, η Αθήνα έχει προχωρήσει στην κατάρτιση της δικής της λίστας εξοπλιστικών για ένταξη στο SAFE. Ο σχεδιασμός περιλαμβάνει πυρομαχικά, drones, συστήματα επιτήρησης, δορυφορικές επικοινωνίες και αναβάθμιση υποδομών στρατιωτικής κινητικότητας. Στόχος της Ελλάδας είναι να αξιοποιήσει τους ευρωπαϊκούς πόρους για την θωράκιση της εθνικής άμυνας και όχι να επιτρέψει στην Τουρκία να αποκτήσει τεχνολογικό πλεονέκτημα μέσω ευρωπαϊκής χρηματοδότησης.
