Πώς ανιχνεύτηκε η μετάλλαξη Όμικρον;

Στις αρχές του Νοεμβρίου, σύμφωνα με το CNN, οι τεχνικοί στα εργαστήρια Lancet στην Πρετόρια της Νότιας Αφρικής, βρήκαν ασυνήθιστα χαρακτηριστικά σε δείγματα που τσέκαραν για τον κορωνοϊό. Ουσιαστικά, ένα γονίδιο έλειπε σε αυτό που θα ήταν ένα φυσιολογικό προφίλ γονιδιώματος του ιού. Τα τεστ PCR δεν ανίχνευαν έναν από τους αναμενόμενους στόχους τους, ένα σήμα πως κάτι σχετικά με τον ιό είχε αλλάξει.

Μόλις λίγες ημέρες αργότερα, το ίδιο φαινόμενο αναφέρθηκε στο Τμήμα Μοριακής Παθολογίας του Lancet στο Γιοχάνεσμπουργκ.. Η Δρ. Άλισον Γκλας, παθολόγος στο Lancet, είπε ότι η ανάκυψη συνέπεσε με την αύξηση των θετικών κρουσμάτων του κορωνοϊού σε περιοχές της Νότιας Αφρικής. Στην επαρχία του Γκαουτένγκ, που περιλαμβάνει το Γιοχάνεσμπουργκ, λιγότερο από το 1% των ανθρώπων βρέθηκαν θετικοί στις αρχές Νοεμβρίου, αλλά αυτό αυξήθηκε στο 6% μέσα σε ένα δεκαπενθήμερο και στο 16% την Τετάρτη.

Η πρώτη σκέψη των επιστημόνων
Η ανακάλυψη αυτή, «δημιούργησε ανησυχίες πως βρισκόμασταν μπροστά σε άλλη μία έκρηξη» είπε η Γκλας στο CNN. «Η πρώτη μας σκέψη ήταν: Πάει ο ήσυχος Δεκέμβρης και οι διακοπές των Χριστουγέννων». Τρεις εβδομάδες αργότερα, αυτό που εντόπισαν οι Νοτιοαφρικανοί επιστήμονες, θα ήταν παγκοσμίως γνωστό ως παραλλαγή Όμικρον του κορωνοϊού.

Η αύξηση των κρουσμάτων στο Γκάουτενγκ δεν πέρασε απαρατήρητη στο Network for Genomics Surveillance στη Νότια Αφρική (NGS-SA). Ο διευθυντής του, Τούλιο ντε Ολιβέιρα, κάλεσε μια συνάντηση για τις 23 Νοεμβρίου. Όπως δήλωσε στο New Yorker: «Ακούσαμε από ένα μέλος του δικτύου μας πως ένα ιδιωτικό εργαστήριο, το Lancet Laboratories, είχε στείλει έξι γονιδιώματα ενός πολύ μεταλλαγμένου ιού. Και όταν εξετάσαμε αυτά τα γονιδιώματα, ανησυχήσαμε διότι είχαν ανακαλύψει μια αποτυχία σε έναν από τους ανιχνευτές στο τεστ PCR».

Παραμένει μυστήριο η προέλευση της παραλλαγής
Το πού και πότε εμφανίστηκε για πρώτη φορά η παραλλαγή Όμικρον είναι ακόμα άγνωστο. Δεν υπάρχει αναγνωρισμένος «ασθενής μηδέν», το πρώτο δηλαδή άτομο που να είναι γνωστό ότι έχει μολυνθεί από αυτήν.

Όπως είπε ο διευθυντής των Κέντρων Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων της Αφρικής, Τζον Νκεγκασόνγκ, στο CNN στις 30 Νοεμβρίου, «απλώς δεν μπορούμε να εκτιμήσουμε από πού προήλθε αυτό. Τα πρώτα κρούσματα αναγνωρίστηκαν και εντοπίστηκαν στη Μποτσουάνα και στη συνέχεια, στη Νότια Αφρική» είπε. Αλλά επεσήμανε: «Η αναγνώριση ενός ιού, ενός νέου στελέχους ή μιας νέας παραλλαγής, δεν σημαίνει ότι προήλθε από εκεί».

«Μπορεί κάλλιστα να είναι συνέπεια μιας επιδημίας, πιθανώς σε ορισμένες περιοχές της υποσαχάριας Αφρικής, όπου δεν υπάρχει τεράστιος όγκος γονιδιωματικής επιτήρησης και το ποσοστό εμβολιασμού είναι χαμηλό», είπε ο Μάικλ Χεντ, ανώτερος ερευνητής στην παγκόσμια Υγεία στο Πανεπιστήμιο του Σαουθάμπτον, στο CNN.

O Τρέβορ Μπέντφορντ, από το Τμήμα Επιδημιολογίας του Πανεπιστημίου της Ουάσιγκτον, είπε στο Twitter ότι με βάση τη γονιδιωματική ανάλυση από την Μποτσουάνα και τη Νότια Αφρική, «η παραλλαγή Όμικρον πιθανότατα προέκυψε πολύ νωρίτερα από ό,τι έπεσε στην αντίληψή μας, πιθανώς στις αρχές Οκτωβρίου».

Το γεγονός πάντως είναι πως υπήρξε μια απότομη αύξηση του ιικού φορτίου των λυμάτων στην περιοχή της Πρετόρια στα τέλη Οκτωβρίου και στις αρχές Νοεμβρίου. Η Μισέλ Γκρουμ του Ινστιτούτου Μεταδοτικών Ασθενειών της Νότιας Αφρικής είπε: «Η επιτήρηση των λυμάτων μας ειδοποίησε σχετικά νωρίς για αυτά τα κρούσματα στην περιοχή της Πρετόρια». Αλλά οι ιολόγοι αναγνωρίζουν ότι έχουν να κάνουν με πολύ προκαταρκτικές πληροφορίες αυτή τη στιγμή σχετικά με την εξέλιξη και τα χαρακτηριστικά της παραλλαγής Όμικρον.

Μετάδοση μέσω ταξιδιών
Η αύξηση των κρουσμάτων στις αρχές Νοεμβρίου μπορεί να δημιούργησε το έδαφος για τα πολλά κρούσματα που εντοπίζονται πλέον σε πολλές χώρες του κόσμου. Για παράδειγμα, στις 11 Νοεμβρίου, ένας 36χρονος άνδρας από το Χονγκ Κονγκ έφτασε στο σπίτι του από ένα 20ήμερο ταξίδι στη Νότια Αφρική, ταξιδεύοντας μέσω Κατάρ. Δύο μέρες αργότερα, ενώ βρισκόταν σε καραντίνα, βρέθηκε θετικός. Η αλληλουχία του γονιδιώματος επιβεβαίωσε την παραλλαγή Όμικρον.

Αρκετά επίσης άτομα που ταξίδεψαν στις πατρίδες τους στην Ευρώπη, στη συνέχεια μόλυναν μέλη της οικογένειάς τους, συμπεριλαμβανομένης της Γερμανίας και της Ιταλίας.

Δεν οδηγούν όμως όλοι οι δρόμοι στη Νότια Αφρική
Ενώ ορισμένοι ταξιδιώτες από την νότια Αφρική έφεραν σίγουρα την παραλλαγή, υπάρχουν κι άλλες περίεργες περιπτώσεις. Το ένα αφορά μια Βελγίδα που είχε ταξιδέψει στην Αίγυπτο μέσω Τουρκίας. Έφτασε στο σπίτι της στις 11 Νοεμβρίου, και βρέθηκε θετική στην παραλλαγή 10 ημέρες αργότερα.

Αρκετά κρούσματα που επιβεβαιώθηκαν στον Καναδά σχετίζονται με ταξιδιώτες από τη Νιγηρία. Το κρούσμα που εντοπίστηκε στη Σαουδική Αραβία την 1η Δεκεμβρίου αφορούσε έναν ταξιδιώτη από τη βόρεια Αφρική. Και ένας Ισραηλινός γιατρός βρέθηκε θετικός όταν επέστρεψε στο σπίτι από μια διάσκεψη στο Λονδίνο. Δεν είχε πάει στη Νότια Αφρική. Κανένα από τα 9 κρούσματα που αναφέρθηκαν στη Σκωτία στις 30 Νοεμβρίου δεν είχε ιστορικό ταξιδιού και όλοι είχαν παραβρεθεί στην ίδια εκδήλωση στις 20 Νοεμβρίου.

Γίνεται, λοιπόν, σαφές ότι, όπως κι αν έφτασε στην Ευρώπη, η παραλλαγή Όμικρον βρισκόταν στην ήπειρο για μεγάλο μέρος του Νοεμβρίου. Υπάρχουν ακόμη πάρα πολλά να ανακαλύψουμε για την νέα παραλλαγή Όμικρον – πόσο γρήγορα μπορεί να εξαπλωθεί, εάν οδηγεί σε ήπια συμπτώματα για την πλειονότητα των μολυσμένων και πώς θα αντιδράσουν σε αυτή τα εμβόλια.

Προς το παρόν, η παραλλαγή Δελτα παραμένει το κυρίαρχο στέλεχος, αντιπροσωπεύοντας το 99,8% των παγκόσμιων αλληλουχιών που ανεβαίνουν στη βάση δεδομένων GISAID, σύμφωνα με το τελευταίο δελτίο του ΠΟΥ. Αλλά στο ίδιο Δελτίο Τύπου σημειώνεται πως «η Νότια Αφρική, όπου εντοπίστηκε για πρώτη φορά η παραλλαγή Όμικρον, γνώρισε μια πρόσφατη απότομη αύξηση των κρουσμάτων σε πολλές επαρχίες, που συμπίπτει με τον εντοπισμό της νέας αυτής παραλλαγής».

Ο Γενικός διευθυντής του ΠΟΥ δήλωσε αυτή την εβδομάδα πως «έχουμε ακόμη περισσότερες ερωτήσεις παρά απαντήσεις σχετικά με την επίδραση της Όμικρον στη μετάδοση, τη σοβαρότητα της νόσου και την αποτελεσματικότητα των τεστ και των εμβολίων» πρόσθεσε.

Αλλά τα στοιχεία που αναδύονται – αν και προκαταρκτικά – δείχνουν πως η Όμικρον έχει ένα προβάδισμα. Ο κόσμος βρίσκεται αντιμέτωπος με μια νέα παραλλαγή που έχει ήδη εξαπλωθεί σε σχεδόν 30 χώρες σε τέσσερις ηπείρους