Οι ρούνοι είναι το αρχαίο αλφάβητο των λαών του ευρωπαϊκού Βορρά και, όπως ακριβώς το θέλει η γλώσσα τους, σημαίνουν «μυστικό» (ή «ψίθυρο»).
Μυστηριώδεις και αινιγματικοί λοιπόν από τη φύση τους, οι ρούνοι αποδίδονται στους ίδιους τους θεούς των Σκανδιναβών και περνούσαν ως μυστικό επτασφράγιστο από τον δρυΐδη της φυλής (τον ιερέα-μάγο των αρχαίων Κελτών) στον μαθητευόμενο διάδοχό του και μόνο.
Ακόμα και όταν τα μυστηριώδη αυτά σύμβολα της παράδοσης μετατράπηκαν σε αλφάβητο, διατήρησαν τις μαγικές ιδιότητές τους, αποτελώντας άλλοτε απειλές και φοβέρες και άλλοτε κατάρες.
Χαρακτηριστικοί της σκανδιναβικής ταυτότητας, οι ρούνοι ακολουθούν τα χρονικά των Βίκινγκς και ανοίγονταν μόνο στο κλειστό ιερατείο. Γι’ αυτό εξάλλου και γράφονταν συνήθως σε ξύλο, το οποίο καιγόταν μετά την τελετή για να παραμείνει για πάντα αθέατο στον αμύητο.
Κι όμως, σε πείσμα των λαών του Βορρά, κάποια πέτρινα ρουνικά σύμβολα επιβίωσαν, αν και ήταν πολύ μεταγενέστερα από την εποχή που δοξολογούσαν οι Βίκινγκς με τη βοήθειά τους.
Στο ποίημα «Χαβαμάλ» της Ποιητικής Έντα διαβάζει εξάλλου ο μυημένος: «Βρες τους ρούνους και µάθε να τους διαβάζεις σωστά. Ξόρκια δυνατά, πανίσχυρα φυλαχτά, γραμμένα από σοφούς, χαραγμένα από τους παλιούς θεούς, του Όντιν δύσκολα αποκτημένη σοφία. Κατέχεις να τα γράφεις; Να τα διαβάζεις; Να τα σχεδιάζεις; Να τα δικαιολογείς; Ξέρεις την ευχή; Ξέρεις την τελετή; Ξέρεις να επικαλείσαι; Να θυσιάζεις;»…
Η Χτένα Βιμός
Χρονολογημένη στο 160 μ.Χ., η εν λόγω χτένα περιέχει την παλιότερη γνωστή ρουνική επιγραφή που έχει βρεθεί ποτέ. Γραμμένη στο αρχαίο Φούθαρκ, το παλιότερο από τα τρία γνωστά ρουνικά αλφάβητα, η χτένα από κέρας ελαφιού που βρέθηκε σε νησάκι της Δανίας πιστεύεται ότι ανήκε άλλοτε σε πολεμιστή.
Οι σκανδιναβοί στρατιώτες της εποχής φορούσαν δύο ζώνες και η εξωτερική έφερε συνήθως αντικείμενα όπως μαχαίρι και εργαλεία για το άναμμα της φωτιάς, διαθέτοντας και μια θήκη για μικροπράγματα, όπως οι χτένες. Το αρχαίο Φούθαρκ, που πήρε το όνομά του από τα πρώτα έξι γράμματα του συστήματος (Φέοχ, Ουρ, Θορν, Ανζούρ, Ραντ, Κεν), επικράτησε στη βορειοδυτική Ευρώπη μεταξύ 2ου-8ου αιώνα μ.Χ. και επιγραφές στο αρχαίο αυτό αλφάβητο των 24 ρούνων έχουν εντοπιστεί πάνω σε κοσμήματα, όπλα και πέτρες.
Το νεότερο (ή γερμανικό Φούθαρκ) και το αγγλοσαξονικό Φούθαρκ προέκυψαν από το αρχαίο και το αντικατέστησαν προοδευτικά, αρχής γενομένης από τον 6ο αιώνα μ.Χ. Η γνώση μάλιστα για το πώς να διαβάζουμε το αρχαίο Φούθαρκ χάθηκε μέχρι και το 1865, όταν ένας διαπρεπής νορβηγός γλωσσολόγος κατάφερε να το αποκρυπτογραφήσει.
Η χτένα γράφει τη λέξη «χάρτζα»…
Η Πέτρα Ροκ
Ήταν στη δεκαετία του 1940 όταν η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φως μια πέτρα με ρούνους στη σουηδική κομητεία του Οστεργκότλαντ. Καλυμμένη με 800 κρυπτογραφημένους ρούνους, το μήνυμα της πέτρας πονοκεφάλιασε τους κρυπτογράφους για πολύ πολύ καιρό.
Σήμερα πιστεύεται ότι η γρανιτένια αυτή επιγραφή των 2,5 μέτρων ανεγέρθηκε στα τέλη του 9ου αιώνα μ.Χ. και θεωρείται τόσο λογοτεχνικό όσο και καλλιτεχνικό επίτευγμα. Την παρήγγειλε τοπικός άρχοντας προς τιμήν του νεκρού του γιου και για 70 χρόνια οι ειδικοί θεωρούσαν πως περιλαμβάνει επικές ιστορίες για ηρωικά κατορθώματα. Σήμερα ωστόσο νέες αναλύσεις βλέπουν τη μυστηριώδη επιγραφή ως μια σειρά από γρίφους που περιγράφουν την ίδια την πέτρα.
Μηνύματα στην μπροστινή πλευρά συζητούν, για παράδειγμα, πώς να διαβάσει κάποιος την πέτρα, την ίδια ώρα που κάποιες σειρές στην πίσω όψη αναφέρονται στην ίδια τη διαδικασία του σκαλίσματος αλλά και στο ρουνικό αλφάβητο…
Ο Κόντεξ Ρούνικους
Ένα νομικός κώδικας μιας περιοχής της Δανίας βρέθηκε και είναι εξολοκλήρου γραμμένος σε ρουνικά σύμβολα! Χρονολογημένος γύρω στο 1300 μ.Χ., το μεσαιωνικό ντοκουμέντο που χρησιμοποιεί την παραδοσιακή σκανδιναβική γραφή αντανακλά τις θρησκευτικές και πολιτισμικές εντάσεις μεταξύ Δυτικών και αυτοχθόνων λαών της περιοχής.
Όταν μάλιστα ο χριστιανισμός (και το λατινικό αλφάβητο) θα εγκαθιδρυόταν στα βασίλεια του Βορρά κατά τον 11ο αιώνα, οι γηγενείς τον αντιμετώπιζαν ως απειλητική εξέλιξη που ερχόταν ολοταχώς να ανατρέψει τον παραδοσιακό τρόπο ζωής. Γι’ αυτό και το νομικό έγγραφο είναι γραμμένο στη ρουνική, ώστε να αντανακλά τις αξίες των φυλών της Δανίας.
Ο Κόντεξ Ρούνικους περιλαμβάνει το σώμα των νόμων της Σκάνια, της ανατολικής επαρχίας του βασιλείου της Δανίας που είναι σήμερα μέρος της Σουηδίας. Περιέχει επίσης και δυο αράδες από μια μπαλάντα, κάτι που τον κάνει το παλιότερο γραπτό μνημείο σκανδιναβικής κοσμικής μουσικής.
Οι 202 σελίδες του χειρογράφου αποτελούνται από ένα μετεξελιγμένο μεσαιωνικό ρουνικό αλφάβητο 27 γραμμάτων, ώστε να αντιστοιχεί ένα γράμμα του σε καθένα του λατινικού αλφαβήτου…
Το χαμένο αριστούργημα του Φοτ
Εγκαθιστώντας ένα αλεξικέραυνο σε εκκλησάκι της Σουηδίας, οι εργάτες ανακάλυψαν μια παλιά πέτρα με ρουνικά σύμβολα. Χρονολογημένη στα μέσα του 11ου αιώνα, η πέτρα έχει διαστάσεις 1,8×1,3 μέτρα και η σμίλευσή της αποδίδεται στον μεγάλο χαράκτη Φοτ!
Παρά το γεγονός ότι παραμένει ανυπόγραφο, το στιλ των ρουνικών συμβόλων υποδεικνύει ότι πρέπει να είναι έργο του περιβόητου Φοτ. Σε μια εποχή που οι ρούνοι σκαλίζονταν συνήθως σε κομμάτια ξύλου, θα έπρεπε να είναι μεγάλος λιθοξόος κανείς για τους χαράξει πάνω στην πέτρα.
Το εν λόγω έργο είχε εξαφανιστεί μάλιστα για δύο σχεδόν αιώνες. Μπορούσες να το δεις σε αναπαραστάσεις της εκκλησίας του 17ου αιώνα, όταν όμως το μεσαιωνικό κτίσμα γκρεμίστηκε τον 19ο αιώνα, τα μητρώα το εμφάνιζαν τώρα ως «εξαφανισμένο»…
Η καταραμένη πέτρα με τους ρούνους
Η ψηλότερη ρουνική πέτρα του κόσμου είναι επίσης και η τρομακτικότερη όλων. Στέκει αγέρωχη στη Σουηδία με ύψος πάνω από 4 μέτρα και περιλαμβάνει κακούς οιωνούς. Χρονολογημένη μεταξύ 6ου και 7ου αιώνα, η επιγραφή της πέτρας (στο αρχαίο Φούθαρκ) ισχυρίζεται πως: «Βλέπω όλεθρο»!
Αυτή είναι μάλιστα η συντομότερη από τις δύο επιγραφές. Η μεγαλύτερη εξηγεί ότι αυτός είναι ένας αφιερωματικός ρούνος στον γιο τοπικού ηγεμόνα και υπόσχεται αλλεπάλληλα κύματα θανάτου και καταστροφής σε όποιον τολμήσει να πειράξει την πέτρα. Το έργο αποδίδεται επίσης σε μεγάλο λιθοξόο, καθώς η τεχνοτροπία του είναι αναγνωρίσιμη στους ρούνους του.
