Του Χρήστου Νικολόπουλου

Θεολόγος -
Βυζαντινολόγος

Ο προτεστάντης Δανός φιλόσοφος και θεολόγος Σαίρεν Κίργκεγκωρ (δανικά: Søren Aabye Kierkegaard, 1813 – 1855) ήταν φανατικός πολέμιος της οποιασδήποτε κρατικής Εκκλησίας και του τρόπου υπάρξεως και δράσεώς της. Ανάμεσα στα άλλα που έγραψε για το θέμα αυτό είναι και το εξής: «Στην αρχαιότητα το κράτος εδίωκε την Εκκλησία. Σήμερα δεν το κάνει, γιατί βρήκε πιο έξυπνο και αποτελεσματικό τρόπο να την ελέγχει: Πληρώνει τους μισθούς των κληρικών της»2. Είναι πολύ αξιοπρόσεκτη η τοποθέτηση αυτή του Κίρκεγκωρ. Ο Χριστός είπε «ἡ βασιλεία ἡ ἐμὴ οὐκ ἔστιν ἐκ τοῦ κόσμου τούτου» (Ιω. 18,36). Συνεπώς ο κόσμος, και μάλιστα το σύγχρονο κράτος που δεν έχει καμμία σχέση με το Βυζάντιο, δεν πρέπει να μισθοδοτεί τους κληρικούς και να στηρίζει οικονομικά την Εκκλησία. Αν το κάνει, καθίσταται ο εργοδότης και κύριος της Εκκλησίας και ζητεί από αυτήν να υποτάσσεται στις επιθυμίες του, που δεν έχουν καμμία σχέση με τον Χριστό και το Ευαγγέλιο. 

Για να γίνουμε κατανοητοί θα αντιγράψουμε μέρος ενός άρθρου του δημοσιογράφου Γ. Παπαθανασόπουλου από την εφημερίδα ‘Ελεύθερο Τύπο’ που κυκλοφόρησε ευρέως και στο διαδίκτυο με τίτλο ‘Χριστούγεννα χωρίς Χριστό και χωρίς Παναγία’. 

«Μεταξύ ειρωνικών σχολίων και θυμού αντιμετωπίστηκε στις Βρυξέλλες η εσωτερική οδηγία της Επιτρόπου για την ισότητα κας Έλενας Ντάλι, στελέχους του Εργατικού Κόμματος της Μάλτας. Στην εν λόγω οδηγία προς τις υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ζήτησε, μεταξύ των άλλων, στις ευχές που θα απευθύνουν εν όψει των Χριστουγέννων να αποφύγουν να χρησιμοποιήσουν τις λέξεις ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ, ΜΑΡΙΑ και ΙΩΑΝΝΗΣ! Δεν ζήτησε πάντως, ακόμη, την κατάργηση της εορτής.

 Η προερχόμενη από το μικρότερο σε έκταση και πληθυσμό κράτος της Ε.Ε. Επίτροπος θέλησε να προκαλέσει αναστάτωση σε όλη την χριστιανική Ευρώπη, ικανοποιώντας ασφαλώς τα αντιχριστιανικά λόμπι των Βρυξελλών. Και καλά, τα Χριστούγεννα και ο Χριστός την ενοχλούν και έδωσε την οδηγία να μην αναφερθούν. Τα ονόματα ΜΑΡΙΑ και ΙΩΑΝΝΗΣ τι της έφταιξαν; Και αν δεν αναφέρονται αυτά γιατί να αναφέρονται τα άλλα χριστιανικά ονόματα; Και αν δεν αναφέρονται αυτά, γιατί να αναφέρονται με την ίδια λογική τα ισλαμικά, εβραϊκά, ινδουιστικά, αρχαιοελληνικά ονόματα; Φοβούμαι ότι η ‘λογική’ για την ‘ισότητα’, της κας Ντάλι οδηγεί στο να ονοματίζονται οι Ευρωπαίοι με αριθμούς, κατά το παράδειγμα των στρατοπέδων συγκέντρωσης των Χίτλερ, Στάλιν και Κεμάλ... 

Μετά την αντίδραση των ιδίων των υπηρεσιών της Ε.Ε. και του Βατικανού, η οδηγία απεσύρθη ‘για να ξαναγραφεί’... Το Βατικανό αντέδρασε στο υψηλότερο επίπεδο, μέσω του πρωθυπουργού του, καρδιναλίου Πιέτρο Παρολίν. Σε σχετική δήλωσή του αυτός τόνισε, μεταξύ άλλων: ‘...Υπάρχει και ο μηδενισμός των ριζών μας, κυρίως σε ό, τι αφορά τις χριστιανικές εορτές, τη χριστιανική διάσταση της Ευρώπης μας επίσης. Βεβαίως γνωρίζουμε ότι η Ευρώπη οφείλει την ύπαρξή της και την ταυτότητά της σε πολυάριθμες συνεισφορές, αλλά βεβαίως δεν μπορούμε να λησμονούμε ότι η κυρία συνεισφορά ήταν του χριστιανισμού. Συνεπώς η καταστροφή της διαφοράς και των ριζών της Ευρώπης σημαίνει καταστροφή του ανθρώπινου προσώπου’.

Και αυτά ως προς τους Ρωμαιοκαθολικούς. Η Ορθόδοξη Εκκλησία πώς αντέδρασε; Σιωπή εκ μέρους της και ας υπάρχουν γραφεία εκπροσωπήσεως παρά τη Ε.Ε. του Οικουμενικού Πατριαρχείου και της Εκκλησίας της Ελλάδος. Σα να μη συνέβη
τίποτε. 

Αν μιλήσουμε για την Εκκλησία της Ελλάδος η Διαρκής Ιερά Σύνοδος συνεδρίασε στις 1 και 2 Δεκεμβρίου, δηλαδή ΜΕΤΑ την κοινοποίηση της οδηγίας της κας Ντάλι και ΜΕΤΑ την αντίδραση του Βατικανού. 

Με τι ασχολήθηκε; Σύμφωνα με το σχετικό Δελτίο Τύπου με την ανύψωση δύο Επισκόπων σε τιτουλαρίους Μητροπολίτες, με την εκπροσώπηση της Ιεράς Συνόδου
μόνο από τον Μητροπολίτη Θεσσαλιώτιδος, με τον δίσκο που θα περιαχθεί τα Χριστούγεννα για το 3ο παιδί στη Θράκη και με την Έκθεση καλλιτεχνών για τους αγίους Νεομάρτυρες... 

Αυτά την ώρα που γίνεται απόπειρα να καταργηθεί η αναφορά στα Χριστούγεννα από τις υπηρεσίες της Ε.Ε. και μιαν ημέρα πριν έρθει ο Πάπας στην Ελλάδα και συναντηθεί με τον Αρχιεπίσκοπο... Φαίνεται πως η αμεριμνησία και η ξενοιασιά επικρατούν στην αντίληψη της κορυφής της Ορθόδοξης Εκκλησίας»3.

 Πως όμως ν’αντιδράσει το Οικουμενικό Πατριαρχείο, όταν συντηρείται με τα κονδύλια του υπουργείου εξωτερικών της Ελλάδος, και πως να ασχοληθεί η Εκκλησία της Ελλάδος, όταν πληρώνει το κράτος τους μισθούς των κληρικών της, το δε κράτος επίσημα και ανεπίσημα δίδει εντολές προς όλους ό,τι πει η Ε.Ε. και το μεγάλο ιδανικό του είναι να καταστεί ουδετερόθρησκο, για να νιώσει επιτέλους ότι είναι προοδευτικό και εκσυγχρονισμένο; Επί πλέον δεν παρατηρούν οι εκκλησιαστικοί ηγέτες της Εκκλησίας μας τι συμβαίνει στις δομές που εξαρτώνται από το κράτος και το μόνο ενδιαφέρον τους είναι τον τελευταίο καιρό να επισημοποιήσουν νομικά τις 4.000 θέσεις των κληρικών; Τα σχολικά βιβλία της ιστορίας μας αποσιωπούν ή διαστρέφουν ιστορικά γεγονότα. Η θρησκεία μας δεν θεωρείται πλέον στοιχείο της ταυτότητάς μας. Τα καινούργια διαβατήρια δεν έχουν ούτε μία εικόνα από τη ζωή των Ελλήνων στην περίοδο της τουρκοκρατίας και την περίοδο των 200 ετών του νέου ελευθέρου ελληνικού κράτους, ενώ την υπερχιλιετή περίοδο του Βυζαντίου την παρουσιάζουν μόνο με δύο εικόνες, που δείχνουν τη μονή Σιμωνόπετρας του Αγίου Όρους καθώς και της αγίας Σοφίας του Μυστρά, από τις οποίες όμως αφαιρέθηκε τεχνηέντως ο σταυρός από τον τρούλλο των εκκλησιών! Δηλαδή, επειδή τυχαίνει τα κτίσματα να είναι ναοί της
Ορθοδοξίας βγάλαμε το σύμβολο του χριστιανισμού. «Μη θρησκευτικά προς Θεού! Το Ελληνικόν έθνος δεν είναι Βυζαντινοί, εννοήσατε; Οι σημερινοί Έλληνες δεν είναι κατ’ ευθείαν διάδοχοι των αρχαίων. Έπειτα επολιτίσθησαν, επροώδευσαν και αυτοί.
Συμβαδίζουν με τα άλλα έθνη...» που έλεγε ο αείμνηστος Παπαδιαμάντης ειρωνευόμενος τους κομπλεξικούς Έλληνες της εποχής του4. 

Βαρθολομαίος: Μεγίστην ευλογίαν το γεγονός ότι έχομεν μετά του αδελφού Φραγκίσκου κοινάς εκτιμήσεις διά τας συγχρόνους μεγάλας προκλήσεις

Στην Τουρκοκρατία  αγράμματη γερόντισσα φιλοξένησε στο καλύβι της ξένο περιηγητή. Θρησκευτικά δεν διδάχθηκε, όμως είχε βαθιά Πίστη. Τον ξένο τον περιποιήθηκε. Έσφαξε κότα και του έβαλε να φάει. Εκείνη ξηροφαγία. Την ερώτησε απορημένος ο ξένος γιατί δεν τρώγει τα ίδια με εκείνον. Του απάντησε ότι είναι η μέρα Παρασκευή και  νηστεύει. Και του συμπλήρωσε: «Εγώ δεν μαγαρίζω την Πίστη μου, άμα φάω Παρασκευή είναι σα να τουρκεύω» 

Τον Απρίλιο του 1974, το περιοδικό ‘Ευθύνη’ του Κώστα Τσιρόπουλου είχε θέσει στις κορυφαίες πνευματικές προσωπικότητες της τότε εποχής ερώτημα περί Θεού, Χριστού και Εκκλησίας και δημοσίευσε τις απαντήσεις τους. Θα παραθέσω δύο μικρά μόνο αποσπάσματα.

Παναγιώτης Κανελλόπουλος (πρώην πρωθυπουργός και ακαδημαϊκός): «Η Εκκλησία του Χριστού θα πάρει την άξια θέση της στον σύγχρονο κόσμο, αν ξαναγυρίσει στην αφετηρία της, αν ξαναγίνει η στέγη και η καταφυγή των αδικημένων και κατετρεγμένων. Για να εκσυγχρονισθεί η Εκκλησία πρέπει να καταδεχθεί να κατεβεί πάλι στις Κατακόμβες. Τα Καίσαρος Καίσαρι. Αλλά όχι και τα του Θεού τω Καίσαρι!»5.

Ι. Ν. Θεοδωρακόπουλος (πρώην υπουργός και καθηγητής φιλοσοφίας): «Υπάρχει μια χτυπητή διαφορά μεταξύ της σημερινής και της παλαιάς, αρχαίας ορθόδοξης Εκκλησίας. Η παλαιά ορθόδοξη Εκκλησία ήταν μαχόμενη και δυναμική, ενώ η σύγχρονη είναι απόλεμη και στατική...Λέγουν πολλοί ότι η ορθόδοξη Εκκλησία για να αποκτήσει κινητικότητα πρέπει να γίνει κοινωνική, δηλαδή να ανταποκριθεί με τη βοήθειά της στις κοινωνικές ανάγκες του ανθρώπου. Όμως το έργο τούτο καλύπτεται σήμερα και μάλιστα προγραμματισμένα από την πολιτεία. Η κοινωνική δραστηριότης της Εκκλησίας, όσο κι αν αναπτυχθεί δεν θα δικαιώσει ποτέ την εκκλησία, της οποίας η αποστολή είναι καθαρώς πνευματική, μυστηριακή. Όσο μάλιστα κοινωνικώτερη γίνεται μια Εκκλησία τόσο περισσότερο απομακρύνεται από την πνευματική της αποστολή. Όταν η Εκκλησία δεν έχει πνεύμα, τότε προσπαθεί να γίνει κοινωνική όχι τόσο για να σώσει όσο για να σωθεί η ίδια... καμμία αναγέννηση δεν είναι δυνατή δίχως πνεύμα... (Αυτό θα το επιτύχει η Εκκλησία) αν οι τεταγμένοι με την διοίκηση της εκκλησίας παρατήσουν τα τυπικά
προνόμια...»6.

«Όλη η Εκκλησία σήμερα είναι διαβρωμένη από το κοσμικό πνεύμα. Πρέπει να επιστρέψουμε στην πνευματικότητα... εννοώ πρωτίστως εμάς τους Επισκόπους, τους Αρχιεπισκόπους, τους Πατριάρχες...»7. 

Ακουέτωσαν ταύτα ο οικουμενικός πατριάρχης Βαρθολομαίος του οποίου η κύρια αποστολή είναι τα διαθρησκειακά και οικολογικά συνέδρια και η πολιτική δράση και ο αρχιεπίσκοπος της Ελλάδας Ιερώνυμος του οποίου το κύριο ενδιαφέρον είναι να μη θιγούν ‘τα τυπικά προνόμια’ της Εκκλησίας και έτσι χαθεί ο ακίνδυνος Χριστός και επικρατήσει ο επικίνδυνος για το σαρκίο και την καλοπέραση και αμεριμνησία μας; Η ιεραρχία της Εκκλησίας «σκότωσε τον Θεό και ορφανέψαμε»8.

1 Το παρόν άρθρο γράφτηκε με τη βοήθεια ενός σύγχρονου γέροντα της Ορθοδοξίας.

2 Al. Dru, The Journals of Søren Kierkegaard, Oxford University Press, 1938.

3 https://www.vimaorthodoxias.gr/eipan/christoygenna-choris-christo-kai-panagia/.

4 Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης στο διήγημά του ‘Λαμπριάτικος Ψάλτης’ που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα ‘Ακρόπολις’ (27-31 Μαρτίου 1893) εκφράζει την πικρία του, που οι εκδότες του δυσφορούσαν και δεν ήθελαν να δημοσιεύσουν θρησκευτικού περιεχομένου διηγήματα, με την ευκαιρία των εορτών του Πάσχα και των Χριστουγέννων. Θα προτιμούσαν, όπως γράφει, να γεμίσουν τη σελίδα με ένα έγκλημα, ή με ένα οικογενειακό δράμα, ότι «γηραιός ανήρ εφόνευσε την συμβίαν του χωρίς καν να είναι γνωσταί αι αιτίαι του φονικού».

5 Ευθύνη, Απρίλιος 1974, σ. 148.

6 Ευθύνη, Απρίλιος 1974, σσ. 151-152.

7 Εφημερίδα, ΤΑ ΝΕΑ, 20/04/2014, συνέντευξη μητροπολίτη Θεοκλήτου Ιωαννίνων.

8 Παραφράζω τον τίτλο της συνέντευξης ‘Σκοτώσαμε τον Θεό και ορφανέψαμε’ του π.Φιλοθέου Φάρου
στην εφημερίδα Καθημερινή στις 06/04/2008.