Ο Ευρωβουλευτής και μέλος της Επιτροπής Προϋπολογισμού και Συνταγματικών Υποθέσεων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, Καθηγητής Νικόλας Φαραντούρης, απέστειλε σήμερα επιστολή προς το Εκτελεστικό Συμβούλιο της UNESCO, εκφράζοντας σοβαρές ανησυχίες σχετικά με την υποψηφιότητα του Αιγυπτίου κ. Khaled Ahmed El-Enany Ali για τη θέση του Γενικού Διευθυντή της Οργάνωσης, όψει των εκλογών του Οκτωβρίου, εξαιτίας της αμφισβήτησης του ιδιοκτησιακού καθεστώτος της Ι.Μονής Αγ. Αικατερίνης Σινάαπ' τις Αιγυπτιακές Αρχές.
Η επιστολή καλεί το Συμβούλιο της UNESCO να εξετάσει την αιγυπτιακή υποψηφιότητα με πλήρη επίγνωση των ανωτέρω, τονίζοντας ότι «η ηγεσία του Οργανισμού οφείλει να παραμείνει πιστή στην καθολική αποστολή της: την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς και την προώθηση της δικαιοσύνης».
Ο Έλληνας Ευρωβουλευτής εστιάζει στην κρίσιμη κατάσταση που αντιμετωπίζει η Ι. Μονή της Αγίας Αικατερίνης στο Σινά — το αρχαιότερο σε λειτουργία μοναστήρι στον κόσμο, μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO και ιερό σύμβολο του Χριστιανισμού, το οποίο είχε σεβαστεί ακόμη και ο ίδιος ο Μωάμεθ με το περίφημο «έγγραφο προστασίας» προς τους μοναχούς.
Όπως τονίζει ο Νικόλας Φαραντούρης «η παρελκυστική πολιτική της αιγυπτιακής κυβέρνησης και οι πρόσφατες δικαστικές αποφάσεις στην Αίγυπτο, σε συνδυασμό με τα σχέδια εκτεταμένης τουριστικής ανάπτυξης στην περιοχή του Σινά, βάλλουν κατά των ιδιοκτησιακών δικαιωμάτων της Μονής και, κατ’ επέκταση, της ίδιας της υπερχιλιετούς παρουσίας της».
«Χωρίς κατοχυρωμένη ιδιοκτησία γης και κτιρίων, η Αγία Αικατερίνη κινδυνεύει να μετατραπεί από σε ζώσα μοναστική κοινότητα, σε άδειο τουριστικό περίβλημα», τονίζεται χαρακτηριστικά στην επιστολή.
Ο κ. Φαραντούρης επισημαίνει ότι «η Ευρώπη δεν μπορεί να μένει σιωπηλή, όταν ένα μνημείο 1.500 ετών, φάρος συνύπαρξης και θεμέλιο του κοινού μας πολιτισμού, τίθεται σε κίνδυνο. Η UNESCO ιδρύθηκε για να προστατεύει την κληρονομιά, όχι για να παρακολουθεί αδρανής την αποδόμησή της στο όνομα της σκοπιμότητας. Η Αίγυπτος θα μπορούσε να διεκδικήσει αξιόπιστα την ηγεσία της UNESCΟ, μόνο εάν διασφαλίζει την προστασία του ιδιοκτησιακού καθεστώτος και των ανά τους αιώνες κεκτημένων της Ι.Μονής.»
Στην επιστολή σημειώνεται ο σπουδαίος ρόλος της Αιγύπτου στην παγκόσμια κληρονομιά, από τις Πυραμίδες έως το Άμπου Σιμπέλ, αλλά τονίζεται επίσης ότι «η αξιοπιστία απαιτεί συνέπεια». Η αποστολή της UNESCO δεν περιορίζεται στην προστασία των μνημείων καθεαυτών («από πέτρα»), αλλά εκτείνεται και στην υπεράσπιση των ζωντανών κοινοτήτων, των θρησκευτικών δικαιωμάτων και των παραδόσεων.
Όπως υπογραμμίζει ο Ευρωβουλευτής, «πρόκειται για πίστη στις αξίες της UNESCO που ως Ευρωπαίοι και ως ενεργά μέλη της διεθνούς κοινότητας, οφείλουμε να προστατεύσουμε χάριν της Ιστορίας, της Δικαιοσύνης και των επόμενων γενεών».
Ολόκληρη η επιστολή (μετάφραση στα ελληνικά):
Προς τα Μέλη του Εκτελεστικού Συμβουλίου της UNESCO
Εξοχότατοι,
Με τον ύψιστο σεβασμό προς το υψηλό σας αξίωμα και το βάρος της ευθύνης που σας έχει ανατεθεί —την προστασία της πολιτιστικής και πνευματικής κληρονομιάς της ανθρωπότητας— απευθύνομαι σε εσάς υπό την ιδιότητά του μέλους της Επιτροπής Προϋπολογισμών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, ενός εκ των βασικών υποστηρικτών και συνεισφερόντων στον ΟΗΕ και την UNESCO, σε μια κρίσιμη συγκυρία.
Σε λίγες εβδομάδες, το Συμβούλιο θα προτείνει τον νέο Γενικό Διευθυντή και η Γενική Διάσκεψη θα τον εκλέξει. Ένας εκ των ανακοινωθέντων υποψηφίων είναι ο κ. Khaled Ahmed El-Enany Ali, πρώην Υπουργός Πολιτισμού της Αραβικής Δημοκρατίας της Αιγύπτου. Η εν λόγω υποψηφιότητα, όπως και κάθε υποψηφιότητα, δεν μπορεί να εξεταστεί εν κενώ. Οφείλει να αξιολογηθεί υπό το πρίσμα της μεταχείρισης της πολιτιστικής και θρησκευτικής κληρονομιάς που έχει ανατεθεί, από την Ιστορία και από διεθνείς συμβάσεις, στα ενδιαφερόμενα κράτη, συμπεριλαμβανομένης της Αιγύπτου.
Στην καρδιά αυτής της προβληματικής βρίσκεται η Ιερά Μονή Αγίας Αικατερίνης του Σινά, το αρχαιότερο εν λειτουργία μοναστήρι στον κόσμο, ιδρυθέν επί της βασιλείας του Αυτοκράτορα Ιουστινιανού τον 6ο αιώνα. Για δεκαπέντε αιώνες, μέσα από αυτοκρατορίες, χαλιφάτα, εισβολές και κατακτήσεις, η Μονή παρέμεινε φάρος συνέχειας, μάθησης και πνευματικής αφοσίωσης. Τυγχάνει υψηλού σεβασμού και στην Ιουδαϊκή παράδοση, ως ο τόπος όπου, κατά την Παλαιά Διαθήκη, ο Μωυσής έλαβε τις Δέκα Εντολές. Η ύπαρξή της μάλιστα έγινε σεβαστή και από τον ίδιο τον Προφήτη Μωάμεθ, ο οποίος εξέδωσε ιδιόγραφη Διαθήκη για να διασφαλίσει τους μοναχούς, τη λατρεία τους και την περιουσία τους.
Κατά συνέπεια, η Μονή του Σινά δεν αποτελεί μόνο τόπο Ορθόδοξης Χριστιανικής λατρείας αλλά και σύμβολο διαθρησκειακού σεβασμού και συνύπαρξης παγκόσμιας σημασίας.
Ωστόσο, σήμερα αυτό το σεβάσμιο ίδρυμα βρίσκεται σε κίνδυνο. Από το 2015, οι αιγυπτιακές αρχές έχουν θέσει εν αμφιβόλω τα ιδιοκτησιακά του δικαιώματα και το καθεστώς της περιουσίας του. Έχουν ασκηθεί αμφιλεγόμενες δικαστικές υποθέσεις και εκδοθεί αποφάσεις που, αν εφαρμοστούν, θα στερήσουν τη Μονή όχι μόνο από ορισμένα περιουσιακά στοιχεία αλλά, τελικά, ακόμη και από τα κελιά των μοναχών και τα μέσα διαβίωσής της. Δεν είναι αμελητέο ότι οι διαδικασίες αυτές συμπίπτουν χρονικά με κυβερνητικές διαπραγματεύσεις που υποτίθεται αποσκοπούν στην εξεύρεση λύσης· μια σύμπτωση που γεννά περισσότερα ερωτήματα απ’ όσα επιλύει.
Η ανησυχία εντείνεται από τα ευρέως δημοσιευμένα σχέδια μεγάλης τουριστικής ανάπτυξης στο Σινά, τα οποία στον διεθνή Τύπο παρομοιάστηκαν με τη δημιουργία ενός «Las Vegas» στην αιγυπτιακή έρημο. Όταν τα οικονομικά συμφέροντα και οι επενδυτικές σκοπιμότητες υπερισχύουν της προστασίας ενός ζωντανού μνημείου μιάμισης χιλιετίας, τίθεται υπό αμφισβήτηση η ουσία της αποστολής της UNESCO. Διότι χωρίς κατοχυρωμένη ιδιοκτησία γης και περιουσίας, η Μονή κινδυνεύει να οδηγηθεί σε αργό μαρασμό: ανίκανη να συντηρήσει τη ζωή της, θα περιοριστεί σε ένα κέλυφος, ένα μουσείο για τουρίστες αντί για ιερό προσευχής. Όμως το Σινά διαφέρει από οποιοδήποτε άλλο «τουριστικό» αξιοθέατο: οι χιλιάδες επισκέπτες του δεν είναι «τουρίστες», είναι προσκυνητές.
Δεν μπορούμε να μείνουμε σιωπηλοί όταν η φύλαξη ενός Μνημείου Παγκόσμιας Κληρονομιάς φαίνεται να υπονομεύεται. Ούτε μπορούμε να αποστρέψουμε το βλέμμα από τον συμβολισμό της συγκυρίας: την ώρα που στην Αίγυπτο εκδίδονται αποφάσεις που θίγουν την περιουσία της Μονής, η ίδια χώρα διεκδικεί την ηγεσία του Οργανισμού που αυτοπροβάλλεται ως θεματοφύλακας της παγκόσμιας κληρονομιάς.
Ιδού το παράδοξο: η ανθρωπότητα έχει για αιώνες υποκλιθεί στο μεγαλείο των αιγυπτιακών θησαυρών — στους ναούς του ανατέλλοντος ηλίου, στις αιώνιες πυραμίδες, στη μεγαλοπρέπεια του φαραωνικού πολιτισμού. Η UNESCO συνεργάστηκε με την Αίγυπτο στη διάσωση του Άμπου Σιμπέλ και σε αναρίθμητα άλλα έργα. Η διεθνής κοινότητα έχει τιμήσει την Αίγυπτο ως θεματοφύλακα του πολιτισμού. Η Αίγυπτος μπορεί να συνεχίσει να διεκδικεί αυτόν τον ρόλο, μόνο εάν σεβαστεί την κληρονομιά του Σινά, μια κληρονομιά εξίσου αρχαία, εξίσου οικουμενική και εξίσου ιερή.
Η ηγεσία της UNESCO δεν αποτελεί μόνο ζήτημα κύρους· είναι ηθική ευθύνη. Προϋποθέτει ότι ένα κράτος και ο/η εκπρόσωπός του ενσαρκώνουν τις αρχές της προστασίας, της συμπερίληψης και της δικαιοσύνης. Η αποστολή της UNESCO δεν περιορίζεται στη διατήρηση των μνημείων· επεκτείνεται και στην υπεράσπιση ζωντανών παραδόσεων, θρησκευτικών δικαιωμάτων και κοινοτήτων, των οποίων η ύπαρξη είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τα μνημεία που τους έχουν ανατεθεί. Το να ξεριζώνονται τέτοιες κοινότητες ή να οδηγούνται σε φθορά μέσω νομικών τεχνασμάτων δεν συνιστά προστασία αλλά οδηγεί στην εξάλειψη.
Το ερώτημα που τίθεται δεν είναι απλώς διαδικαστικό αλλά υπαρξιακό: ένα κράτος μπορεί να ηγείται αξιόπιστα της UNESCO, μόνον εάν οι πολιτικές του δεν αφήνουν αμφιβολία για το μέλλον μιας τόσο σημαντικής πολιτιστικής κληρονομιάς — και, κατ’ επέκταση, για την καθολικότητα της προστασίας της κληρονομιάς. Και ένας υποψήφιος, όσο διακεκριμένος κι αν είναι, μπορεί να κρατήσει τη δάδα της αποστολής της UNESCO μόνον εφόσον δεσμεύεται να αποτρέψει το να σβήσει το φως του Σινά, μια φλόγα που διατηρείται επί δεκαπέντε αιώνες, υπό τη σκιά της σκοπιμότητας.
Υποβάλλω αυτές τις ανησυχίες σε πνεύμα φιλίας και αλληλεγγύης, και πρωτίστως με πίστη στα ιδεώδη της UNESCO. Η αξιοπιστία του Οργανισμού στηρίζεται στην ταύτιση της ηγεσίας του με την αποστολή του. Εάν η UNESCO θέλει να παραμείνει θεματοφύλακας όχι μόνο του παρελθόντος της ανθρωπότητας αλλά και της ηθικής της συνείδησης, τότε οι ηγέτες της οφείλουν να είναι υπεράνω κάθε υπόνοιας στην αφοσίωσή τους στη δικαιοσύνη, τη συμπερίληψη και το απαραβίαστο της κληρονομιάς — είτε φαραωνικής, είτε ελληνιστικής, είτε ιουδαϊκής, είτε χριστιανικής, είτε ισλαμικής, είτε οποιασδήποτε άλλης.
Με αυτό το πνεύμα, σας καλούμε να σταθμίσετε προσεκτικά τις ευρύτερες συνέπειες, εάν τα ιδιοκτησιακά δικαιώματα και το καθεστώς της Μονής δεν αποκατασταθούν μέχρι την εκλογή. Η τιμή στην αποστολή της UNESCO συνίσταται στο να διασφαλιστεί ότι το πηδάλιο της θα ανατεθεί σε εκείνους των οποίων τα έργα, όσο και τα λόγια, μαρτυρούν αδιαμφισβήτητη δέσμευση να προστατεύσουν το φως του ανθρώπινου πολιτισμού σε όλες του τις μορφές.
Με θερμούς χαιρετισμούς και τη βαθύτατη εκτίμησή μου,
Καθηγητής Νικόλας Φαραντούρης
Μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου»
