Φρίντριχ Ένγκελς (Friedrich Engels, 1820-1895, Γερμανός): γιoς βιομηχάνου, αμφισβητίας του καπιταλισμού, φιλόσοφος, δημοσιογράφος, κοινωνικός επιστήμονας που επεξεργάστηκε μαζί με τον Καρλ Μαρξ την θεωρία του επιστημονικού κομουνισμού και συνέγραψε επίσης μαζί του το Κομουνιστικό Μανιφέστο και το Κεφάλαιο.

Γράφει η Τασσώ Γαΐλα 
Αρθρογράφος-Ερευνήτρια

Γνωστά όλα αυτά για τον Φ. Ένγκελς που πρόσφατα Γερμανός γλύπτης δημιουργός γλυπτού του Ένγκελς τον χαρακτήρισε ‘καπιταλιστή επαναστάτη’ που το πρωί μπορούσε να τρώει γαρίδες πίνοντας σαμπάνια ενώ το βράδυ γύριζε με την Ιρλανδή σύντροφο του στις εργατικές συνοικίες του Μάντσεστερ, εμείς όμως και με αφορμή τους εορτασμούς της επετείου των 200 ετών από την Ελληνική Επανάσταση του 1821 θα ασχοληθούμε με τον Φρίντριχ Ένγκελς ως… συγγραφέα λογοτεχνίας.

Ναι, ο Ένγκελς έγραψε και λογοτεχνία και ποίηση. Ένα από τα λογοτεχνικά του δημιουργήματα είναι το: «A tale Pirate»/1837.  Τότε (το 1837) είναι μαθητής Γυμνασίου και στο σχολείο του γράφει μελέτη με τίτλο: «Από την δημιουργία του κόσμου έως την έναρξη του Πελοποννησιακού πολέμου (431-404 π.Χ.)», μια ακόμη απόδειξη της μεγάλης αγάπης και θαυμασμού του φιλοσόφου στην αρχαία Ελληνική ιστορία. Εξ άλλου ο Ένγκελς διάβαζε από μικρός τους κλασσικούς μας συγγραφείς στην αρχαιοελληνική γλώσσα.

Το «A tale Pirate» ο Ένγκελς το εμπνεύστηκε από τους αγώνες των Ελλήνων κουρσάρων κατά των Τούρκων. Το έργο με τίτλο «Κουρσάροι» μεταφράστηκε και δημοσιεύτηκε το 1936 στην εφημερίδα Ριζοσπάστης σε συνέχειες. Το Αγγλικό πρωτότυπο θα το βρείτε στο: Fr.Engels, A Pirate tale, Marxists.org. Προσωπικά όταν μου ζητήθηκε η μετάφραση του στην Ελληνική για την μεταφορά του στην θεατρική σκηνή Χιακού Συλλόγου στα πλαίσια του εορτασμού των 200 ετών της Επανάστασης το αναζήτησα στην Ρωσική γλώσσα που κατέχω πολύ καλύτερα από την Αγγλική αλλά κράτησα τον πρώτο τίτλο αυτό της θαυμάσιας μετάφρασης-μεταφοράς του στην Ελληνική από τον Ριζοσπάστη του 1936: «Κουρσάροι».

1821: H άγνωστη καπετάνισσα της Κασσάνδρας στην Επανάσταση

Ιβάν Αϊβαζόφσκι(1817-1900): Η πυρπόληση της Τούρκικης Ναυαρχίδας από τον Κωνσταντίνο Κανάρη/1881, Αθήνα, Εθνική Πινακοθήκη

Φρίντριχ Ένγκελς: Κουρσάροι. Περίληψη

Τόπος δράσης. Ελλάδα-Αιγαίο. Χρόνος δράσης: 1820.

Στην Τουρκοκρατούμενη Αθήνα του 1820 ο έμπορας Γρηγόριος Πάππος συγκρούεται με τον Πασά της Αθήνας και κατόπιν προσπαθεί να φύγει από την πόλη με την οικογένεια του για να σωθούν. Όμως ο στρατός του Πασά με επικεφαλής τον Μουσταφά Μπέη κυνηγάει και φτάνει την οικογένεια – ο πατέρας Γρηγόριος, η μητέρα Άρτεμις, ο Λέων, η δίδυμη αδελφή του Ζωή και ο μικρός αδελφός Αλέξης- . Βιώνοντας την άγρια δολοφονία του πατέρα του ο 16χρονος και στην προσπάθεια του να τον σώσει παλεύει με τον Τούρκο φονιά που τον κτυπάει στο μέτωπο με ένα σφυρί που έβγαλε από το ζωνάρι του. Ο μικρός Λέων πέφτει αναίσθητος κι ίσως αυτό να τον έσωσε εφόσον οι Τούρκοι θα τον πέρασαν για νεκρό κι έφυγαν ενώ όλοι οι άλλοι της οικογένειας είναι νεκροί. Από τον τόπο της σφαγής τον μάζεψε ένας χωρικός που με το κάρο του τον πήρε στο σπίτι του τον περιέθαλψε και κατόπιν με βάρκα τον μετέφερε στην Κούλουρη (της αρχαίας Σαλαμίνας όπως σημειώνει ο Ένγκελς). Εδώ, είναι αγκυροβολημένα εμπορικά Ελληνικά καράβια που μεταφέρουν εμπορεύματα και τρόφιμα από την Ελλάδα στην Μεσόγειο και το αντίθετο. Ανάμεσα τους και το καράβι του καπετάν Λεωνίδα Σπετσιώτη από τις Σπέτσες.

Ο καπετάν Λεωνίδας βλέπει το μικρό αγόρι στο λιμάνι μόνο και χαμένο να μην ξέρει που να πάει και το καλεί στο σκάφος του. Εκεί αφού ακούσει την ιστορία του μικρού του κάνει μια αποκάλυψη και μια πρόταση.

Η αποκάλυψη.

Ο γηραιός καπετάν Λεωνίδας αποκαλύπτει στον Λέοντα ότι ναι μεν φαινομενικά το καράβι του όπως τα περισσότερα Ελληνικά είναι εμπορικό αλλά στην πραγματικότητα είναι…πειρατικό, κουρσάρικο που καταδιώκει και βυθίζει καράβια του Οθωμανικού στόλου.Του δείχνει την πυριτιδαποθήκη, τα κανόνια στην πρύμνη και την οπλαποθήκη.

Η πρόταση.

Προτείνει στον νεαρό να γίνει…κουρσάρος. Ο Λέων δέχεται με νεανικό ενθουασιασμό με στόχο όπως λέει να πολεμήσει τους εχθρούς της πατρίδας του.

Κι η περιπέτεια αρχίζει… Το καράβι σηκώνει άγκυρα για την Τζιά(Κέα). Αρχίζουν οι πειρατικές μάχες ανάμεσα στο καράβι του Λέοντα και Τούρκικα σκάφη. Το Αιγαίο όπου πλέει το καράβι δήθεν για παράδοση εμπορευμάτων ο τόπος δράσης του με νικηφόρους αγώνες των Χριστιανών έναντι των Μουσουλμάνων-όπως τους αποκαλεί χαρακτηριστικά ο Φ.Ε-, έως…

Έως την ημέρα που έξω από την Μήλο συναντούν μια Αιγυπτιακή γαλέρα. Την κουρσεύουν αλλά ξαφνικά εμφανίζονται τρία τούρκικα σκάφη. Μάχη μέχρι εσχάτων , οι Τούρκοι είναι τριπλάσιοι και… εδώ πάνω στην μάχη ο Λέων θα βρεθεί αντιμέτωπος με τον Μουσταφά Μπέη τον δολοφόνο του πατέρα του και αυτόν που τραυμάτισε και τον ίδιον στην Αθήνα. Παλεύει μαζί του , άνιση πάλη, μέχρι την ώρα που ο άπιστος Τούρκος-χαρακτηρισμός του Φ.Ε-, βγάζει από το ζωνάρι του-όπως και τότε στην Αθήνα-, το περίφημο σφυρί και κτυπάει δυο φορές το κεφάλι του Λέοντα. Ο Λέων πέφτει αιμόφυρτος στο κατάστρωμα του καραβιού.

Ο καπετάν Λεωνίδας σωστός θαλασσόλυκος καταφέρνει να γλυτώσει και με όσο πλήρωμα του απέμεινε βάζει πλώρη για την Ιταλία όπου ελπίζει να μάθει νέα για το πλήρωμα του που έμεινε πίσω. Επέζησε ο μικρός Λέων ή κάποιος άλλος ή τους σκότωσαν όλους οι Τούρκοι;Συνεχώς αυτό σκέφτεται ο γηραιός καπετάνιος…

Άραγε τι να απέγινε ο Λέων; Επέζησε για δεύτερη φορά μετά το φονικό κτύπημα με σφυρί από τον Τούρκο; Ο Ένγκελς δεν μας το αποκαλύπτει…

Διήγημα που αποτυπώνει το φιλελληνικό κλίμα που τόσο είχε ενθουσιάσει τον Ένγκελς, διήγημα ηθογραφίας και ιστορίας , ένα ακόμη ‘λιθαράκι’ θαυμασμού στην παγκόσμια επίδραση της Ελληνικής επανάστασης για την Ελευθερία.

1821: Η πολιορκία της Λιβαδειάς και η ηρωική έξοδος των Λιβαδειτών από το Κάστρο

Να σημειώσω ότι όταν είχα παραδώσει τα γραπτά μου στον Χιακό Σύλλογο τον Δεκέμβριο του ’20 η υπεύθυνη για την θεατρική του διασκευή με ρώτησε γιατί κατόπιν άλλαξαν τόσο πολύ οι απόψεις του Φ.Ε., για τα Βαλκάνια.Μια απλή –όχι απλοϊκή -, ερμηνεία της μεταστροφής των απόψεων του φιλοσόφου για την Βαλκανική χερσόνησο είναι ότι κάθε επανάσταση στα Βαλκάνια κατά της Οθωμανικής αυτοκρατορίας θα ενίσχυε …τον Τσάρο της Ρωσίας με ότι αυτό συνεπάγεται για την τότε ανερχόμενη κομουνιστική ιδεολογία …

Ας μείνουμε –κι αυτό είναι το θέμα μας-, στο διήγημα και την τιμή για την Ελλάδα να το συγγράψει ο αρχαιολάτρης και βαθύς γνώστης της αρχαίας Ελληνικής γραμματείας Φρίντριχ Ένγκελς στα 17 του μόλις χρόνια. Τιμή μέγιστη.

Το διήγημα μπορείτε στο πρωτότυπο να το διαβάσετε στον σύνδεσμο που σας έγραψα. Επίσης- κι όπως ενημερώθηκα από το διαδίκτυο- τον Απρίλιο του 2021 το διήγημα του Ένγκελς κυκλοφόρησε σε δίγλωσση έκδοση -Ελλληνικά-Αγγλικά- από τις εκδόσεις Εντύποις με τίτλο: «Μία πειρατική ιστορία».

atexnos.gr