Τι ακριβώς είναι η αιγιαλίτιδα ζώνη η συζήτηση γύρω από την οποία μπήκε έντονα στη ζωή μας το περασμένο Σάββατο κατά την αποχώρηση Κοτζιά από το ΥΠΕΞ, εξηγεί στο iefiemerida.gr ο καθηγητής Κωνσταντίνος Φίλης.
«Η αιγιαλίτιδα ζώνη επανήλθε στη δημοσιότητα μετά την προαναγγελία επέκτασής της από τον απερχόμενο υπουργό εξωτερικών. Τι είναι, όμως, η αιγιαλίτιδα ζώνη και πως διαφοροποιείται από την υφαλοκρηπίδα και την ΑΟΖ;
Η αιγιαλίτιδα ζώνη είναι ένας χώρος στον οποίο τα κράτη ασκούν πλήρη κυριαρχία. Αποτελεί προέκταση του χερσαίου εδάφους στη θάλασσα, ορίζεται μονομερώς (χωρίς την ανάγκη συναίνεσης των όμορων κρατών) και βάση της Συνθήκης για το Δίκαιο της Θάλασσας (Μοντέγκο Μπέι, 1982), επεκτείνεται στα 12 ναυτικά μίλια. Εντός αυτής, εφόσον ασκείται πλήρης κυριαρχία, επιβάλλονται κανόνες αλλά και δασμοί ανάλογα τον τύπο και τη δραστηριότητα του πλοίου διέλευσης. Παράλληλα, ο προσδιορισμός της αιγιαλίτιδας ζώνης είναι προϋπόθεση για την οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ, από τη στιγμή που ο υπολογισμός για υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ εκκινεί από το σημείο που τελειώνει η αιγιαλίτιδα ζώνη. Αξίζει, επίσης, να τονιστεί ότι σε υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ ασκείται επιμέρους το δικαίωμα της κυριαρχίας για την εκμετάλλευση κυρίως των φυσικών πόρων αλλά και της αλιείας, κτλ.
Η τμηματική επέκταση των χωρικών μας υδάτων αντιμετωπίζεται με ικανοποίηση αλλά και καχυποψία. Οι πιο διστακτικοί ισχυρίζονται ότι αφήνοντας εκτός το Αιγαίο επιβεβαιώνεται η θέση της Τουρκίας ότι σε αυτό επικρατούν ειδικές συνθήκες, ενώ δείχνει και μία φοβικότητα απέναντι στην Άγκυρα, η οποία ως γνωστόν έχει απειλήσει με casus belli σε περίπτωση επέκτασης των χωρικών μας υδάτων στα 12 ναυτικά μίλια από τα 6 ν.μ. Από την άλλη, το επίχειρημα όσων θεωρούν ότι η σταδιακή επέκταση ενδυναμώνει τη θέση μας είναι πως σήμερα δεν έχουμε ασκήσει τα δικαιώματα που απορρέουν από τη Συνθήκη για το Δίκαιο της Θάλασσας, που υπεγράφη το 1982, και το ότι θα το κάνουμε τμηματικά δεν συμαίνει ότι παραιτούμαστε τους δικαιώματός μας. Αντί, δηλαδή, να παραμένουμε ανενεργοί εξαιτίας της αδυναμίας επιβολής μίας μαξιμαλιστικής θεώρησης, είναι προτιμότερο να αρχίσουμε να κάνουμε τη χρήση αυτού του δικαιώματος ώστε να μην αδρανοποιηθεί. Αν κάτι πρέπει να επισημάνουμε σε αυτό το σημείο είναι ότι ακόμη και σε περίπτωση που προχωρήσουμε σε σταδιακή επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης, αυτή η πράξη δεν θα είναι καθοριστική σε σχέση με την Τουρκία σε τυχόν προσφυγή στη Χάγη και ο αντίκτυπος θα είναι περιορισμένος/ουδέτερος.
Αν τελικά η κυβέρνηση υλοποιήσει στο ακέραιο τις εξαγγελίες του κυρίου Κοτζιά, κάτι το οποίο μοιάζει αμφίβολο (και ας είναι έτοιμα τα προεδρικά διατάγματα), θα δημιουργήσει μεν ένα ευνοϊκότερο περιβάλλον σε άλλα σημεία πλην Αιγαίου αλλά αυτό δεν θα αλλάξει πολλά. Κυρίως δεν θα αλλάξει κάτι καθοριστικό ως προς την Τουρκία, αν και προφανώς μία τέτοια κίνηση δεν θα αρέσει στην Άγκυρα γιατί μεταξύ άλλων θα καταδείξει ότι η Ελλάδα αρχίζει να διευθετεί ζητήματα θαλασσίων ζωνών, όταν αυτή απομονώνεται. Για αυτό θα είχε αξία αν υπήρχε η σύμφωνη γνώμη (επαναλαμβάνω χωρίς να απαιτείται) ορισμένων τουλάχιστον εκ των όμορων κρατών (π.χ. Αίγυπτος, ιδανικά και της Αλβανίας). Ενδέχεται, πάντως, ο προσδιορισμός της αιγιαλίτιδας ζώνης στο Ιόνιο να κριθεί ως λιγότερο ωφέλιμος σε σχέση με τη Συμφωνία του 2009 Ελλάδας-Αλβανίας (η οποία όμως ακυρώθηκε αργότερα από τα αλβανικό Συνταγματικό Δικαστήριο), με υπαρκτό τον κίνδυνο να αρχίσουν οι αντεγκλήσεις μεταξύ των κομμάτων. Ότι ακριβώς δεν χρειάζεται η διαχείριση ενός τόσο ευαίσθητου εθνικού θέματος, η σοβαρότητα του οποίου απαγορεύει τακτικισμούς και μικροπολιτικά παιχνίδια».
Ο Δρ.Κωνσταντίνος Φίλης είναι Διευθυντής Ερευνών ΙΔΙΣ & συγγραφέας του βιβλίου «Τουρκία, Ισλάμ, Ερντογάν»
