Κάποιοι από τους μεγαλύτερους μελετητές του κόσμου υποστηρίζουν ότι «τα μάτια του Ηνίοχου μαγνητίζουν».

Το περίοπτο άγαλμα, με το μοναδικό βλέμμα έχει μια δική του, αποκλειστική, αίθουσα στο Μουσείο των Δελφών. Δεν αρκεί μια περαστική ματιά για να το δεις. Πρέπει να σταθείς, κοιτάζοντάς το προσεκτικά απ' όλες τις πλευρές, θαυμάζοντας ένα πλήθος από λεπτομέρειες στο σώμα και στον περίτεχνο, χάλκινο χιτώνα του.

Τα μάτια του Ηνίοχου μοιάζουν ζωντανά. Ίσως, κανένα άλλο άγαλμα δεν δίνει αυτή τη μοναδική.

Λένε ότι στο πρόσωπό του έχει αιχμαλωτιστεί η στιγμή αμέσως μετά τη νίκη και η ικανοποίηση του νικητή, χωρίς να έχει σβήσει ακόμη από την έκφραση του προσώπου η ένταση, αλλά και η αυτοσυγκέντρωση που απαιτούσε ο αγώνας, με το τέθριππο.

Πρόκειται για ένα από τα σημαντικότερα γλυπτά της αρχαίας ελληνικής τέχνης της πρώιμης κλασικής εποχής.Η δημιουργία του χρονικά τοποθετείται αμέσως μετά τους Περσικούς πολέμους, ενώ ως δημιουργός του έχει προταθεί ο Πυθαγόρας από το Ρήγιο ή, κατ' άλλους, ο Κάλαμις ή ο Κριτίας.

Το άγαλμα έχει ύψος 1.80μ. και είναι μέρος ενός συνόλου γλυπτών που αφιερώθηκαν στον Απόλλωνα από τον Πολύζαλο, που ήταν τύραννος της Γέλας, στη Σικελία και έχει υμνήσει τις νίκες του ο Πίνδαρος.

Ο Πολύζαλος ήταν γιος του Δεινομένη και αδελφός του Θρασύβουλου, του Γέλωνα και του Ιέρωνα, της γνωστής οικογένειας των τυράννων των Συρακουσών. Μετά τη νίκη του στα Πύθια, το 478 π.Χ., ο Πολύζαλος αφιέρωσε το τέθριππο άρμα με τον Ηνίοχο στο ιερό του Απόλλωνα, στους Δελφούς. Είναι πιθανό να υπήρχε και άλλη ανθρώπινη μορφή στο χάλκινο αυτό σύνολο, και αυτή η μορφή θα πρέπει να ήταν ενδεχομένως το παιδί που κρατάει τα άλογα.

Για τους βολβούς των ματιών χρησιμοποιήθηκε λευκό σμάλτο, ώστε να υπάρχει μια τέλεια απόδοση που προσεγγίζει απόλυτα ένα φυσικό ανθρώπινο μάτι. Για την ίριδά τους χρησιμοποιήθηκε καστανή ημιπολύτιμη πέτρα, ενώ οι κόρες των ματιών είναι κατάμαυρες. Οι βλεφαρίδες αποδόθηκαν με μικρά χάλκινα σύρματα, ενώ λεπτά φύλλα κοκκινωπού χαλκού ζωντανεύουν τα σαρκώδη χείλη του.

Τα μαλλιά του μοιάζουν να είναι ακόμη υγρά από τον ιδρώτα, στο τέλος της υπερπροσπάθειας για τη νίκη. Είναι κολλημένα στο κεφάλι, σε μικρούς βοστρύχους και συγκρατούνται από μια ένθετη ασημένια ταινία, που περιδένει το κεφάλι. Αυτή η μαιανδρική κορδέλα στο κεφάλι λέγεται ότι είναι το επίσημο έμβλημα των νικητών Καβείρων.

Το χάλκινο αυτό σύνολο έμεινε στη θέση του περίπου ενάμισι αιώνα, και κατακρημνίσθηκε το 373 π.Χ., από ένα μεγάλο σεισμό, που συντάραξε το Ιερό των Δελφών και σώριασε σε ερείπια πολλά από τα κτίσματά του, ακόμη και τον ίδιο τον ναό του Απόλλωνα.

Ο περιηγητής Παυσανίας που επισκέπτεται τους Δελφούς στο δεύτερο μισό του 2ου μ.Χ. αιώνα, ενώ περιγράφει με λεπτομέρειες το Ιερό του Απόλλωνα και τα αγάλματα που βρίσκονται εκεί, δεν αναφέρει καθόλου τον Ηνίοχο. Όπως φαίνεται άλλωστε, στις περιγραφές του, πολλά από τα ιερά των Δελφών είχαν σωριαστεί ήδη σε ερείπια.

Ο αρχαιολόγος Μανόλης Ανδρόνικος σε ένα κείμενό του χρησιμοποιεί την έκφραση «ξυπνή ματιά», για να περιγράψει με αυτό τον τρόπο το «ζωντανό» βλέμμα του εξαίσιου αγάλματος. Ο αείμνηστος αρχαιολόγος δεν είναι ο μοναδικός που αναφέρεται στα μάτια και στο βλέμμα αυτού του εντυπωσιακού χάλκινου άνδρα της αρχαιότητας, και δεν είναι μόνο τα μάτια του που εντυπωσιάζουν, αλλά και τα χέρια του, που κρατούν με στιβαρό τρόπο τα ηνία του τέθριππου. Το ίδιο εκπληκτική είναι και η απόδοση των ποδιών του Ηνίοχου, που πατούν στέρεα στο βάθρο, με τις φλέβες τους να δίνουν την εντύπωση ότι σφύζει μέσα τους το αίμα.

Στο εσωτερικό μέρος του βραχίονα «πάλλονται» οι φλέβες.