«Αγάλματα, να γινόμασταν αγάλματα» λέει το τραγούδι ενός γνωστού λαϊκού τραγουδιστή. «Πρόσεχε τι εύχεσαι» θα μπορούσε να είναι μια καλή απάντηση, καθώς η σύγχρονη ιατρική έχει καταγράψει μια ολόκληρη επιδημία, όπου άνθρωποι βίωναν μια κατάσταση πρωτοφανούς ακινησίας, κοινώς, γίνονταν αγάλματα. Η ληθαργική εγκεφαλίτιδα και η εφιαλτική ιστορία της μας θυμίζει πως, πότε και γιατί οι άνθρωποι μετατρέπονται σε αγάλματα.
Η ναυτία του ύπνου
Όπως αναφέρει το reader.gr, τον χειμώνα του 1916, αρκετοί άνθρωποι εισήχθησαν σε νοσοκομεία της Βιέννης με παρόμοια συμπτώματα: Έντονη αδυναμία, υπνηλία, θολή όραση και πυρετό. Ορισμένοι παρουσίασαν νευρολογικά συμπτώματα, ενώ υπήρξαν και ασθενείς σε πλήρη κατατονία, με μηδενική επαφή με το περιβάλλον, και με πλήρη αδυναμία κίνησης και ομιλίας. Στα δύο χρόνια που ακολούθησαν, τα περιστατικά αυξήθηκαν κατά χιλιάδες, με γεωγραφική επέκταση που «άγγιξε» και τη Νέα Υόρκη.
Μια ασθένεια που προσέβαλλε τον εγκέφαλο και είτε ακινητοποιούσε πλήρως το σώμα είτε το άφηνε ανεξέλεγκτο, σε ντελιριακή κατάσταση, είχε πια κάνει αισθητή την παρουσία της. Άνθρωποι-αγάλματα, με πλήρη αντίληψη του περιβάλλοντος, αν και σε σωματική ακαμψία, υπέφεραν παντού, χωρίς εξήγηση.
Ο γιατρός Ρενέ Κρουσέ, είχε εντοπίσει χιλιάδες τέτοια περιστατικά στη Γαλλία. Το 1918, ο καθηγητής ιατρικής, αυστρο-ρουμανικής καταγωγής, Κονσταντίνι Βον Εκόνομο, μελέτησε πρώτος τα συμπτώματα αυτής της αρρώστιας, και έγραψε μια μελέτη γι' αυτήν. Της έδωσε μάλιστα ένα όνομα: Ήταν η «ληθαργική εγκεφαλίτιδα», ή αλλιώς «η ασθένεια Εκόνομο» ή αλλιώς «ναυτία του ύπνου».
Παγκόσμια ανησυχία: Επανεμφανίστηκε μεσαιωνική ασθένεια
Το πιο περίεργο όλων αυτών; Ως και το 1925, υπολογίζεται πως τουλάχιστον πέντε εκατομμύρια περιστατικά είχαν καταγραφεί παγκοσμίως. Το 1925, κανένα. Τίποτα. Όσοι είχαν κολλήσει τη συγκεκριμένη ασθένεια είτε θεραπεύτηκαν πλήρως είτε ζούσαν ακόμα σε μια κατάσταση παρκινσονισμού, παλεύοντας ακόμα με τα συμπτώματά της.
Κανείς δεν μπορούσε να ερμηνεύσει τι είχε προκαλέσει την ληθαργική εγκεφαλίτιδα και πώς είχε καταφέρει να φυλακίσει μερικές εκατοντάδες χιλιάδες άτομα σε μια κατατονία που παρέπεμπε σε ζόμπι, ζωντανά. Τι συμπτώματα όμως είχε η ληθαργική εγκεφαλίτιδα;
Οι τρείς εκδοχές της ληθαργικής εγκεφαλίτιδας
Ο Βαν Εκόνομο είχε διακρίνει τρεις εκδοχές της ασθένειας: την αμυοστατική, την υπερκινητική και την οφθαλμοπληγική. Στην αμυοστατική, που ήταν και η πιο σπάνια συνέβαινε κάτι τρομακτικό: Οι ασθενείς δεν μπορούσαν να δείξουν σχεδόν κανένα συναίσθημα, ήταν σαν να έχουν πάθει άνοια, αν και αντιλαμβάνονταν κάθε ερέθισμα από τον περιβάλλοντα χώρο τους.
Στην υπερκινητική, ο ασθενής δεν είχε αίσθηση των κινήσεων των μελών του σώματος του και συχνά αυτοτραυματιζόταν, ενώ στην ανάρρωση, βίωνε παραισθήσεις και υπέφερε από νευρόπονους. Τέλος, στην οφθαλμοπληγική ο παθών βίωνε ντελίριο, απώλεια συνείδησης και στο τέλος των συμπτωμάτων, παρατεταμένη υπνηλία. Η ληθαργική εγκεφαλίτιδα μετέτρεπε τον παθόντα είτε σε τέρας είτε σε άκαμπτο ζόμπι. Και αν μετά τη θεραπεία, τα συμπτώματα παρέμεναν, το μαρτύριο δεν είχε τελειωμό.
Τι είναι ο παρκινσονισμός, που αναφέραμε παραπάνω;
Ο όρος παρκινσονισμός (parkinsonism) είναι μια «ομπρέλα» ορισμών που περιγράφει ασθένειες που προσβάλουν τον εγκέφαλο και δημιουργούν σοβαρά νευρολογικά συμπτώματα όπως:
- Βραδύτητα των κινήσεων
- Μυική δυσκαμψία
- Τρόμο (τρέμουλο) που εμφανίζεται όταν το μέλος βρίσκεται σε ηρεμία
- Επηρεασμένα αντανακλαστικά στάσης (αστάθεια, εύκολη απώλεια ισορροπίας)
- Κεκαμμένη (σκυφτή) στάση του σώματος
- «Πάγωμα» των κινήσεων (επεισόδια μικρής διάρκειας κατά τα οποία τα οποία η κίνηση μπλοκάρεται, π.χ. τα πόδια «κολλάνε» στο έδαφος)
Ο παρκινσονισμός, για δεκαετίες συνδέθηκε με τη ληθαργική εγκεφαλίτιδα, χωρίς κάποια περαιτέρω εξήγηση. Αν είχες περάσει την ασθένεια και είχες ακόμα συμπτώματα, τότε υπέφερες από παρκινσονισμό, και αυτό ήταν όλο.
Κανείς δεν μπορούσε να καταλάβει τι έκανε ένα άτομο πχ, 12 ετών, να «κοιμάται» με τα μάτια ανοικτά, να κυκλοφορεί με τα χέρια στον άερα και τα πόδια γονατιστά, σαν άγαλμα, και να μην μπορεί να ξυπνήσει, έπειτα από χρόνια.
Ξυπνήματα
Το 1967, ο καθηγητής ιατρικής Όλιβερ Σάκς ξεκίνησε να μελετά τη συμπεριφορά και τα συμπτώματα ανθρώπων που στο παρελθόν είχαν προσβληθεί από ληθαργική εγκεφαλίτιδα. Τουλάχιστον 80 ασθενείς του νοσοκομείου Μάουντ Καρμέλ πέρασαν από την επίβλεψη του, ανάμεσα τους και μια γυναίκα στην τέταρτη δεκαετία της ζωής της, η Μίριαμ Χ, σε ακινησία από τα 12.
Ο Σακς δημιούργησε το φάρμακο levodopa (γνωστό και ως l-dopa) και ξεκίνησε να το χορηγεί σε ασθενείς. Σε μια έρευνα με τίτλο Awakenings («Ξυπνήματα»), κατέγραψε συμπεριφορές και αντιδράσεις ασθενών στη θεραπεία. «Έντονη ανησυχία», «υπερβολική αίσθηση ευτυχίας» ήταν μερικές από τις επισημάνσεις του. Το φάρμακο φαινόταν να λειτουργεί.
Η ασθενής Mίριαμ Χ, «ξύπνησε», σε ηλικία 49 ετών, και ξεκίνησε να ζει την ζωή της από την αρχή. Το βιβλίο «Ξυπνήματα» μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο, σε μια ταινία των Πένι Μάρσαλ - Στίβεν Ζίλιαν (1990) με πρωταγωνιστές τους Ρόμπιν Γουίλιαμς - Ρόμπερτ Ντε Νίρο.
Αξίζει να τονίσουμε πως ένα από τα πιο γνωστά πρόσωπα της σύγχρονης ιστορίας που θρυλείται πως έπασχε από ληθαργική εγκεφαλίτιδα και δεν είχε θεραπευτεί πλήρως, ήταν ο Αδόλφος Χίτλερ. Επίσης και η Τζέιν Γκρου Μοργκάν, σύντροφος του τραπεζίτη Τζ.Π Μόργκαν, διαγνώστηκε με ληθαργική εγκεφαλίτιδα και πέθανε το 1925.
