Η εφαρμογή της αμερικανικής στρατηγικής για την περιοχή Καυκάσου – Μέσης Ανατολής και Ανατολικής Μεσογείου φέρνει την Τουρκία προ σοβαρού διλλήματος καθώς ο Ερντογάν θα πρέπει να εγκαταλείψει την μέχρι στιγμής ακολουθούμενη «επιτήδεια ουδετερότητα» και να αποφασίσει σε ποια πλευρά πρέπει «να γείρει» για να αντιμετωπίσει τις σοβαρές για την Τουρκία προκλήσεις.
Από την μία πλευρά η ανάγκη προμήθειας αεροσκαφών, το Κουρδικό, το Ισραήλ, οι εξελίξεις στην ανατολική Μεσόγειο και από την άλλη πλευρά η Ρωσία, η φτηνή ενέργεια, η ένταξη στην ευρωπαϊκή άμυνα, η τουρκική οικονομία και η ανάγκη για ξένες επενδύσεις.
Η ανάγκη επιλογής κατεύθυνσης και παραίτησης από την ουδετερότητα έγινε εμφανέστερη από την στιγμή που ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Ν. Τράμπ έθεσε στον Τούρκο Πρόεδρο Ρ. Τ. Ερντογάν το δίλλημα «ή με την Ρωσία ή με τις ΗΠΑ». Φυσικά το δίλλημα αυτό γίνεται εμφανές καθώς ο Ερντογάν αντιλαμβάνεται ότι η Τουρκία αδυνατεί να αναλάβει τον ρόλο μιας περιφερειακής δύναμης όπως αυτό αναφέρεται στο Σχέδιο «Αιώνας της Τουρκίας» το οποίο μεταξύ των άλλων προβλέπει μία ανεξάρτητη τουρκική εξωτερική πολιτική και στρατηγική.
Ήδη οι πρώτες κινήσεις της Άγκυρας προς τις ΗΠΑ προκαλούν την αντίδραση της Μόσχας με αποτέλεσμα ο Β. Πούτιν να δείχνει την δυσαρέσκεια του στον Ερντογάν. Φυσικά το μεγάλο χτύπημα στις σχέσεις Άγκυρας – Μόσχας ήρθε στις 08 Δεκεμβρίου 2024 με την ανατροπή του Άσαντ και την επικράτηση στην Δαμασκό του Α. Αλ Σάρα ο οποίος αποτελεί δορυφόρο της Άγκυρας.
Ακολούθησαν κάποιες ρωσικές κινήσεις εκδήλωσης δυσαρέσκειας προς την Άγκυρα όμως το τελευταίο διάστημα και ιδιαίτερα μετά από την επίσκεψη Ερντογάν στον Λευκό Οίκο τον περασμένο Σεπτέμβριο οι αντιδράσεις της Μόσχας λαμβάνουν περισσότερο ανοιχτό χαρακτήρα.
Αρχικά εκδηλώθηκαν με την ψυχρή χειραψία και συνομιλία του Ρώσου Προέδρου Β. Πούτιν με τον Τούρκο Πρόεδρο Ρ. Τ. Ερντογάν στην Διάσκεψη της Σαγκάης (SCO) στην Κίνα τον περασμένο Σεπτέμβριο. Ακολούθησε το συμβάν στις 05 Νοεμβρίου με το τουρκικό πλοίο "Seabridge" το οποίο ξεκίνησε μετά από 14 χρόνια την διαδρομή Τραπεζούντα (Τουρκία)- Σότσι (Ρωσία) με 18 Ρώσους και 2 Τούρκους επιβάτες. Αυτό δεν έγινε δεκτό από τις ρωσικές αρχές και μετά την παραμονή του για τρεις ημέρες εκτός του ρωσικού λιμανιού επέστρεψε στην Τουρκία. Στις 17 Νοεμβρίου, ρωσικό drone έπληξε τουρκικής σημαίας πλοίο το οποίο μετέφερε 4 χιλ. τον. υγροποιημένο φυσικό αέριο σε ουκρανικό λιμάνι κοντά στην Οδησσό.
Το ενδιαφέρον είναι ότι τα τουρκικά ΜΜΕ απέφυγαν να δώσουν έκταση στις προαναφερόμενες ρωσικές προκλήσεις, προσπαθώντας να δείξουν ότι δεν υπάρχει πρόβλημα στις σχέσεις Άγκυρας – Μόσχας.
Σε όλα αυτά ήρθαν να προστεθούν και οι όροι του Τράμπ προς την Άγκυρα για απεξάρτηση της Τουρκίας από τους ρωσικούς υδρογονάνθρακες. Ήδη έγινε γνωστό ότι δύο εταιρείες στην Τουρκία μείωσαν την εισαγωγή ρωσικού πετρελαίου προτιμώντας άλλες χώρες. Ένα από τα μεγαλύτερα διυλιστήρια της Τουρκίας, η STAR (SOCAR Turkey Aegean Refinery) θυγατρική της αζέρικης εταιρείας SOCAR, αγόρασε πρόσφατα φορτία αργού πετρελαίου από άλλες χώρες. Το άλλο μεγάλο τουρκικό διυλιστήριο, η Tupras, αυξάνει επίσης τις αγορές μη ρωσικού πετρελαίου από άλλες πηγές.
Η Ρωσία έχει και άλλον έναν λόγο για να δείχνει ενοχλημένη. Είναι η προσπάθεια της Άγκυρας να ενταχθεί στο χρηματοδοτικό πρόγραμμα εξοπλιστικών προγραμμάτων SAFE αλλά και στην Ευρωπαϊκή Άμυνα που σκοπό έχουν την αντιμετώπιση της ρωσικής απειλής από τον ευρωπαϊκό αμυντικό μηχανισμό.
Ο Ερντογάν χρειάζεται τις ΗΠΑ για να λύσει μία σειρά από ζωτικά θέματα στη Μέση Ανατολή όπως η παρουσία του Ισραήλ στη Συρία αλλά και η ακύρωση κάθε σχεδιασμού για δημιουργία αυτόνομου κουρδικού κράτους αφού βλέπει ότι οι Κούρδοι της Rojava απολαμβάνουν την αμερικανική στήριξη.
Επίσης ο Τούρκος Πρόεδρος βλέπει ότι πλέον ακυρώνονται τα τουρκικά σχέδια μετατροπής της Τουρκίας σε ενεργειακό κόμβο στην περιοχή κάτι το οποίο είχε υποσχεθεί και ο Πούτιν στον Ερντογάν στο παρελθόν. Η εικόνα μάλιστα καθίσταται χειρότερη για την Άγκυρα καθώς φαίνεται ότι η στρατηγική των ΗΠΑ στην περιοχή αποδίδει ιδιαίτερο ρόλο σε χώρες εχθρούς της Τουρκίας, όπως η Ελλάδα, η Κύπρος και το Ισραήλ.
Η Άγκυρα λοιπόν αντιλαμβάνεται ότι οι εποχές της ουδετερότητας τελειώνουν και ο Τούρκος Πρόεδρος καλείται να επιλέξει στρατόπεδο. Κάθε επιλογή του πάντως φαίνεται ότι θα έχει κόστος καθώς η Τουρκία ενώ χρειάζεται τις ΗΠΑ για μία σειρά από σοβαρά ζητήματα, είναι δεμένη με την Ρωσία με έναν αριθμό από ενεργειακές συμφωνίες όπως η εισαγωγή και η διαχείριση φτηνών ρωσικών υδρογονανθράκων αλλά και το πυρηνικό εργοστάσιο στο Άκουγιου.
Το ερώτημα όμως είναι, μέχρι πότε η Άγκυρα θα κρύβει κάτω από το χαλί όλα αυτά τα μηνύματα δυσαρέσκειας της Μόσχας ειδικότερα εάν αυτά συνεχισθούν και ποια θα είναι η αντίδρασή της;
· Δημοσιεύεται στο «ΠΑΡΟΝ της Κυριακής»
Ο Αντιστράτηγος ε.α. Λάζαρος Καμπουρίδης είναι απόφοιτος της Σχολής Εθνικής Άμυνας, κάτοχος MBA από το Nottingham Trend University, Πτυχιούχος του Τμήματος Ιστορίας & Εθνολογίας του ΔΠΘ, και υποψήφιος Διδάκτορας του Παντείου Πανεπιστημίου, ενώ διετέλεσε μέλος της Ελληνικής Διπλωματικής Αντιπροσωπείας στην Κωνσταντινούπολη την περίοδο 1995-1999, Ακόλουθος Άμυνας στην Ελληνική Πρεσβεία στην Άγκυρα/παράλληλη διαπίστευση στο Μπακού την περίοδο 2013-2017. Είναι συνεργάτης του αμερικανικού Ινστιτούτου αναλύσεων, «Defense & Foreign Affairs». Αποστρατεύθηκε τον Μάρτιο / 2022.
