Η πρωτεύουσα της Δυτικής Μακεδονίας είναι χτισμένη ανάμεσα στα βουνά, σε υψόμετρο περίπου 700 μέτρων από την επιφάνεια της θάλασσας. Στην Κοζάνη έχουν βρεθεί αρχαιότητες από την προϊστορική εποχή μέχρι τη Βυζαντινή περίοδο ενώ η νεκρόπολη στα ανατολικά της παραπέμπει στην εποχή του Σιδήρου. Στα νοτιοδυτικά της υπάρχουν ακόμα ίχνη του οικισμού που άνθισε μεταξύ 1100 και 1300.
Ζωντανή πόλη η Κοζάνη, παίρνει ρυθμό και από τους πολλούς φοιτητές που σπουδάζουν εκεί, τόσο στα τμήματα του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας που φιλοξενεί όσο και στις σχολές του αντίστοιχου ΤΕΙ. Ντόπιοι και επισκέπτες δίνουν τα ραντεβού τους στο λεγόμενο «Big Ben», το μεγάλο ρολόι της πόλης στην κεντρική πλατεία Νίκης, όπου βρίσκεται και το δημαρχείο.
Στο κέντρο της πόλης βρίσκεται και το Ιστορικό-Λαογραφικό και Φυσικής Ιστορίας Μουσείο Κοζάνης που λειτουργεί σε ένα εντυπωσιακό κτίριο μακεδονικής αρχιτεκτονικής.
Η Κοζάνη φιλοξενεί τη δεύτερη μεγαλύτερη βιβλιοθήκη στην Ελλάδα, την Κοβεντάρειο Δημοτική Βιβλιοθήκη, όπου φυλάσσεται ένα από τα σωζόμενα πρωτότυπα της Χάρτας του Ρήγα Φεραίου.
Η πόλη αναφέρεται κάθε χρόνο τις Απόκριες, καθώς έχει παράδοση στους εορτασμούς. Με αφετηρία την Τσικνοπέμπτη αρχίζει το ξεφάντωμα με μεταμφιεσμένους και μη να γίνονται ένα στον χορό. Οι εκδηλώσεις κορυφώνονται με την παρέλαση αρμάτων της Μεγάλης Αποκριάς, τους «φανούς» που ανάβουν σε κάθε γειτονιά και το ολονύχτιο γλέντι με κοζανίτικα σκωπτικά και παραδοσιακά τραγούδια της Αποκριάς.
Η περιοχή είναι επίσης «συνώνυμη» του κρόκου, του φυτού από το οποίο παράγεται ένα από τα πιο ακριβά μπαχαρικά στον κόσμο και το οποίο καλλιεργείται στην Κοζάνη συστηματικά.
Σε απόσταση περίπου 15 χιλιομέτρων βρίσκεται η εντυπωσιακή λίμνη Πολυφύτου, η τεχνητή λίμνη που σχηματίζει ο Αλιάκμονας, ενώ στην περιοχή του Μικροβάλτου οι παράξενες γεωλογικές δομές από χώμα και κροκάλες «σημαδεύουν» την κοζανίτικη γη. Οι ντόπιοι τα αποκαλούν «Μπουχάρια»- που σημαίνει καμινάδες- καθώς έχουν ύψος από 3 έως 7 μέτρα και μοιάζουν με τεράστια μανιτάρια. Στην ίδια περιοχή εντοπίζονται και τα «Νοχτάρια», γεωλογικοί σχηματισμοί που παραπέμπουν σε πυραμίδα.
