Είναι δεδομένο πως η ιστορία έχει πολλές αναγνώσεις. Η κάθε ανάγνωση εξαρτάται από την πλευρά που στέκεται αυτός που τη λέει. Αυτό συμβαίνει ιδιαίτερα στους πολέμους. «Φταίει ο ένας», «φταίει ο άλλος», «φταίει ένας τρίτος που έβαλε τους δυο πρώτους να αλληλοσκοτωθούν». Αυτό έγινε και συνεχίζει να γίνεται και σε ό,τι αφορά το εμφύλιο πόλεμο στη Γιουγκοσλαβία. Δε μιλάμε συνολικά για τον εμφύλιο πόλεμο στη Γιουγκοσλαβία ή για τους βομβαρδισμούς του ΝΑΤΟ στη Σερβία από τους οποίος απουσίαζε κάθε τήρηση στις αρχές της διεθνούς νομιμότητας. Καμία ανάλυση και καμία ερμηνεία δεν μπορεί να δικαιολογήσει ή να ξεπλύνει την εν ψυχρώ δολοφονία περισσότερων από 8.300 ανθρώπων. Η 11η Ιουλίου 1995 γράφτηκε στη συλλογική μνήμη ως ημέρα φρίκης και αποτροπιασμού. Είναι η ημέρα που συντελέστηκε η μεγαλύτερη ανθρωποσφαγή που γνώρισε η Ευρώπη μετά το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Είναι η ημέρα που οι Ευρωπαίοι άκουσαν για πρώτη φορά με τρόμο το όνομα Σρεμπρένιτσα!
Η σφαγή που «πάγωσε» την Ευρώπη
Στον εμφύλιο πόλεμο της Γιουγκοσλαβίας η πόλη Στρεμπρένιτσα που βρίσκεται στην ανατολική Βοσνία, είχε κηρυχθεί «ασφαλές καταφύγιο». Αυτό, πρακτικά, σήμαινε πως ήταν υπό τον πλήρη έλεγχο των κυανοκράνων του ΟΗΕ και κάνεις δεν μπορούσε να πειράξει τους ανθρώπους που είχαν βρει καταφύγιο εκεί.
Οι Σέρβοι υποστηρίζουν ακόμα και σήμερα πως στη συγκεκριμένη πόλη είχαν βρει καταφύγιο ένοπλες ομάδες τζιχαντιστών. Από τις αρχές Ιουλίου του 1995 είχαν αρχίσει να πολιορκούν τη βοσνιακή πόλη αλλά τίποτα σημαντικό, πέρα από κάποιες σποραδικές μάχες, δεν είχε συμβεί. Όλα αυτά, όμως, μέχρι την 11η Ιουλίου. Μια ημέρα σαν σήμερα, οι δυνάμεις των Σερβοβοσνίων, υπό τον στρατηγό Ράτκο Μλάντιτς και την πολιτική κάλυψη του Ράντοβαν Κάρατζιτς και του Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς, εισέβαλαν στην πόλη και κυριολεκτικά την ισοπέδωσαν. Οι περίπου 100 Ολλανδοί κυανόκρανοι που υποτίθεται ότι ήταν εκεί για να προστατεύσουν τον άμαχο πληθυσμό, δεν έριξαν ούτε τουφεκιά.
Όταν έπεσε η Σρεμπρένιτσα, οι Σέρβοι έβαλαν μέσα σε λεωφορεία γυναίκες και μικρά παιδιά και τους έβγαλαν εκτός πόλης. Κράτησαν σε αιχμαλωσία πάνω από 8.200 άνδρες και αγόρια μικρής ηλικίας. Ελάχιστοι, ίσως μερικές δεκάδες, ήταν αυτοί που κατάφεραν να γλιτώσουν. Σύμφωνα με το επίσημο απολογισμό οι νεκροί ήταν 8.372. Μέχρι και πριν από μερικά χρόνια αναγνωρίζονταν ακόμα σωροί και γίνονταν κηδείες.
Η πτώση της Σρεμπρένιτσα και η θηριώδης σφαγή σήμανε την αντίστροφη μέτρηση για τον πόλεμο της Βοσνίας - όπως ονομάστηκε ο εμφύλιος στην τελευταία φάση του. Η ταπείνωση των δυνάμεων του ΟΗΕ ανάγκασε τη διεθνή κοινότητα να πάρει σκληρά μέτρα βομβαρδίζοντας σερβοβοσνιακές περιοχές.
Ο πρωτεργάτης της σφαγής στρατηγός Ράτκο Μλάντιτς και ο πολιτικός του προϊστάμενος Ράντοβαν Κάρατζιτς συνελήφθησαν μετά από χρόνια φυγοδικίας ως πρωταίτιοι της σφαγής, ενώ ο επικεφαλής τους, ο πρόεδρος της Σερβίας Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς, πέθανε στη φυλακή προτού ολοκληρωθεί η δίκη του. Τον Μάρτιο του 2016 το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για την πρώην Γιουγκοσλαβία (ICTY) καταδίκασε τον Κάρατζιτς σε κάθειρξη 40 ετών. Την ίδια τύχη είχε και ο Μλάντιτς που κρίθηκε ένοχος για γενοκτονία και άλλα εγκλήματα πολέμου, ανάμεσα στα οποία περιλαμβάνονται δολοφονίες, βασανιστήρια, βιασμοί, απαγωγές και απελάσεις. Σύμφωνα με την ετυμηγορία του δικαστηρίου, ο τότε στρατιωτικός διοικητής των Σέρβων της Βοσνίας «έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη σφαγή της Σρεμπρένιτσα».
Οι Έλληνες παραστρατιωτικοί και χρυσαυγίτες
Σχεδόν από την αρχή ήταν γνωστό πως Έλληνες βρισκόντουσαν στη Βοσνία και πολεμούσαν στο πλευρό των Σέρβων. Στην αρχή, βέβαια, κανείς δε γνώρισε ούτε ποιοι ήταν αυτοί οι Έλληνες, ούτε το τι πραγματικά είχε συμβεί στη Σρεμπρένιτσα. Μόνο όταν έγινε γνωστή η σφαγή άνοιξαν τα στόματα. Μέχρι τότε έβρισκε χώρο να αναπτυχθεί μια λανθάνουσα έκφραση της ελληνοσερβικής φιλίας η οποία προβαλλόταν, μάλιστα, από τα ΜΜΕ ως κάτι... ιδιαίτερο.
Όλα αυτά, όμως, μέχρι τη στιγμή που άρχισαν οι αποκαλύψεις. Οι «πατριώτες» που συμμετείχαν στην κατάληψη της Σρεμπρένιτσα ήταν εθνικιστές παραστρατιωτικοί και μέλη της εγκληματικής οργάνωσης της Χρυσής Αυγής η οποία μέσα από τα προπαγανδιστικά της έντυπα υπερηφανευόταν για τη συμμετοχή τους στον πόλεμο της Γιουγκοσλαβίας.
Υπολογίζεται πως περίπου 20 Έλληνες μπήκαν στη Σρεμπρένιτσα μαζί με τις Σερβικές δυνάμεις. Όλοι τους μέλη της «Ελληνικής Εθελοντικής Φρουράς».Ο Μλάντιτς ήταν αυτός που τους ζήτησε να υψώσουν την ελληνική σημαία στη μαρτυρική πόλη, ενώ ο Κάρατζιτς τους παρασημοφόρησε.
Η συμμετοχή τους επιβεβαιώθηκε αρχικά στην έκθεση της διορισμένης από την κυβέρνηση της Ολλανδίας επιτροπής εμπειρογνωμόνων. Συγκεκριμένα, οι αναφορές αυτές περιέχονται στον τρίτο τόμο που φέρει τον τίτλο «Intelligence en de oorlog in Bosnie 1992-1995» («Κατασκοπεία και Πόλεμος στη Βοσνία 1992-1995»). Ο συγγραφέας του τόμου, ο καθηγητής C. Wiebes του Πανεπιστημίου του Άμστερνταμ είχε πρόσβαση στα αρχεία των μυστικών υπηρεσιών της Ολλανδίας, καθώς και σε αρχεία των Ηνωμένων Εθνών.
Σύμφωνα με την έκθεση του Ολλανδικού Ινστιτούτου Πολεμικής Τεκμηρίωσης (NIOD), «Ολλανδοί κυανόκρανοι είδαν αποβράσματα που είχαν αντικαταστήσει τον τακτικό σερβοβοσνιακό στρατό με επαγγελματικές στολές, καθώς και τύπους σε ''στιλ Rambo'', που ανήκαν σε διάφορα παραστρατιωτικά αποσπάσματα. Είδαν, συγκεκριμένα, άνδρες των Λύκων του Δρίνου (Drina Wolves) και, επίσης, έναν στρατιώτη από τους Λευκούς Αετούς (White Eagles) του Σέρβου εθνικιστή φασίστα Vojislav Šešelj. Μαυροβούνιοι και Έλληνες μισθοφόροι βρίσκονταν ανάμεσα στα στρατιωτικά αποσπάσματα που αναπτύχθηκαν σε ολόκληρη την περιοχή του Ποτοκάρι».
Παράλληλα, το 2008 η Ολλανδή δημοσιογράφος Ίνχεμπορχ Μπίχελ γύρισε το ντοκιμαντέρ «The Greek Way», που αναφέρεται στην ελληνική συμμετοχή στη Σφαγή της Σρεμπρένιτσα.
Επιπλέον, μια μεγάλη δημοσιογραφική έρευνα του ελληνικού ιστολογίου XYZ Contagion αποκάλυψε με ονοματεπώνυμα, πλέον, το ποιοι και κυρίως τι ήταν τα μέλη της «Ελληνικής Εθελοντικής Φρουράς» τα οποία είχαν όχι απλά περιφερειακό ρόλο αλλά ενεργό συμμετοχή στη Σφαγή. Οι ερευνητές του ιστολογίου, μάλιστα, έχουν καταγγείλει δημόσια πως έχουν δεχθεί απειλές για τη ζωή τους, μετά τη δημοσιοποίηση των όσων ανακάλυψαν.
