Το Πανεπιστήμιο του Ρέντινγκ αποφάσισε να αφαιρέσει μερικούς στίχους από το ποίημα «Γυναίκες» του Σημωνίδη από την Αμοργό. Οι επικριτές αυτής της κίνησης φοβούνται μια ολισθηρή πορεία προς τη λογοκρισία της κλασικής αρχαιότητας. «Αυτό το είδος συμπεριφοράς δεν έχει θέση στον ακαδημαϊκό χώρο» , ακούγεται.
Το Πανεπιστήμιο του Ρέντινγκ βρίσκεται στην ομώνυμη πόλη Ρέντινγκ στην Αγγλία. Το πανεπιστήμιο ιδρύθηκε το 1892 ως πανεπιστημιακό κολλέγιο του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης. Το 1926 έγινε ανεξάρτητο πανεπιστήμιο με την ονομασία Πανεπιστήμιο Ρέντινγκ.
Ο ποιητής Σημωνίδης ο Αμοργίνος έζησε προς το τέλος του 6ου αιώνα π.Χ. Το αριστούργημά του είναι ο Ίαμβος κατά γυναικών, όπου παρομοιάζει τις γυναίκες με ζώα ή με στοιχεία της φύσεως.
Το έργο αυτό αποτελεί πολύτιμη μαρτυρία για τη θέση της γυναίκας στην κοινωνία του τέλους της αρχαϊκής εποχής. Σε ολόκληρο τον ελληνικό κόσμο συντελούνται βαθιές αλλαγές στο οικονομικό, στο κοινωνικό και στο πνευματικό επίπεδο, και ο Σημωνίδης εκφράζει τις αντιλήψεις, τις προκαταλήψεις και τους μύχιους φόβους ενός κοινωνικού στρώματος που συγκροτείται από εμπόρους, μικροϊδιοκτήτες και χειρώνακτες.
Τίποτε ευκολότερο από το να στιγματισθεί ο Σημωνίδης ως συμπλεγματικός μισογύνης. Όμως προτού καταδικαστεί τελεσιδίκως ο βαρύγλωσσος ιαμβογράφος θα πρέπει να ληφθούν υπόψη η ευτραπελία και το ιδιότυπο χιούμορ του...
Σύμφωνα με το βρετανικό εκπαιδευτικό ίδρυμα, το ποίημα είναι αμφιλεγόμενο λόγω του τρόπου με τον οποίο απεικονίζονται οι γυναίκες σε αυτό. Στο ποίημα, ο Έλληνας υπέρτατος θεός Δίας συγκρίνει δέκα τύπους γυναικών με διαφορετικά ζώα, κάτι που είναι απαράδεκτο σύμφωνα με το πανεπιστήμιο. «Το μέρος που παραλείφθηκε περιελάμβανε επίσης μια σύντομη αναφορά στην ενδοοικογενειακή βία», πρόσθεσαν.
Στους μαθητές δόθηκε επίσης μια «προειδοποίηση» για τον περαιτέρω χειρισμό της εργασίας που το εκπαιδευτικό ίδρυμα είπε ότι ήταν παράδειγμα «ακραίου μισογυνισμού στην αρχαϊκή Ελλάδα».
«Να το δούμε στο πλαίσιο της εποχής»
Αυτή η δράση λογοκρισίας έχει δεχθεί πολλές επικρίσεις. Για παράδειγμα, ο ομότιμος καθηγητής Κλασικών Γλωσσών και Λογοτεχνίας Ewen Bowie απευθύνεται στο πανεπιστήμιο. Θεωρεί απαράδεκτη την αφαίρεση των στίχων και επισημαίνει το απαραίτητο ιστορικό πλαίσιο μέσα στο οποίο πρέπει να γίνουν κατανοητά τα κείμενα. Αυτό είναι αναπόσπαστο μέρος μιας κλασικής εκπαίδευσης, υποστήριξε. «Όταν αρχίζεις να λογοκρίνεις τις λίστες ανάγνωσης, βάζεις το πόδι σου στην ολισθηρή κατηφόρα. Προς λογοκρισία όσων πωλούνται στα βιβλιοπωλεία», είπε ο καθηγητής.
Σύμφωνα με τον Τζέρεμι Μπλακ, ομότιμο καθηγητή στο Πανεπιστήμιο του Έξετερ, η παράλειψη στίχων ποίησης είναι «κάτι περισσότερο από αφελής» και έτσι συνεχίζει. «Είναι εντελώς γελοίο και αυτού του είδους η συμπεριφορά δεν έχει θέση στον ακαδημαϊκό κόσμο».
Είναι λαϊκή σάτιρα
Το γνωστό ποίημα για την προέλευση των γυναικών άπό ζώα που Έγραψε ο Σημωνίδης ο Αμοργίνος[1] (λίγο νεώτερος του ‘Αρχιλόχου, ‘έζησε πιθανώς στο δεύτερο ήμισυ του 7ου π.Χ., καταγόταν άπό την Σάμο, εγκαταστάθηκε όμως με άλλους συμπατριώτες του στην Αμοργό) είναι μία λαϊκή σάτιρα. Με μία άπλή ανάγνωση και ο μη ειδικός αναγνώστης μπορεί να διαπιστώσει τον δημώδη χαρακτήρα του, τόσο ως προς την προέλευση των περιγραφών οσο και σε αναφορά προς το κοινό, προς το όποιο άπευθύνεται: Η γυναίκα-«άλεπου», η γυναίκα-«σκύλα», η «χαζή» γυναίκα που είναι φτιαγμένη άπο πηλό, η άστατη γυναίκα που μοιάζει με τη θάλασσα, η γυναίκα-«γαιδούρα», η γυναίκα-«νυφίτσα», η γυναίκα-«φοράδα», η γυναίκα-«μαιμού», αλλά κάί η γυναίκα-«μέλισσα» (η μόνη καλή) είναι παρομοιώσεις που θα μπορούσε να ακούσει κανείς σε κάθε ανδρική συντροφιά ως σήμερα. Η φιλολογική έρευνα που ασχολήθηκε με το ποίημα αυτό εχει διαπιστώσει άντί- στοιχες παρομοιώσεις στην δημώδη λογοτεχνία και σε παραμύθια διαφόρων χωρών[2]. Λογοτεχνικό πρότυπο του Σημωνίδη (οσον άφορα την άρνητική εικόνα της γυναίκας) θεωρείται εξ άλλου ο μύθος της Πανδώρας που παρουσιάζεται σε δύο εκδοχές άπό τον Ησίοδο’*.
Με την σύνθεση του ποιήματος και τα έπι μέρους εκφραστικά του μέσα, όπως κα\ με την ψυχολογική πλευρα της ερμηνείας του δεν μπορούμε να ασχοληθούμε εδώ. Εκείνο που πρέπει να επισημανθεί εδώ είναι ότι ο Σημωνίδης εγραψε το ποίημα οχι μόνο άπό απαισιόδοξη διάθεση για να σατιρίσει[3], αλλά και για να διασκεδάσει[4] -πράγμα που κατά τη γνώμη μου δείχνουν έκτος άπό τις παρομοιώσεις αυτές καθ’ εαυτές και μερικές κατάλληλες για τον σκοπό αυτόν, οπωσδήποτε «χοντροκομμένες», εικόνες. Νομίζω πως σ’ αυτές ακριβως τις εικόνες ‘έγκειται κυρίως η πρωτοτυπία του ποιητή – χωρίς ωστόσο να αποκλείεται να έχουν και αυτές δημώδη προέλευση: Η «χοντρέλα» (γουρούνα) που κάθεται συνεχώς, «βαριέται» να πλύνει τα ρούχα της αλλά και το ‘ίδιο της το σώμα” η αναιδέστατη «σκύλα» που κάνει τον άντρα της να θυμώνει τόσο, ώστε να της ξεριζώσει τα δόντια με πέτρα, είναι προφανώς επινοημένες υπερβολές που χρησιμοποιούνται για να προκαλέσουν γέλιο’ το ‘ίδιο ισχύει για την «χαζή» που δεν της «κόβει» ούτε κα\ το κάθισμα της να φέρει πιο κοντά στο τζάκι για να ζεσταθεί τον χειμώνα η για την «αναίσθητη γαιδούρα», που κάνει άπρόθυμα τις δουλειές του σπιτιού, κρυφοτρώει ο,τι βρεί και κοιμάται με οποίον τύχει η την επίσης τεμπέλα, διαρκώς «φτιασιδωμένη φοράδα» που καμαρώνει τον εαυτό της.
Η ιστορική σημασία του ποιήματος έγκειται κυρίως στον δημώδη χαρακτήρα του.
Ο αείμνηστος Ιωάννης Κακριδής, κλασικός φιλόλογος με σπουδές στα Πανεπιστήμια Αθηνών, Βερολίνου, Βιέννης και Λειψίας δίνει την δική του θέση.
Διαβάστε:
