Ραγδαία επιδείνωση παρουσιάζουν οι σχέσεις ΗΠΑ-Βενεζουέλας, καθώς ο Ντόναλντ Τραμπ ανακοίνωσε το Σάββατο ότι ο εναέριος χώρος πάνω και γύρω από τη Βενεζουέλα θεωρείται πλέον κλειστός. Η κίνηση αυτή κλιμακώνει κατακόρυφα την ένταση, ενώ την ίδια στιγμή πληροφορίες που επικαλείται το βραζιλιάνικο CNN κάνουν λόγο για κινητικότητα κρατικού αεροσκάφους κοντά στα σύνορα με τη Βραζιλία, χωρίς ωστόσο να επιβεβαιώνεται η παρουσία του Νικολάς Μαδούρο σε αυτό.

Οι φήμες φυγής και το δρομολόγιο

Λίγες ώρες μετά την αμερικανική οδηγία για τον εναέριο αποκλεισμό, οι ελιγμοί ενός κρατικού αεροσκάφους πυροδότησαν έντονες φήμες για πιθανή φυγή του προέδρου της Βενεζουέλας. Συγκεκριμένα, το αεροσκάφος της Conviasa (τύπου Airbus A-319) απογειώθηκε από το Καράκας και προσγειώθηκε στη Σάντα Έλενα ντε Ουαϊρέν, σε απόσταση μόλις 250 χλμ. από την πολιτεία Ροράιμα της Βραζιλίας, προτού επιστρέψει τελικά στην πρωτεύουσα της χώρας.

Το καθεστώς κυρώσεων του αεροσκάφους

Το συγκεκριμένο αεροσκάφος (με κωδικό YV2984), αν και ανήκει στον στόλο του καθεστώτος και εξυπηρετεί υψηλόβαθμους αξιωματούχους, έχει ενταχθεί από τον Μάρτιο του 2020 στον κατάλογο κυρώσεων της Ofac (Υπηρεσία Ελέγχου Ξένων Περιουσιακών Στοιχείων των ΗΠΑ). Αυτό σημαίνει πρακτικά ότι απειλείται με κατάσχεση εάν βρεθεί σε αμερικανικό ή συμμαχικό έδαφος. Παρά τη χρήση του από την ηγεσία, δεν υπάρχει καμία επιβεβαίωση ότι ο Νικολάς Μαδούρο βρισκόταν στην πτήση, καθώς δεν αποτελεί το μοναδικό μέσο μεταφοράς του δικτάτορα.

Η θέση των αρχών της Βραζιλίας

Τις φήμες διαψεύδουν έμμεσα και οι πληροφορίες από τη γειτονική χώρα. Ο διεθνής αναλυτής του CNN, Lourival Sant'Anna, επικαλούμενος πολιτικές και στρατιωτικές πηγές, ανέφερε ότι ο Μαδούρο δεν έχει έρθει σε επαφή με τις βραζιλιάνικες αρχές. Παράλληλα, η διοίκηση του στρατού στα σύνορα της Βραζιλίας ξεκαθάρισε πως δεν υπάρχουν στοιχεία που να υποδεικνύουν σχέδιο διαφυγής του Βενεζουελάνου προέδρου ή απόπειρα παράνομης εισόδου αξιωματούχων του καθεστώτος στη χώρα.

Το τελεσίγραφο Τραμπ και η «αποικιοκρατική απειλή»

Σε μια κίνηση που αιφνιδίασε τη διεθνή κοινότητα, αλλά και το εσωτερικό των ΗΠΑ, ο Πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ προχώρησε σε ευθεία κλιμάκωση κατά του Καράκας. Με ανάρτησή του στην πλατφόρμα Truth Social το Σάββατο (29/11), ανακοίνωσε ότι ο εναέριος χώρος πάνω και γύρω από τη Βενεζουέλα πρέπει να θεωρείται πλέον πλήρως κλειστός, απευθύνοντας αυστηρή προειδοποίηση προς «όλες τις αεροπορικές εταιρείες, τους πιλότους, τους εμπόρους ναρκωτικών και τους διακινητές ανθρώπων».

Αιφνιδιασμός και στρατιωτική πίεση

Η ανακοίνωση έρχεται στον απόηχο μιας τηλεφωνικής επικοινωνίας που είχε ο Τραμπ με τον Βενεζουελάνο ηγέτη την προηγούμενη εβδομάδα, για την οποία ο Λευκός Οίκος τήρησε σιγή ιχθύος. Ωστόσο, το στοιχείο που προκαλεί αίσθηση είναι ότι η απόφαση αιφνιδίασε ακόμη και εμπλεκόμενους Αμερικανούς αξιωματούχους, οι οποίοι, σύμφωνα με το Reuters, ενημερώθηκαν για την εξέλιξη μέσω των social media.

Η κίνηση αυτή εντάσσεται σε ένα ευρύτερο πλαίσιο ασφυκτικής πίεσης, καθώς οι ΗΠΑ έχουν προχωρήσει σε μεγάλη ανάπτυξη ενόπλων δυνάμεων στην Καραϊβική, συμπεριλαμβανομένου του μεγαλύτερου αεροπλανοφόρου στον κόσμο. Η Ουάσινγκτον επικαλείται χερσαία πλήγματα κατά των καρτέλ ναρκωτικών εντός του εδάφους της Βενεζουέλας, κατηγορώντας το καθεστώς για κεντρικό ρόλο στη διακίνηση ουσιών προς τις ΗΠΑ.

Η σκληρή απάντηση του Καράκας

Η αντίδραση της Βενεζουέλας ήταν άμεση και οργισμένη. Το Καράκας καταδίκασε την ενέργεια ως «παράνομη και αδικαιολόγητη επιθετικότητα» και «αποικιοκρατική απειλή» που παραβιάζει την εθνική κυριαρχία. Στην ανακοίνωσή της, η κυβέρνηση απορρίπτει κατηγορηματικά την «εξωεδαφική εφαρμογή της δικαιοδοσίας των ΗΠΑ», χαρακτηρίζοντας τις δηλώσεις Τραμπ ως εχθρική και αυθαίρετη πράξη, ασύμβατη με το διεθνές δίκαιο. Η Βενεζουέλα επιμένει ότι ο πραγματικός στόχος των ΗΠΑ είναι η αλλαγή καθεστώτος και ο έλεγχος των πετρελαϊκών κοιτασμάτων.

«Πάγος» στον επαναπατρισμό μεταναστών

Μια σοβαρή παρενέργεια της απόφασης είναι το ζήτημα των μεταναστών. Το Καράκας εκτιμά ότι η Ουάσινγκτον αναστέλλει μονομερώς τις τακτικές εβδομαδιαίες πτήσεις επαναπατρισμού Βενεζουελάνων. Μέχρι σήμερα, παρά την κρίση, είχαν πραγματοποιηθεί 75 τέτοιες πτήσεις, μεταφέροντας 13.956 άτομα πίσω στη χώρα τους.

Η κατάσταση στο πεδίο και η αντίδραση της Γερουσίας

Παρά την ένταση, το αεροδρόμιο Μαϊκετία στο Καράκας φέρεται να λειτουργεί κανονικά, με δημοσιογράφους να καταγράφουν συνήθεις απογειώσεις και προσγειώσεις. Την ίδια στιγμή, η Επιτροπή Ενόπλων Δυνάμεων της Γερουσίας των ΗΠΑ ζήτησε εξηγήσεις. Οι γερουσιαστές Ρότζερ Γουίκερ και Τζακ Ριντ δήλωσαν ενήμεροι για αναφορές περί πληγμάτων κατά ύποπτων σκαφών ναρκοδιακίνησης και έχουν δώσει εντολή για άμεση επίσημη ενημέρωση από το Υπουργείο Άμυνας ώστε να διαλευκανθούν τα γεγονότα.