Μια νέα συστηματική ανασκόπηση που δημοσιεύθηκε στο BMC Gastroenterology έρχεται να ρίξει φως στη σχέση ανάμεσα στη διατροφή και τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου, αναδεικνύοντας το μπρόκολο και τα συγγενικά του σταυρανθή λαχανικά σε σημαντικούς «συμμάχους» της πρόληψης.

Ο καρκίνος του παχέος εντέρου: Μια παγκόσμια απειλή

Ο καρκίνος του παχέος εντέρου (ΚΠΕ) αποτελεί την τρίτη πιο συχνή μορφή καρκίνου παγκοσμίως και ταυτόχρονα τη δεύτερη αιτία θανάτου που σχετίζεται με καρκίνο. Τα στοιχεία είναι αποκαλυπτικά:

• Μόνο το 2022, η νόσος προκάλεσε τον θάνατο 903.859 ανθρώπων.
• Κάθε χρόνο διαγιγνώσκονται περίπου 1,9 εκατομμύρια νέες περιπτώσεις.

Αν και οι παράγοντες κινδύνου ποικίλλουν (γενετικοί, περιβαλλοντικοί, τρόπος ζωής), η διατροφή αναδεικνύεται ως ένας από τους πιο καθοριστικούς και το κυριότερο, τροποποιήσιμους.

Τι δείχνει η έρευνα

Η μελέτη συγκέντρωσε και ανέλυσε δεδομένα από περισσότερες από 17 επιμέρους έρευνες. Συνολικά:

• Συμμετείχαν 639.539 άτομα,
• Καταγράφηκαν 97.595 περιπτώσεις καρκίνου του παχέος εντέρου.

Τα αποτελέσματα κατέδειξαν ότι όσοι κατανάλωναν μεγαλύτερες ποσότητες σταυρανθών λαχανικών (μπρόκολο, λάχανο, κουνουπίδι, λαχανάκια Βρυξελλών) εμφάνισαν 20% χαμηλότερο κίνδυνο σε σύγκριση με εκείνους που κατανάλωναν λιγότερα.

Η σημασία της ποσότητας – Δόση και απόκριση

Μία από τις σημαντικότερες πτυχές της ανασκόπησης ήταν η διερεύνηση της σχέσης δόσης–απόκρισης, δηλαδή πώς η ποσότητα κατανάλωσης επηρεάζει τον κίνδυνο.

Οι ερευνητές, αξιοποιώντας δεδομένα από επτά προοπτικές μελέτες (cohorts) και δέκα μελέτες περίπτωσης–ελέγχου (case-control), εντόπισαν συγκεκριμένα «κατώφλια» προστασίας:

• 20 g/ημέρα: το σημείο στο οποίο εμφανίζεται για πρώτη φορά η προστατευτική δράση.
• 20–40 g/ημέρα: το εύρος με τη μεγαλύτερη μείωση κινδύνου ανά πρόσθετο γραμμάριο κατανάλωσης.
• 40–60 g/ημέρα: η επίδραση σταθεροποιείται. Πέρα από αυτή την ποσότητα δεν καταγράφηκε περαιτέρω όφελος.

Η εικόνα είναι ξεκάθαρη: η κατανάλωση 20–40 γραμμαρίων ημερησίως φαίνεται να προσφέρει τη μεγαλύτερη «απόδοση ανά γραμμάριο», με την προστασία να φτάνει σε σημείο κορεσμού από τα 40 g και άνω.

Οι βιολογικοί μηχανισμοί πίσω από την προστασία

Η προληπτική ισχύς των σταυρανθών δεν στηρίζεται μόνο σε στατιστικές παρατηρήσεις, αλλά και σε βιολογικά τεκμηριωμένους μηχανισμούς.

Τα λαχανικά αυτά είναι ιδιαίτερα πλούσια σε:

• Φυτικές ίνες,
• Βιταμίνη C,
• Καροτενοειδή,
• Φλαβονοειδή.

Ωστόσο, το πιο καθοριστικό τους στοιχείο είναι τα γλυκοσινολικά. Κατά το μάσημα, οι ενώσεις αυτές διασπώνται σε ισοθειοκυανικά, με χαρακτηριστικότερο τη σουλφοραφάνη (SFN), μια βιοδραστική ουσία με ισχυρές χημειοπροληπτικές ιδιότητες.

Σύμφωνα με τα επιστημονικά δεδομένα, τα ισοθειοκυανικά:

• Αναστέλλουν ένζυμα που ενεργοποιούν καρκινογόνες ουσίες.
• Επαγάγουν απόπτωση (προγραμματισμένο κυτταρικό θάνατο) σε κακοήθη κύτταρα.
• Αναστέλλουν την αγγειογένεση, δηλαδή τον σχηματισμό νέων αγγείων που τροφοδοτούν όγκους.
• Επιβραδύνουν τον κυτταρικό κύκλο, περιορίζοντας την ανεξέλεγκτη ανάπτυξη καρκινικών κυττάρων.

Αυτός ο συνδυασμός δράσεων εξηγεί γιατί το μπρόκολο και τα συγγενικά του λαχανικά ξεχωρίζουν στη διεθνή βιβλιογραφία για τον πιθανό τους αντικαρκινικό ρόλο.

Γεωγραφικές διαφοροποιήσεις

Ενδιαφέρον παρουσιάζει ότι η ένταση του προστατευτικού αποτελέσματος δεν ήταν ομοιόμορφη ανά τον κόσμο:

• Στη Βόρεια Αμερική και την Ασία, τα οφέλη καταγράφηκαν με μεγαλύτερη σαφήνεια.
• Στην Ευρώπη και την Αυστραλία, η σχέση ήταν πιο αδύναμη ή λιγότερο ξεκάθαρη.

Οι ερευνητές εκτιμούν ότι αυτό ίσως οφείλεται σε διαφορές διατροφικών συνηθειών, τρόπων μαγειρέματος, ακόμα και γενετικών ή περιβαλλοντικών παραγόντων που δεν αποτυπώνονται πλήρως στις αναλύσεις.

Περιορισμοί και προσεκτική ερμηνεία

Παρά την εντυπωσιακή εικόνα, οι συγγραφείς της μελέτης τονίζουν ότι τα αποτελέσματα πρέπει να αντιμετωπίζονται με επιφυλάξεις.

• Οι περισσότερες έρευνες που συνυπολογίστηκαν είναι παρατηρητικές, επομένως, αποτυπώνουν συσχέτιση και όχι αιτιότητα.
• Υπάρχουν διαφορές στον σχεδιασμό (cohort vs. case-control), οι οποίες μπορούν να επηρεάσουν την ερμηνεία.
• Η αξιολόγηση της διατροφής βασίζεται σε ερωτηματολόγια και αναμνήσεις συμμετεχόντων, στοιχείο που εισάγει πιθανό σφάλμα μέτρησης.

Με άλλα λόγια, αν και τα ευρήματα είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικά, δεν συνιστούν απόδειξη ότι το μπρόκολο «προστατεύει» αυτόματα από τον καρκίνο. Υποδεικνύουν, όμως, έναν ισχυρό και βιολογικά εύλογο συσχετισμό.

Τι σημαίνει πρακτικά

Η έρευνα ενισχύει την άποψη ότι η διατροφή μπορεί να παίξει καθοριστικό ρόλο στην πρόληψη του καρκίνου. Ειδικά η συστηματική κατανάλωση σταυρανθών λαχανικών (σε ποσότητες 20–40 g την ημέρα) φαίνεται να προσφέρει σημαντικό όφελος.

Αν και δεν πρόκειται για πανάκεια ούτε για θεραπεία, η ένταξη του μπρόκολου, του κουνουπιδιού, του λάχανου και των λαχανακίων Βρυξελλών στη διατροφή μπορεί να αποτελέσει ένα απλό, προσβάσιμο και χαμηλού κόστους μέτρο πρόληψης, στο πλαίσιο μιας γενικότερης ισορροπημένης διατροφής και υγιεινού τρόπου ζωής.

Συμπερασματικά

Το μπρόκολο και τα υπόλοιπα σταυρανθή λαχανικά αναδεικνύονται σε ισχυρούς συμμάχους έναντι του καρκίνου του παχέος εντέρου. Η συστηματική κατανάλωση τους συνδέεται με έως και 20% χαμηλότερο κίνδυνο και φαίνεται να δρα μέσα από σαφώς τεκμηριωμένους βιολογικούς μηχανισμούς. Ωστόσο, οι ειδικοί υπογραμμίζουν ότι τα αποτελέσματα πρέπει να ερμηνεύονται με προσοχή και να εντάσσονται στο γενικότερο πλαίσιο της πρόληψης και της ολιστικής φροντίδας της υγείας.