Ο καρκίνος του πνεύμονα παραμένει μία από τις πλέον θανατηφόρες μορφές καρκίνου παγκοσμίως, με χιλιάδες θανάτους κάθε χρόνο να αποδίδονται σε αιτίες που, σε μεγάλο βαθμό, θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί. Επιστημονικές μελέτες και οργανισμοί δημόσιας υγείας εντοπίζουν επτά βασικούς παράγοντες κινδύνου που αυξάνουν τις πιθανότητες εμφάνισης της νόσου. Η κατανόησή τους αποτελεί βασικό βήμα για τη μείωση των κρουσμάτων και την προώθηση στρατηγικών πρόληψης.

Ποιοι είναι οι βασικοί παράγοντες κινδύνου;

Σύμφωνα με την Αμερικανική Εταιρεία Καρκίνου (American Cancer Society), οι επτά βασικοί παράγοντες κινδύνου για τον καρκίνο του πνεύμονα είναι:

• Κάπνισμα
• Παθητικό κάπνισμα
• Έκθεση σε ραδόνιο
• Έκθεση σε αμίαντο
• Έκθεση σε άλλες καρκινογόνες ουσίες
• Ατμοσφαιρική ρύπανση
• Οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του πνεύμονα

Αν και ορισμένοι από αυτούς είναι αμετάβλητοι (όπως το οικογενειακό ιστορικό) άλλοι μπορούν να προληφθούν ή να περιοριστούν σημαντικά. Ας δούμε αναλυτικά καθέναν από αυτούς τους παράγοντες.

Κάπνισμα: Ο πιο ισχυρός παράγοντας κινδύνου

Το κάπνισμα ευθύνεται για 80–90% των περιπτώσεων καρκίνου του πνεύμονα, σύμφωνα με τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (CDC). Οι καπνιστές έχουν 15 έως 30 φορές περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν τη νόσο σε σχέση με τους μη καπνιστές. Η διάρκεια και η ένταση του καπνίσματος παίζουν καθοριστικό ρόλο: όσο περισσότερο και συχνότερα καπνίζει κανείς, τόσο αυξάνεται ο κίνδυνος.

Ιδιαίτερα ο μικροκυτταρικός καρκίνος του πνεύμονα (SCLC), σπάνια εμφανίζεται σε μη καπνιστές, επιβεβαιώνοντας την ισχυρή συσχέτιση.

Παθητικό κάπνισμα: Ο αόρατος εχθρός

Η εισπνοή καπνού από άλλους, ακόμη κι αν κάποιος δεν είναι καπνιστής, μπορεί να αυξήσει σημαντικά τον κίνδυνο. Υπολογίζεται ότι το παθητικό κάπνισμα ευθύνεται για περίπου 3.000 θανάτους από καρκίνο του πνεύμονα ετησίως στις ΗΠΑ.

Ατμοσφαιρική ρύπανση: Αστική απειλή

Η παρουσία βλαβερών σωματιδίων και αερίων στον αέρα, κυρίως σε αστικές και βιομηχανικές περιοχές, αποτελεί έναν ακόμα σοβαρό περιβαλλοντικό παράγοντα. Σύμφωνα με παλαιότερη μελέτη στο περιοδικό Thorax, η ατμοσφαιρική ρύπανση ευθύνεται για 712.000 θανάτους ετησίως παγκοσμίως, εκ των οποίων οι 62.000 αποδίδονται ειδικά στον καρκίνο του πνεύμονα.

Ραδόνιο: Ο φυσικός κίνδυνος μέσα στο σπίτι

Το ραδόνιο είναι ένα φυσικό ραδιενεργό αέριο που μπορεί να συσσωρευτεί σε κλειστούς χώρους, όπως τα υπόγεια. Αποτελεί τη δεύτερη κύρια αιτία καρκίνου του πνεύμονα σε μη καπνιστές, προκαλώντας περίπου 21.000 θανάτους ετησίως στις ΗΠΑ. Η Υπηρεσία Προστασίας του Περιβάλλοντος (EPA) συστήνει τον έλεγχο κατοικιών για επίπεδα ραδονίου.

Αμίαντος: Βιομηχανική κληρονομιά με θανάσιμες συνέπειες

Παλαιότερα χρησιμοποιούμενος στην οικοδομή, την αυτοκινητοβιομηχανία και άλλες βιομηχανίες, ο αμίαντος έχει αποδειχθεί καρκινογόνος. Η εισπνοή των ινών του αυξάνει τον κίνδυνο για καρκίνο του πνεύμονα και μεσοθηλίωμα, έναν σπάνιο και επιθετικό τύπο καρκίνου του υπεζωκότα. Ο κίνδυνος πολλαπλασιάζεται σε άτομα που είναι καπνιστές και εκτίθενται σε αμίαντο.

Άλλες καρκινογόνες ουσίες – Επαγγελματικά ρίσκα

Η χρόνια έκθεση σε ουσίες όπως:

• αρσενικό
• κάδμιο
• βηρύλλιο
• πυρίτιο
• χλωριούχο βινύλιο
• ενώσεις νικελίου και χρωμίου
• προϊόντα άνθρακα
• χλωρομεθυλαιθέρες

μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου. Τα άτομα που εργάζονται σε σχετικούς τομείς πρέπει να ακολουθούν πιστά τα πρωτόκολλα υγείας και ασφάλειας, σύμφωνα με τις οδηγίες της Υπηρεσίας Ασφάλειας και Υγείας στην Εργασία (OSHA).

Οικογενειακό ιστορικό: Ο ανεξέλεγκτος παράγοντας

Άτομα που έχουν στενούς συγγενείς με ιστορικό καρκίνου του πνεύμονα διατρέχουν έως και 50% μεγαλύτερο κίνδυνο να νοσήσουν. Η προδιάθεση ισχύει ανεξάρτητα από το φύλο, την εθνότητα ή το αν κάποιος καπνίζει. Επιπλέον, όσοι έχουν ήδη νοσήσει, είναι πιθανότερο να εμφανίσουν ξανά την ασθένεια.

Αμφισβητούμενοι παράγοντες

Δεν υπάρχουν ακόμη επαρκή επιστημονικά δεδομένα που να αποδεικνύουν τη συσχέτιση του καρκίνου του πνεύμονα με τη χρήση:

• κάνναβης
• ηλεκτρονικών τσιγάρων
• ταλκ
• αρωματικών καπνών

Η έρευνα συνεχίζεται, με τα πρώτα ευρήματα να δημιουργούν προβληματισμό, αλλά όχι σαφή αιτιώδη σύνδεση.

Πώς να μειώσετε τον κίνδυνο

Αν και ορισμένοι παράγοντες είναι μη αναστρέψιμοι, η αποφυγή των τροποποιήσιμων παραγόντων μπορεί να μειώσει δραστικά την πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου του πνεύμονα:

• Διακοπή καπνίσματος: Σύμφωνα με το CDC, η διακοπή του καπνίσματος μειώνει τον κίνδυνο κατά 50% μέσα σε 10 χρόνια. Το Smokefree.gov προσφέρει δωρεάν πόρους και υποστήριξη.
• Αποφυγή παθητικού καπνίσματος: Μην επιτρέπετε το κάπνισμα σε κλειστούς χώρους και οχήματα.
• Έλεγχος για ραδόνιο: Χρησιμοποιήστε ειδικά κιτ ελέγχου ραδονίου, διαθέσιμα μέσω της ιστοσελίδας της EPA.
• Αποφυγή έκθεσης σε καρκινογόνες ουσίες στην εργασία: Συμβουλευτείτε τις οδηγίες της OSHA και ζητήστε προστατευτικό εξοπλισμό.
• Βελτίωση της ποιότητας του εσωτερικού αέρα: Αερισμός, απομάκρυνση καπνού και άλλων τοξινών, και επαγγελματικός έλεγχος για αμίαντο.
• Τακτικός έλεγχος: Άτομα σε ομάδες υψηλού κινδύνου ενδείκνυται να υποβάλλονται σε ετήσιο προσυμπτωματικό έλεγχο, με αξονική τομογραφία χαμηλής δόσης.

Επισκόπηση: Τύποι καρκίνου του πνεύμονα

Υπάρχουν δύο βασικοί τύποι:

Μη Μικροκυτταρικός Καρκίνος του Πνεύμονα (ΜΜΚΠ)

• Αδενοκαρκίνωμα
• Ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα
• Μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα
• Λιγότερο συχνά: αδενοπλακώδες, σαρκωματοειδές

Μικροκυτταρικός Καρκίνος του Πνεύμονα (SCLC)

Γνωστός για την επιθετική του συμπεριφορά. Το 70% των περιπτώσεων διαγιγνώσκονται όταν η νόσος έχει ήδη κάνει μεταστάσεις.

Συμπτώματα και διάγνωση

Τα πρώιμα στάδια συχνά είναι ασυμπτωματικά. Καθώς εξελίσσεται, ενδέχεται να εμφανιστούν:

• Βήχας που επιμένει
• Βήχας με αίμα
• Βράχνιασμα
• Πόνος στο στήθος
• Δύσπνοια
• Συχνές λοιμώξεις
• Ανεξήγητη απώλεια βάρους

Η πρώιμη διάγνωση είναι κρίσιμη για την πρόγνωση.

Θεραπεία

Η θεραπευτική προσέγγιση εξαρτάται από τον τύπο και το στάδιο του καρκίνου:

• Χειρουργική επέμβαση
• Χημειοθεραπεία
• Ακτινοθεραπεία
• Στοχευμένη θεραπεία
• Ανοσοθεραπεία (ιδιαίτερα στον SCLC)

Για τον μικροκυτταρικό τύπο, η χειρουργική επέμβαση δεν είναι συχνά αποτελεσματική λόγω της ταχείας μετάστασης.

Συμπερασματικά

Ο καρκίνος του πνεύμονα αποτελεί μια από τις σοβαρότερες απειλές για τη δημόσια υγεία, με το κάπνισμα να παραμένει ο κυρίαρχος παράγοντας κινδύνου. Ωστόσο, η προσαρμογή του τρόπου ζωής, ο έλεγχος του περιβάλλοντος και η τακτική ιατρική παρακολούθηση μπορούν να μειώσουν σημαντικά την πιθανότητα νόσησης. Η έγκαιρη ενημέρωση, πρόληψη και διάγνωση είναι τα πιο ισχυρά «όπλα» απέναντι σε μία από τις πιο επιθετικές μορφές καρκίνου.