Με αφορμή τον σημερινό ισχυρότατο σεισμό των 6.1 R στον θαλάσσιο χώρο μεταξύ Λέσβου και Χίου, θα κάνουμε μια αναδρομή στους πλέον ισχυρούς και καταστροφικούς σεισμούς που έπληξαν την περιοχή από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα.

Το  Αιγαίο Πέλαγος, είναι μία από τις πλέον σεισμογενείς περιοχές του ελλαδικού χώρου. Η καταβύθιση της Αιγηΐδας και η παραμονή πάνω από την επιφάνειας της θάλασσας των ψηλότερων, άλλοτε, τμημάτων της, με τη μορφή μεγάλων και μικρών νησιών, αποτελεί προϋπόθεση για έντονη σεισμική δραστηριότητα. Ας δούμε με ιστορική χρονολογική σειρά λοιπόν τους σεισμούς που έπληξαν Λέσβο και Χίο.

Ο αρχαιότερος σεισμός στην περιοχή ,για τον οποίο υπάρχουν μαρτυρίες, έγινε  το καλοκαίρι του 494 π.Χ., λίγο πριν την ναυμαχία της Λάδης και συντάραξε τη Χίο και τις γειτονικές περιοχές. Το μέγεθος του σεισμού, εκτιμάται στα 6,6 R.

Το 17 μ.Χ., πιθανολογείται ότι ισχυρός σεισμός με επίκεντρο την περιοχή της Μ. Ασίας και μέγεθος 7,2 R, ταρακούνησε τη Χίο. Κατά τον Τάκιτο, κατέστρεψε 12 πόλεις της Μ. Ασίας. Σύμφωνα με άλλη εκδοχή, ο σεισμός αυτός, έγινε 30 χρόνια νωρίτερα.

Η επόμενη αναφορά για σεισμό στην περιοχή, γίνεται το 1383. Πρόκειται για σεισμό που κατέστρεψε τη Λέσβο, και είναι η πρώτη φορά που γίνεται μνεία για σεισμό στο πανέμορφο νησί. Έγιναν κάποιοι προσεισμοί, στις 5 Αυγούστου 1383 και «σείσθηκαν οι πύργοι του κάστρου (ενν. της Μυτιλήνης) σαν δένδρα, που τα κτυπά δυνατός άνεμος», χωρίς όμως να προκληθούν βλάβες, το ξημέρωμα της επόμενης μέρας, ανεμοθύελλα, προερχόμενη από τα ανατολικά, προκάλεσε ανθρώπινα θύματα και υλικές καταστροφές. Αμέσως μετά, σφοδρός σεισμός 6,8 R και έντασης ΙΧ βαθμούς της Κλίμακας Μερκάλι, ολοκλήρωσε την καταστροφή. Περίπου 500 άνθρωποι σκοτώθηκαν από τον σεισμό. Για τις δύο αυτές θεομηνίες, σώζεται «ενθύμηση» που αναφέρουν ο Σ. Λάμπρος και ο Μ. Μαραβελάκης, ενώ πληροφορίες μας δίνει και ο λόγιος Δ. Κυδώνης σε επιστολή του στον φίλο του Ραδηνό στη Θεσσαλονίκη.

Στις 20 Μαρτίου 1389, ημέρα Σάββατο, ισχυρότατος σεισμός μεγέθους 6,8 R και εντάσεως ΙΧ- Χ βαθμών, προκαλεί τεράστιες καταστροφές στην περιοχή του Κάστρου της Χίου και του Νέου Χωριού. Ο Σ. Λάμπρος και ο Μ. Μαραβελάκις, παραθέτουν σχετικές ενθυμήσεις από κώδικες της Βιβλιοθήκης του Βατικανού και της  Βιβλιοθήκης του Παλέρμο.

Το 1546, νέος σεισμός πλήττει τη Χίο. Κατά αφήγηση του περιηγητή Torelli, το 1546 έγινε ένας σφοδρός σεισμός στην Κατωμερία (Μαστιχοχώρια), που προξένησε στο μεγαλύτερο τμήμα της περιοχής «βλάβην ανεπανόρθωτον». Το μέγεθος του σεισμού ήταν 6,5 R και η έντασή του, VIII βαθμούς.

Το 1636, σύμφωνα με «ενθύμηση» μοναχού της Μονής Λειμώνος της Λέσβου, έγινε μεγάλος σεισμός που προκάλεσε πολλές καταστροφές. Ο Ιταλός περιηγητής Piacenza, αναφέρει ότι την τελευταία μέρα του Μαΐου του 1646, έγιναν ισχυρές σεισμικές δονήσεις στη Χίο. Οι κάτοικοι έντρομοι, κατέφυγαν στους αγρούς και τους λόφους, όπου και κατασκεύασαν μόνιμες κατοικίες!

Μάλιστα, ο ίδιος Ιταλός συγγραφέας, αναφέρει ότι την ίδια μέρα έγιναν καταστροφικές σεισμικές δονήσεις και στην Απουλία της Ν. Α. Ιταλίας, που προκάλεσαν μεγάλες ζημιές σε οικισμούς και φρούρια.

Στις 23 Ιανουαρίου (νέο ημερολόγιο) του 1674, ισχυρός σεισμός μεγέθους 6,5 R και έντασης VIII βαθμών Μερκάλι, έπληξε τη Χίο. Σχετική αναφορά, κάνει ο Γερμανός περιηγητής Johann Michael Wansleben στο βιβλίο του «Ταξίδι από το Κάιρο στη Χίο και από τη Χίο στην Κωνσταντινούπολη και τα Περίχωρά της». Νέοι σεισμοί έπληξαν τη Χίο το 1684, σύμφωνα με τον Γάλλο περιηγητή Mansuette de Nantueil, στο βιβλίο του «Σημαντικές Παρατηρήσεις από τη Διαμονή μου στη Χίο».

Νέος σεισμός στο νησί της μαστίχας, έγινε στις 27 Δεκεμβρίου 1715, σε «ενθύμηση» κληρικού σε εκκλησιαστικό βιβλίο του χωριού Καλαμωτή. Δεν φαίνεται ο σεισμός αυτός να ήταν πολύ ισχυρός.

Ο Μ. Μαραβελάκις, αναφέρει ότι το 1738, έγιναν δύο σεισμοί στη Χίο, στις 9 και 12 Δεκεμβρίου, με τον δεύτερο σεισμό να είναι ισχυρότερος από τον πρώτο.

Νέος σεισμός έγινε στη Χίο στις 4/16 Αυγούστου 1863. Είχε μέγεθος 6,2 R και μέγιστη ένταση VIII. Τριάντα χιλιάδες άνθρωποι έμειναν άστεγοι ενώ «εμφανίστηκαν» 2 νέες θερμές πηγές. Στις 11/23 Ιουλίου 1865, γίνεται ισχυρός σεισμός στη Λέσβο. Ο Sielberq γράφει ότι στον Μόλυβο κατέρρευσαν περίπου 100 σπίτια και σκοτώθηκαν πολλά άτομα. Χτυπήθηκε ιδιαίτερα η περιοχή από το ακρωτήριο Μάμας ως τον Αχυρώνα. Ο σεισμός είχε μέγεθος 6,7 R και ένταση IX βαθμούς.

Στις 30 Οκτωβρίου, ισχυρός σεισμός μεταξύ Χίου και Λέσβου, προκαλεί μεγάλες ζημιές σε κτίρια των νησιών.

Στις 23 Φεβρουαρίου 1867, έγινε στη Λέσβο ο καταστροφικότερος σεισμός που γνώρισε το νησί. Το μέγεθός του ήταν 6,8 R και η μέγιστη έντασή του X βαθμούς της κλίμακας Μερκάλι. Γύρω στις 6 μ.μ. έγινε η πρώτη δόνηση που ακολουθήθηκε από δύο ισχυρότερες. Μέσα στη νύχτα, έγιναν περίπου 25 μετασεισμοί. Στη Μυτιλήνη, σκοτώθηκαν 216 Χριστιανοί και 22 Τούρκοι, ενώ τραυματίστηκαν 487 Χριστιανοί και 39 Τούρκοι. Στην ευρύτερη περιφέρεια, σκοτώθηκαν 312 άτομα και τραυματίστηκαν άλλα 290. Συνολικά κατέρρευσαν περίπου 4.750 κτίρια ενώ περισσότερα από 5.500 έπαθαν σοβαρές ζημιές.

Το 1879, αρχίζει μια σειρά σεισμών στη Χίο, που καταλήγει σ’ έναν «ερημωτικό» (κατά τον Άγγελο Γαλανόπουλο) σεισμό στις 22 Μαρτίου 1881. Χτυπήθηκε, κυρίως, το ΝΑ τμήμα του νησιού. Ο σεισμός είχε μέγεθος 6,4 R και μέγεθος XI βαθμούς. Οι νεκροί ήταν 3.550 ενώ για τους τραυματίες υπάρχει ασυμφωνία μεταξύ των πηγών.

Το 1889, ο Εγκέλαδος επιστρέφει στη Λέσβο. Στις 13-14 Οκτωβρίου του έτους αυτού, ισχυρός σεισμός μεγέθους 6,7 R προκαλεί τον θάνατο 36 ανθρώπων και τον τραυματισμό περίπου 200. Ένας ισχυρός μετασεισμός στις 9/11/1889, προκαλεί μεγάλες καταστροφές στο χωριό Βατούσα.
Στις 23 Ιουλίου 1949, ισχυρότατος σεισμός μεγέθους 6,7 R και έντασης IX βαθμών, έπληξε τη Χίο και τις Οινούσσες. Τρεις άνθρωποι σκοτώθηκαν και περίπου 50 τραυματίστηκαν. 534 σπίτια κατέρρευσαν, 2.516 έγιναν ακατοίκητα ή έπαθαν σοβαρές βλάβες και 2.985 έπαθαν σοβαρές ζημιές. Στη Σμύρνη σκοτώθηκαν 8 άτομα, δεκάδες τραυματίστηκαν ενώ περίπου 500 σπίτια κατέρρευσαν ή υπέστησαν σοβαρές βλάβες. Σημαντικές ήταν οι ζημιές και στα Ψαρά.

Το Σάββατο 19 Δεκεμβρίου 1981 και ώρα 4.11, πολύ ισχυρός σεισμός με επίκεντρο τον θαλάσσιο χώρο μεταξύ Λέσβου και Αγίου Ευστράτιου, προκαλεί ζημιές σε πολλά σπίτια του νησιού. Το γεγονός ότι το επίκεντρο του νησιού ήταν στη θάλασσα, αποδείχτηκε σωτήριο, καθώς είχε μέγεθος 7,2 R και μέγιστη ένταση VIII. Ο μεγαλύτερος από τους μετασεισμούς, έγινε στις 27 Δεκεμβρίου 1981 (6,7 R). Τέλος, στις 5.43 μ.μ., της 6ης Αυγούστου 1983, νέος ισχυρός σεισμός από την τάφρο του Β. Αιγαίου, συγκλονίζει τη Λέσβο, τη Λήμνο και τη Θάσο. Το μέγεθος του ήταν 6,7 R και προκάλεσε, ευτυχώς, μόνο υλικές ζημίες. Είναι χαρακτηριστικό, ότι μέσα σε 48 ώρες καταγράφηκαν 180 μετασεισμικές δονήσεις και ότι ρωγμές παρουσίασαν μερικά κτίρια στην Ξάνθη και την Κομοτηνή!

Ευχαριστώ πολύ την Αρετή και την ανιψιά μου Ελένη, που βοήθησαν ώστε το κείμενο αυτό να γραφτεί σε χρόνο… < dt!

ΠΗΓΕΣ: Παναγιώτου Ι. Σπυρόπουλου, «ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΩΝ ΣΕΙΣΜΩΝ ΤΗΣ   ΕΛΛΑΔΟΣ από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα», εκδ. ΔΩΔΩΝΗ 1997
Βασίλης Παπαζάχος – Κατερίνα Παπαζάχου, «ΟΙ ΣΕΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ», εκδ. ΖΗΤΗ 1999.