Είναι αλήθεια πως το Ελληνικό πνεύμα, η ελληνική ιστορία και τα ελληνικά γράμματα φαίνεται πως στο εξωτερικό έχουν ισχυρή παρουσία. Αυτό φαίνεται και από τις έδρες και τα τμήματα ελληνικών σπουδών που λειτουργούν σήμερα σε πανεπιστήμια και ινστιτούτα του εξωτερικού. Εξαιτίας όμως της ραγδαίας τεχνολογικής ανάπτυξης βλέπουμε μια στροφή στις σπουδές τεχνολογίας με αποτέλεσμα να έχει υποβαθμιστεί το ενδιαφέρον για ανθρωπιστικές σπουδές. Αυτό φυσικά έχει αντίκτυπο και στις ελληνικές σπουδές σε πανεπιστήμια του εξωτερικού με τον αριθμό εγγεγραμμένων σε τέτοια μαθήματα να μειώνεται σε όχι αμελητέες ποσότητες. Πλέον η διατήρηση και προώθηση των ελληνικών σπουδών βασίζεται σε ατομικές πρωτοβουλίες και χρηματοδοτήσεις-χορηγίες από Έλληνες και φιλέλληνες υποστηρικτές του ελληνικού πολιτισμού.
Και όπως αναφέρει η εφημερίδα ΒΗΜΑ, τη διάδοση του νεοελληνικού πολιτισμού και τη λειτουργία των Εδρών διδασκαλίας της Νεοελληνικής Γλώσσας στα πανεπιστήμια των ΗΠΑ τη στήριξαν πάντα μεγάλοι δωρητές. Στο παρελθόν αποτελούσαν ακαδημαϊκή κατεύθυνση κύρους και συγκέντρωναν συχνά τα φώτα της δημοσιότητας πολιτικών αλλά και πανεπιστημιακών κύκλων. Στις ημέρες μας όμως, τα τμήματα Νεοελληνικών Σπουδών ανά τον κόσμο φθίνουν (όπως και άλλες κατευθύνσεις των Ανθρωπιστικών Σπουδών). Λιγότερα από 200 αντίστοιχα προγράμματα λειτουργούν σήμερα σε Πανεπιστήμια και Ινστιτούτα του εξωτερικού, με 9 συνολικά επώνυμες Εδρες Νεοελληνικών Σπουδών στις ΗΠΑ.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Ειρωνεία αποτελεί το ότι η επέλαση της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης, ο αυτοματισμός και η επικείμενη απώλεια εκατοντάδων θέσεων εργασίας έχουν επαναφέρει την ανάγκη για σπουδές που καλλιεργούν την ενσυναίσθηση, την κριτική σκέψη, τη μελέτη εκείνων ακριβώς των χαρακτηριστικών που συνθέτουν την ανθρώπινη «ψυχή». Ο,τι δηλαδή τελικά μας διαχωρίζει από τα ρομποτικά συστήματα. Και ό,τι αποτελούσε την «πεμπτουσία» των σπουδών του νεοελληνικού πολιτισμού και της λογοτεχνίας της χώρας μας.
Όπως αναφέρει η εφημερίδα ΒΗΜΑ, σήμερα επώνυμες Έδρες υπάρχουν σε 9 πανεπιστήμια των ΗΠΑ, με την παλαιότερη εξ αυτών εκείνη του Γιώργου Σεφέρη που λειτουργεί στο Χάρβαρντ. Φημισμένες είναι ακόμη οι Εδρες του Κωνσταντίνου Καβάφη στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν, αλλά και του Νίκου Καζαντζάκη στο Σαν Φρανσίσκο.
Η Έδρα «Μιλτιάδη Μαρινάκη»
Σε περίοδο όμως οικονομικά «στενάχωρη» για τα ανώτατα Ιδρύματα ανά το κόσμο, με τις διοικήσεις τους να «κλείνονται» και να περικόπτουν προγράμματα που δεν εντάσσονται στις λίστες με τα πιο δημοφιλή επαγγέλματα, οι ειδήσεις μπορούν ακόμη να είναι ευχάριστες.
Στο Κολόμπους του Οχάιο, οι καθηγητές Νεοελληνικών Σπουδών και όλοι εκείνοι που πασχίζουν για την διάδοση και διδασκαλία της ελληνικής κουλτούρας ανά τον κόσμο είχαν τις προηγούμενες ημέρες κάθε λόγο να γιορτάζουν, παρά την ένταση, την αγωνία και την πίεση που δημιούργησε η πανδημία του νέου κορωνοϊού σε παγκόσμιο επίπεδο.
Κι αυτό γιατί σε περίοδο κρίσης για τα Τμήματα Ελληνικών Σπουδών στο εξωτερικό, η διάσωση της ελληνικής γλώσσας αναδείχθηκε σε απόλυτη προτεραιότητα για μια ομάδα εμπνευσμένων δωρητών που πρόσφεραν το ποσό του 1 εκατομμυρίου δολαρίων στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της πόλης (The Ohio State University), για να εξασφαλίσουν την αέναη λειτουργία του Τμήματος Νεοελληνικών Σπουδών του.
Η θα ονομαστεί προς τιμήν του Μιλτιάδη Μαρινάκη. Ο δωρητής με τη μεγαλύτερη οικονομική συνεισφορά στην εντυπωσιακή κινητοποίηση της ελληνικής Ομογένειας στην περιοχή και στο τεραστίων διαστάσεων fundraising που οργανώθηκε ήταν ο κ. Ευάγγελος Μαρινάκης. Ιδιαίτερα σημαντικές ήταν οι προσπάθειες της τοπικής κοινότητας και η υποστήριξη του οργανισμού Greek Olympic Society.
Το μεγάλο ποσό συγκεντρώθηκε και ακολούθησε το ακαδημαϊκά εντυπωσιακό του αποτέλεσμα: η διάσωση του Τμήματος Νεοελληνικών Σπουδών του Ιδρύματος, αλλά και η στήριξη των παγκοσμίου φήμης μελετητών της μητρικής μας γλώσσας, πολλοί εκ των οποίων έχουν εξειδικεύσεις μοναδικές στον κόσμο. Η έδρα Ελληνικών Σπουδών στο Ίδρυμα θα ονομαστεί προς τιμήν του πατέρα του του Έλληνα εφοπλιστή και επιχειρηματία, Μιλτιάδη Μαρινάκη.
Έτσι, στις αρχές του Ιουνίου το Διοικητικό Συμβούλιο του Πανεπιστημίου του Οχάιο ανακοίνωσε και επίσημα την ίδρυση της Έδρας Νεοελληνικής Γλώσσας και Πολιτισμού «Μιλτιάδη Μαρινάκη» μετά την ολοκλήρωση όλων των τυπικών διαδικασιών πριν από τη λειτουργία της. Στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο του Οχάιο (OSU), που λειτουργεί αδιάλειπτα από το 1870, ένας φάρος του ελληνικού Πολιτισμού θα καίει άσβεστος στους αιώνες. Η συμβολή της διατήρησης της έδρας των Ελληνικών Σπουδών στο OSU είναι κολοσσιαία στα ελληνικά Γράμματα.
Οι επώνυμες Έδρες Ελληνικών Σπουδών
Στις ΗΠΑ, εκτός από την Έδρα του Οχάιο που θα συνεχίσει τη λειτουργία της και με τη χορηγία του κ. Μαρινάκη, οι Έδρες Νεοελληνικών Σπουδών έχουν επιβιώσει στην πορεία των χρόνων κυρίως με τη βοήθεια μεγάλων δωρητών, αν και κάποιες από αυτές, όπως στην περίπτωση του Χάρβαρντ και της Έδρας Γιώργου Σεφέρη, έχουν πλέον και χρηματοδότηση από τα κονδύλια του Ιδρύματος.
Έδρα Σεφέρη (Seferis Chair), Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ ΗΠΑ.
Η διδασκαλία της Νέας Ελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας στο Χάρβαρντ ξεκινά το 1828, όταν o στρατιωτικός και μετέπειτα λόγιος του 19ου αιώνα Αλέξανδρος Νέγρης, βετεράνος του 1821, γίνεται ο πρώτος καθηγητής τους στο Ιδρυμα, για όσους ενδιαφέρονται να τα μελετήσουν παράλληλα με το πρόγραμμα σπουδών τους. Ο ίδιος εκδίδει εκείνη την περίοδο και τη Γραμματική της Νέας Ελληνικής. Ο διάδοχός του Σοφοκλής Αποστολίδης βοηθάει στη συγκρότηση ολόκληρου του προγράμματος διδασκαλίας της Νεοελληνικής Γλώσσας στο Ιδρυμα. Με τη βοήθεια και στήριξη του ένθερμου φιλέλληνα και επικεφαλής εκείνη την περίοδο των προγραμμάτων σπουδών Κορνίλιους Φέλτον η Εδρα εγκαθιδρύεται και τις επόμενες τέσσερις δεκαετίες ο καθηγητής της με τη σκληρή δουλειά του κερδίζει την εκτίμηση των συναδέλφων του και «βάζει» τη Νεοελληνική Γλώσσα στον παγκόσμιο ακαδημαϊκό «χάρτη».
Η Έδρα παίρνει το 1977 το όνομα του νομπελίστα έλληνα ποιητή Γιώργου Σεφέρη και γίνεται η πρώτη Εδρα σε αμερικανικό πανεπιστήμιο που αφιερώνεται αποκλειστικά στις Νεοελληνικές Σπουδές, με πρώτο «κάτοχό» της τον συγγραφέα Γιώργο Π. Σαββίδη. Τα τελευταία είκοσι χρόνια την Έδρα έχει ο καθηγητής Νεοελληνικών Σπουδών και Συγκριτικής Λογοτεχνίας Παναγιώτης Ροϊλός.
Έδρα Καβάφη (C.P. Cavafy), Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν, ΗΠΑ.
Στο Τμήμα Κλασσικών Σπουδών και Συγκριτικής Λογοτεχνίας του Ιδρύματος, η Εδρα Νεοελληνικών Σπουδών του στηρίχθηκε στη δωρεά Ελλήνων της Διασποράς στις ΗΠΑ (Ιδρυμα για Νεοελληνικές Σπουδές), οι οποίοι εξασφάλισαν το 1999 χορηγία 750.000 δολαρίων. Με τα χρήματα αυτά διασώθηκε η λειτουργία της Έδρας, η οποία και θα έχει έναν μόνιμο καθηγητή για τη λειτουργία και διδασκαλία των προγραμμάτων της.
Center of Greek Studies (Νίκος Καζαντζάκης), Πολιτειακό Πανεπιστήμιο του Σαν Φρανσίσκο, ΗΠΑ.
H Έδρα ιδρύθηκε το 1981 από τον Θανάση Μασκαλέρη, ποιητή, μεταφραστή και καθηγητή Νέων Ελληνικών στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο του Σαν Φρανσίσκο. Ο ίδιος συγκέντρωσε τα χρήματα και την ίδρυσε στο όνομα του μεγάλου έλληνα λογοτέχνη. Η Εδρα λειτουργεί και σήμερα, χωρίς ωστόσο μόνιμο καθηγητή που να κατέχει τη λειτουργία και διεύθυνσή της.
Στις ΗΠΑ λειτουργούν ακόμη οι Έδρες Νεοελληνικών Σπουδών Κίμων Δούκας στο Κολούμπια, στο Πανεπιστήμιο του Σεντ Λούις στο Μιζούρι από δωρεά του Ιδρύματος Καράκας, στο Πανεπιστήμιο Stony Brook από επιχειρηματίες και Ιδρύματα της Ομογένειας στην περιοχή, στο Πανεπιστήμιο του Σαν Ντιέγκο, στο UCLA της Καλιφόρνιας από δωρεά ιδιωτών δωρητών της Ομογένειας της περιοχής και του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος.
