Έπειτα από 2.000 χρόνια οι ερευνητές κατάφεραν, χάρη στην τεχνητή νοημοσύνη, να φέρουν στο φως κείμενα που βρίσκονταν σε αρχαίο -και αινιγματικό- κύλινδρο της ιστορικής πόλης Ερκολάνο (Herculaneum), η οποία καταστράφηκε από ηφαιστειακή έκρηξη.

Η σχετική έρευνα ξεκίνησε το 2023 όταν ηγέτες του κλάδου της τεχνολογίας χρηματοδότησαν το Vesuvius Challenge. Συγκεκριμένα, τα χρήματα χρησιμοποιήθηκαν για να αποκρυπτογραφηθούν πάπυροι οι οποίοι σχεδόν καταστράφηκαν εξαιτίας της έκρηξης του Βεζούβιου, το 79 μ.Χ. Οι εν λόγω πάπυροι βρέθηκαν στη Villa Dei Papiri («Βίλα των Παπύρων») στο Ερκολάνο. Ήταν τότε που εντοπίστηκαν για πρώτη φορά τα πρώτα γράμματα στα αρχαία ελληνικά, σχηματίζοντας τη λέξη «διατροπή», που σημαίνει «αηδία». Στη συνέχεια, τρεις ερευνητές ανακοίνωσαν ότι είχαν αποκρυπτογραφήσει περίπου το 5% ενός κυλίνδρου. Πιο πρόσφατα, άλλοι ερευνητές αποκάλυψαν ότι είχαν εντοπίσει στοιχεία, τα οποία θα μπορούσαν να δώσουν πολύτιμες πληροφορίες για τον χαμένο τάφο του Πλάτωνα.

Την Τετάρτη, 5 Φεβρουαρίου 2025, το Vesuvius Challenge ανακοίνωσε μια νέα «ιστορική ανακάλυψη», που αναμεταδόθηκε από το Associated Press. Οι επιστήμονες κατάφεραν να δημιουργήσουν την πρώτη εικόνα του εσωτερικού ενός από τους πολύ εύθραυστους αρχαίους κυλίνδρους, ενός από τους τρεις που διατηρούνται στη Βιβλιοθήκη Bodleian του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης (Αγγλία).

Θα υπάρξει «περισσότερο ανακτήσιμο υλικό από οτιδήποτε έχουμε δει ποτέ σε έναν υπό εξέταση κύλινδρο», είπε ενθουσιασμένος στο πρακτορείο ειδήσεων ο συνιδρυτής του διαγωνισμού, Μπρεντ Σάιλς, επιστήμονας υπολογιστών στο Πανεπιστήμιο του Κεντάκι (Ηνωμένες Πολιτείες).

Η τεχνητή νοημοσύνη στη μάχη της αποκρυπτογράφησης του παπύρου

Η θερμότητα και η ηφαιστειακή τέφρα από τον Βεζούβιο βοήθησαν ώστε να διατηρηθούν οι πάπυροι, ωστόσο αυτοί είναι ιδιαίτερα «εύθραυστοι», κάτι που δυσκολεύει πολύ τους μελετητές, στην προσπάθειά τους να τους ξετυλίξουν με φυσικό τρόπο.

Οι ερευνητές προσπαθούν για περισσότερα από 250 χρόνια να βρουν τρόπους για να αποκρυπτογραφήσουν -δίχως να καταστρέψουν- αυτές τις πολύτιμες περγαμηνές, η συντριπτική πλειονότητα των οποίων φυλάσσεται στην Εθνική Βιβλιοθήκη του Vittorio Emanuele III στη Νάπολη (Ιταλία).

«Είμαστε ακόμη στην αρχή μιας μακράς διαδικασίας», είπε στο AP ο Πίτερ Τοθ, επιμελητής των ελληνικών συλλογών του Bodleian: «Χρειαζόμαστε καλύτερες εικόνες και αυτοί [οι ερευνητές της Οξφόρδης] είναι πολύ θετικοί και πολύ, πολύ σίγουροι ότι μπορούν να βελτιώσουν περαιτέρω την ποιότητα των εικόνων και την αναγνωσιμότητα του κειμένου.