Τά κηρύγματά μας, ἀδελφοί χριστιανοί, ἀναφέρονται στά Δόγματα τῆς Ὀρθόδοξης πίστης μας. Τά Δόγματα αὐτά, γιά τά ὁποῖα σᾶς μίλησα γενικά στό προηγούμενο κήρυγμά μου, εἶναι οἱ σωστές γραμμές, ἄς τό πῶ ἔτσι, σύμφωνα μέ τίς ὁποῖες πρέπει νά βαδίζουμε, γιά νά ζοῦμε τόν Θεό μας, γιά νά πετύχουμε τήν σωτηρία μας. Μέ τά Δόγματα ἐκφράζεται ὅλη ἡ διδασκαλία τῆς Ὀρθόδοξης πίστης μας, πού λέγεται «Δογματική» διδασκαλία.
Ἤθελα ὅμως ἀπό τήν ἀρχή νά σᾶς πῶ, ἀδελφοί, μερικές γενικές ἀρχές, πού ἀποτελοῦν τήν βάση τῆς Ὀρθόδοξης Δογματικῆς διδασκαλίας. Ἡ πρώτη βάση εἶναι αὐτό πού εἴπαμε στό προηγούμενο κήρυγμά μας, ὅτι στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία μας δέν δημιουργοῦμε καινούργια Δόγματα, καινούργιες ἀλήθειες. Αὐτό τό κάνουν οἱ Παπικοί, πού τό σύστημά τους, σάν νά εἶναι μιά μηχανή, ὅλο καί παράγει καινούργια δόγματα, ὅπως τό δόγμα τοῦ πρωτείου τοῦ Πάπα. Ἐμεῖς στήν Ὀρθοδοξία κρατοῦμε τήν παραδοθεῖσα πίστη τῆς Ἐκκλησίας, χωρίς νά προσθέτουμε οὔτε καί νά ἀφαιροῦμε τίποτε ἀπό αὐτήν. Γι᾽ αὐτό λοιπόν, ὡς πρώτη βάση θά ποῦμε τόν λόγο τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ, πού γράφει στήν ἀρχή τῆς Δογματικῆς του: «Ἐρῶ ἐμόν οὐδέν»! Δηλαδή, δέν θά πῶ, λέγει ὁ ἅγιος, τίποτε τό δικό μου. Καί λέγει στήν συνέχεια ὁ ἅγιος πατέρας ὅτι θά πεῖ «τά θείοις καί σοφοῖς ἀνδράσι λελεγμένα», ὅσα, δηλαδή, εἶπαν οἱ θεῖοι καί σοφοί ἅγιοι πατέρες.
Τό ἄλλο, πού σάν βάση πάλι θέλω νά πῶ, ἀδελφοί, εἶναι ὅτι ἡ Ὀρθόδοξη Δογματική διδασκαλία μιλώντας γιά τόν Θεό κάνει διάκριση μεταξύ Οὐσίας καί Ἐνέργειας στόν Θεό. Τό Δόγμα αὐτό εἶναι πολύ σοβαρό καί σ᾽ αὐτό διαφέρουμε πάλι ἀπό τούς παπικούς, οἱ ὁποῖοι δέν κάνουν τήν διάκριση αὐτή στόν Θεό. Αὐτοί δέχονται τόν Θεό ὡς Οὐσία μόνο. Ἀλλά ἡ Οὐσία τοῦ Θεοῦ εἶναι ἀκατάληπτη καί ἀθέατη. Τότε, πῶς ὁ Χριστός μᾶς εἶπε ὅτι οἱ καθαροί στήν καρδιά θά δοῦνε τόν Θεό (βλ. Ματθ. 5,8); Θά Τόν δοῦνε διά τῶν θείων Του Ἐνεργειῶν. Ἄν ὁ Θεός εἶναι Οὐσία μόνο, ὅπως δέχονται οἱ Καθολικοί, τότε, πῶς δημιουργήθηκε ὁ κόσμος; Ἀπό τήν Οὐσία τοῦ Θεοῦ; Τότε τά πάντα γύρω μας, καί οἱ πέτρες καί τά χορτάρια, εἶναι Θεός, ἄν ἔγιναν ἀπό τήν Οὐσία τοῦ Θεοῦ. Ἔτσι καταλήγουμε στόν «πανθεϊσμό», πού εἶναι «τό πάντων ἀτοπώτατον», ὅπως ἔλεγε ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς.
Βασικό λοιπόν τῆς Ὀρθόδοξης Θεολογίας εἶναι ὅτι κάνει διάκριση Οὐσίας καί Ἐνέργειας στόν Θεό. Καί ἐνῶ μέ τήν Οὐσία τοῦ Θεοῦ δέν μποροῦμε νά ἔχουμε καμμία κοινωνία, ὅμως ἐρχόμαστε σέ κοινωνία μέ τόν Θεό διά τῶν θείων Του Ἐνεργειῶν. Ὁ ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός μιλώντας γιά τόν Θεό ἔφερε τήν εἰκόνα τοῦ ἡλίου. Εἶναι πολύ ὡραία ἡ εἰκόνα αὐτή. Μέ τό καυτό τοῦ ἡλίου, τήν λάβα του, τήν οὐσία του, ἄς ποῦμε, δέν μποροῦμε νά ἔρθουμε σέ καμμία κοινωνία. Καήκαμε!… Ἀλλά, ἐνῶ δέν μποροῦμε νά ἔρθουμε σέ καμμία κοινωνία μέ τήν λάβα τοῦ ἡλίου, ὅμως ἔχουμε κοινωνία μέ τίς ἐνέργειές του, μέ τό φῶς του καί τήν θερμότητά του. Ἔτσι καί ἐμεῖς ἐπικοινωνοῦμε μέ τόν Θεό μέ τίς θεῖες Του Ἐνέργειες. Διά τῶν θείων Του Ἐνεργειῶν ὁ Θεός δημιούργησε τόν κόσμο καί κυβερνᾶ τόν κόσμο, καί μέ τίς θεῖες Του Ἐνέργειες πάλι ἁγιαζόμαστε καί σωζόμαστε. Ὁ Μέγας Βασίλειος, πατέρας τοῦ 4ου αἰ., ἔλεγε: «Ἡμεῖς ἐκ τῶν ἐνεργειῶν γνωρίζειν λέγομεν τόν Θεόν ἡμῶν, τῇ δέ οὐσίᾳ αὐτῇ προσεγγίζειν οὐχ ὑπισχνούμεθα. Αἱ μέν γάρ ἐνέργειαι αὐτοῦ πρός ἡμᾶς καταβαίνουσιν, ἡ δέ οὐσία αὐτοῦ μένει ἀπρόσιτος».
Καί ἕνα τρίτο πού θέλω νά σᾶς πῶ στό κήρυγμά μου σήμερα, ἀδελφοί χριστιανοί, ὡς βασική προϋπόθεση καί αὐτό στήν ᾽Ορθόδοξη Θεολογία μας, εἶναι ὅτι πρέπει νά κάνουμε διάκριση μεταξύ κτιστοῦ καί ἀκτίστου, μεταξύ Ὄντος καί μή Ὄντος. Ὁ Θεός εἶναι ἄκτιστος, ἐνῶ ὅλα τά ἄλλα, ὁ κόσμος πού μᾶς περιβάλλει, ἐμεῖς οἱ ἄνθρωποι καί οἱ ἄγγελοι ἀκόμη, εἶναι ὅλα κτιστά. Πραγματικός Ὤν, Ὑπάρχων, εἶναι μόνο ὁ Θεός. Ὅλοι ἐμεῖς καί οἱ ἄγγελοι ἀκόμη, γίναμε ὄντα, ἤλθαμε, δηλαδή, σέ ὕπαρξη, διά τοῦ Ὄντος Θεοῦ. Ὅ,τι σχετίζεται μέ τόν Ἴδιο τόν Θεό εἶναι ἄκτιστο. Γι᾽ αὐτό, ὅταν μιλᾶμε γιά τίς Ἐνέργειες τοῦ Θεοῦ, διά τῶν Ὁποίων ὁ Θεός ἐπικοινωνεῖ μαζί μας, ὅπως εἴπαμε προηγουμένως, πρέπει νά λέμε καί τό ἄλλο τό ἀναγκαῖο, ὅτι οἱ ἐνέργειες αὐτές εἶναι ἄκτιστες. Νά λέμε δηλαδή, «διά τῶν ἀκτίστων θείων ἐνεργειῶν». Τό λέγω αὐτό, γιατί πάλι οἱ παπικοί, ἐνῶ πρῶτα δέν δέχονταν Ἐνέργειες στόν Θεό, καί κήρυττταν «Θεόν ἐνενέργητον», ὅμως, μέ τήν φωτισμένη πολεμική τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ ἐναντίον τους, ἀναγκάστηκαν τελικά νά δεχθοῦν ὅτι ὁ Θεός ἔχει Ἐνέργειες, «κτιστάς δέ», εἶπαν. Κτιστές καί ὄχι ἄκτιστες ἐνέργειες. Αὐτό ἀποτελεῖ λανθασμένο δόγμα τῶν Καθολικῶν. Γιατί, ἄν οἱ ἐνέργειες τοῦ Θεοῦ, διά τῶν ὁποίων ὁ Θεός μᾶς σώζει, εἶναι κτιστές, τότε πῶς σωζόμαστε; Πῶς θεωνόμαστε; Τό κτιστόν δέν μπορεῖ νά σώσει οὔτε νά θεώσει. Τό κτιστόν ἔχει ἀνάγκη τό ἴδιο ἀπό σωτηρία καί ἀπό θέωση. Θυμούμαστε ἐδῶ τόν ἅγιο Γρηγόριο τόν θεολόγο, πού γιά νά πολεμήσει τούς πνευματομάχους, πού ἔλεγαν ὅτι τό ῞Αγιο Πνεῦμα δέν εἶναι Θεός, ἀλλά εἶναι κτίσμα, εἶπε σ᾽ αὐτούς αὐτό τό τολμηρό: Ἄν τό Ἅγιο Πνεῦμα δέν εἶναι Θεός, ἀλλά εἶναι κτίσμα, τότε… ἄς θεωθεῖ πρῶτα αὐτό καί ἄς θεώσει ἔπειτα καί ἐμένα τόν ἄνθρωπο, πού εἶμαι καί ἐγώ κτίσμα, σάν κι᾽ αὐτό! «Εἰ μή Θεός τό Πνεῦμα τό Ἅγιον – εἶπε κατά λέξη ὁ ἅγιος Πατέρας – θεωθήτω πρῶτον καί οὕτω θεούτω με τό ὁμότιμον»! Θεωνόμαστε διά τῶν θείων Ἐνεργειῶν, πού εἶναι ἄκτιστες καί ὄχι κτιστές.
Ἀλλά ἔχουμε καί ἄλλες βασικές διδασκαλίες τῆς Ὀρθόδοξης Δογματικῆς, σάν κλειδιά της, πού πρέπει νά τίς γνωρίζουμε. Θά μιλήσουμε γι᾽ αὐτές, πρῶτα ὁ Θεός, στό ἑπόμενο κήρυγμά μας.
Μέ πολλές εὐχές,
† Ὁ Μητροπολίτης Γόρτυνος καί Μεγαλοπόλεως Ἰερεμίας
