Δεν πρόλαβαν να …καθαρογράψουν το προσύμφωνο του κυβερνητικού συνασπισμού μεταξύ CDU και SPD στη Γερμανία, που στην επικεφαλίδα του έχει τη φράση «χαλάρωση του φρένου χρέους» και ξεκίνησε ο δημόσιος διάλογος για το πως θα μπει…φρένο στη χαλάρωση του φρένου χρέους.
Συγκεκριμένα, άνοιξε ο διάλογος για το ποιες περικοπές θα μπορούσαν να γίνουν στον κρατικό προϋπολογισμό της Γερμανίας, έτσι ώστε το διπλό ταμείο για επενδύσεις στην άμυνα και τις υποδομές συνολικού όγκου 900 δισ. ευρώ να μη χρηματοδοτηθεί μόνο από δημόσιο δανεισμό, προκειμένου να μην επιβαρυνθεί υπέρμετρα το δημόσιο χρέος.
Σύμφωνα με σημερινό δημοσίευμα της Handelsblatt, πριν καν τελειώσει η έκτακτη σύνοδος κορυφής της ΕΕ με θέμα το νέο πακέτο των 20 δισ. για την Ουκρανία και το σχέδιο της Γερμανίδας προέδρου της Κομισιόν, Ούρσουλας φον ντερ Λάιεν (900 δισ. ευρώ για την άμυνα), πολλοί οικονομολόγοι αναμένουν εξοικονομήσεις στον προϋπολογισμό, ζητώντας ακόμη και δραστικά μέτρα.
Άλλωστε, υποστηρίζουν, οι τεράστιες δαπάνες δεν μπορούν να χρηματοδοτηθούν μακροπρόθεσμα μόνο με δάνεια.
«Δεν πρέπει να κοροϊδεύουμε τους εαυτούς μας: Όλα αυτά θα έχουν ένα τίμημα», λέει ο υπουργός Οικονομικών του γερμανικού κρατιδίου Βάδης-Βυρτεμβέργης Ντανιάλ Μπαγιάζ (Πράσινοι) αναφορικά με τα νέα πακέτα χρέους. «Θα πρέπει επίσης να λάβουμε επώδυνες αποφάσεις στο μέλλον».
Υπάρχουν διάφοροι λόγοι για τους οποίους ο επόμενος ομοσπονδιακός υπουργός Οικονομικών πιθανόν να μην μπορέσει να αποφύγει εντελώς τις περικοπές.
Ο πρώτος είναι πολιτικός: κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας, ο ηγέτης του CDU Φρίντριχ Μερτς τόνισε ότι ήθελε πρώτα να κάνει εξοικονομήσεις στον ομοσπονδιακό προϋπολογισμό προτού σκεφτεί για νέο χρέος. Τώρα έχει ξεκινήσει τελικά με το πακέτο δανείων. Η προσδοκία εντός της CDU – CSU είναι τώρα ότι ο Μερτς θα κρατήσει τουλάχιστον τον λόγο του όσον αφορά την εξοικονόμηση πόρων.
Υπάρχουν επίσης απτοί λόγοι για να αναζητήσετε δυνατότητες εξοικονόμησης στον προϋπολογισμό. Τουλάχιστον για τα επόμενα δύο χρόνια, η οικονομική κατάσταση στον προϋπολογισμό δεν είναι τόσο χαλαρή όσο υποδηλώνει το πακέτο χρέους.
Επί του παρόντος, υπάρχουν ακόμη κενά δισεκατομμυρίων στον προγραμματισμό του προϋπολογισμού και η μεταρρύθμιση του φρένου χρέους πιθανόν να μην ανακουφίσει τον προϋπολογισμό για αμυντικές δαπάνες παρά μόνο μετά το 2028. Επιπλέον, οι δαπάνες για τόκους στον ομοσπονδιακό προϋπολογισμό θα αυξηθούν σημαντικά καθώς θα αυξάνεται το χρέος.
Ωστόσο, εάν η ομοσπονδιακή κυβέρνηση θέλει να αυξήσει περαιτέρω τις επενδύσεις την ίδια στιγμή, θα πρέπει να γίνουν εξοικονομήσεις σε άλλους τομείς.
Οι οικονομολόγοι έχουν ήδη κάνει συγκεκριμένες προτάσεις για το σκοπό αυτό – και δεν αποφεύγουν τα ταμπού:
1. Ακύρωση των δημόσιων αργιών
Πριν από λίγο καιρό, ο οικονομολόγος Guntram Wolff έφερε την ιδέα της ακύρωσης των δημόσιων αργιών για τη χρηματοδότηση υψηλότερων αμυντικών δαπανών. Σύμφωνα με στοιχεία του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), η Γερμανία βρίσκεται στην τελευταία θέση της ευρωπαϊκής κατάταξης όσον αφορά τις πραγματικές ετήσιες ώρες εργασίας ανά εργαζόμενο.
Λιγότερες αργίες θα μπορούσαν να το λάβουν αυτό υπόψη και, σύμφωνα με τον Wolff, θα είχαν σημαντικό αποτέλεσμα. Για παράδειγμα, το κράτος θα μπορούσε να δημιουργήσει πρόσθετα έσοδα ύψους 0,5% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος.
Η ακύρωση των αργιών δεν θα ήταν ασυνήθιστη κίνηση. Το 1994, η Ημέρα Προσευχής και Μετάνοιας ακυρώθηκε ως ημέρα αργίας, προκειμένου να χρηματοδοτηθεί η ασφάλιση μακροχρόνιας περίθαλψης. Το 2022, η κυβέρνηση της Δανίας ακύρωσε μια δημόσια αργία που υπήρχε από το 1686, προκειμένου να επιτευχθεί ο στόχος του ΝΑΤΟ για το 2%.
2. Κατάργηση του γονικού επιδόματος
Ο πρόεδρος του Ifo Clemens Fuest έφερε πρόσφατα στη συζήτηση μια άλλη πρόταση που προκάλεσε αναστάτωση: «Θα καταργούσα εντελώς το γονικό επίδομα», δήλωσε ο Fuest.
Σε σύγκριση με το επίδομα του πολίτη, οι δικαιούχοι βρίσκονται σε καλή οικονομική θέση. Για τον Fuest, το γονικό επίδομα είναι επομένως «ωραίο να το έχεις», αλλά όχι απολύτως απαραίτητο. Με την κατάργησή του, η ομοσπονδιακή κυβέρνηση θα μπορούσε να εξοικονομήσει οκτώ δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως.
Ωστόσο, το γονικό επίδομα θεωρείται εγγύηση για περισσότερη ισότητα. Έχει οδηγήσει σε σημαντικά περισσότερους άνδρες να μένουν στο σπίτι μετά τη γέννηση ενός παιδιού. Ως αποτέλεσμα, η πρόταση του Fuest δέχθηκε έντονη κριτική.
3. Ακύρωση των επιδοτήσεων για το κλίμα
Οι επιδοτήσεις αυξήθηκαν πρόσφατα απότομα λόγω της πολιτικής για το κλίμα, στα 67,1 δισ. ευρώ το 2024. «Μια πολιτική για το κλίμα που θα εστιάζει λιγότερο στις επιδοτήσεις θα μπορούσε σίγουρα να εξοικονομήσει 20 έως 30 δισ. ευρώ ετησίως», δήλωσε η οικονομολόγος Veronika Grimm στην Handelsblatt.
Η «προφητεία» του 12χρονου τυφλού αγοριού: Η Ευρώπη θα αρχίσει να καταρρέει από τη Γερμανία
Επί υπουργίας του υπουργού Οικονομικών Κρίστιαν Λίντνερ (FDP), το ομοσπονδιακό υπουργείο Οικονομικών απαρίθμησε σε ένα εσωτερικό σημείωμα 21 επιδοτήσεις αξίας περίπου εννέα δισεκατομμυρίων ευρώ που θεωρητικά θα μπορούσαν να ακυρωθούν. Ανάμεσά τους, ωστόσο, υπάρχουν κάποιες που είναι ιερές για τους Γερμανούς: η απαλλαγή από τον φόρο τις Κυριακές, τις αργίες και τις νυχτερινές προσαυξήσεις, για παράδειγμα, ή ο μειωμένος συντελεστής ΦΠΑ στα πολιτιστικά αγαθά.
Σύμφωνα με τον οικονομολόγο της Κολωνίας Michael Thöne, εάν οι πολιτικοί ακολουθούσαν μια αυστηρή προσέγγιση για τη μείωση των επιδοτήσεων, αυτό θα ανερχόταν σε περισσότερα από 20 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως. Ωστόσο, αν οι πολιτικοί επρόκειτο να αντιμετωπίσουν το ζήτημα, θα έπρεπε να είναι πιο έξυπνοι από ό,τι ήταν στα τέλη του 2023, όταν έκοψαν μονομερώς τις επιδοτήσεις για τους αγρότες, οι οποίοι στη συνέχεια παρέλυσαν τη μισή χώρα με διαδηλώσεις με τρακτέρ.
4. Αύξηση της ηλικίας συνταξιοδότησης
Η επιδότηση των συντάξεων είναι ένα τεράστιο στοιχείο του ομοσπονδιακού προϋπολογισμού. Σήμερα ανέρχεται σε πάνω από 110 δισ. ευρώ.
Σύμφωνα με την Grimm, υπάρχει η ευκαιρία να δημιουργηθούν περιθώρια ελιγμών στον προϋπολογισμό, στο σύστημα υγείας, στο εισόδημα του πολίτη «και στις επιδοτήσεις συνταξιοδοτικής ασφάλισης».
Σύμφωνα με τον Thöne, η σημερινή κατάσταση «παρέχει την ευκαιρία να μιλήσουμε για τη σταδιακή προσαρμογή της ηλικίας συνταξιοδότησης σύμφωνα με το προσδόκιμο ζωής και, φυσικά, σύμφωνα με τις συνθήκες ζωής». Με άλλα λόγια, οι Γερμανοί θα πρέπει να συνταξιοδοτηθούν αργότερα. Ωστόσο, φαίνεται απίθανο ότι μια μαυροκόκκινη κυβέρνηση θα τολμήσει να προβεί σε μια τέτοια μεταρρύθμιση. Το SPD θέλει να σταθεροποιήσει το επίπεδο των συντάξεων και έχει αποκλείσει μια υψηλότερη ηλικία συνταξιοδότησης.
5. Αύξηση του ΦΠΑ
Ένα μέτρο που συζητήθηκε ήδη κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας είναι η αύξηση του ΦΠΑ. Σύμφωνα με το ομοσπονδιακό υπουργείο Οικονομικών, η αύξηση του κανονικού συντελεστή ΦΠΑ από το 19 στο 20% θα απέφερε πρόσθετα έσοδα ύψους 16 δισ. ευρώ ετησίως για το κράτος.
Το πλεονέκτημα της αύξησης του ΦΠΑ είναι ότι επιδρά λιγότερο ανασταλτικά στην ανάπτυξη από ό,τι οι φόροι στην εργασία. Το μειονέκτημα: το κόστος διαβίωσης θα γινόταν ακόμη πιο ακριβό για τους πολίτες, κάτι που θα το αισθάνονταν ιδιαίτερα οι χαμηλόμισθοι. Πολλοί άνθρωποι υποφέρουν ήδη από τον υψηλό πληθωρισμό των τελευταίων ετών, ο οποίος προκάλεσε απότομη αύξηση των τιμών των τροφίμων ιδίως.
6. Ακύρωση της προσαύξησης αλληλεγγύης
Στις 26 Μαρτίου, το Ομοσπονδιακό Συνταγματικό Δικαστήριο θα αποφανθεί για το αν η προσαύξηση αλληλεγγύης εξακολουθεί να είναι συνταγματική. Αλλά ακόμη και αν η προσαύξηση αλληλεγγύης ακυρωθεί, οι πολιτικοί ζητούν την άμεση αναβίωσή της – με τη μορφή ενός «security soli».
Ο υπουργός Οικονομικών, της Βάδης – Βυτεμβέργης, Μπαγιάζ, μεταξύ άλλων, το έφερε αυτό. Σύμφωνα με τον πολιτικό των Πρασίνων, ιδίως η σημερινή γενιά, η οποία έχει επωφεληθεί σε τεράστιο βαθμό από το μέρισμα της ειρήνης, θα πρέπει να συμβάλει στον επανεξοπλισμό που είναι πλέον και πάλι αναγκαίος. «Είτε με τη μορφή προσαρμογών στα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης, είτε με την κατάργηση μιας δημόσιας αργίας με βάση το δανέζικο μοντέλο, είτε με τη μορφή ενός security soli».
7. Αύξηση των φόρων για τους πλούσιους
Η Γαλλία θέλει να αυξήσει τις αμυντικές δαπάνες στο 3%. Για να το χρηματοδοτήσει αυτό, η γαλλική κυβέρνηση εξετάζει το ενδεχόμενο να αυξήσει τους φόρους για τους πλούσιους. Η φορολογική επιβάρυνση θα μπορούσε να αυξηθεί για «όσους έχουν σημαντικές αποταμιεύσεις», δήλωσε πριν από λίγες ημέρες ο υπουργός Οικονομίας Ερίκ Λομπάρ.
Μια συζήτηση όπως αυτή στη Γαλλία θα μπορούσε να γίνει και στη Γερμανία. Το SPD έχει ήδη μπει στην προεκλογική εκστρατεία ζητώντας την επαναφορά του φόρου πλούτου.
Η CDU-CSU, ωστόσο, είναι αυστηρά αντίθετη σε αυτό. Ωστόσο, ένας υψηλότερος φόρος κληρονομιάς θα μπορούσε ενδεχομένως να αποτελέσει θέμα στις διαπραγματεύσεις για τον συνασπισμό.
