Ο εβδομαδιαίος χρόνος εργασίας μπορεί να κατανέμεται είτε σε πέντε, είτε σε έξι ημέρες κάθε εβδομάδας. Στις πιο πολλές επιχειρήσεις εφαρμόζεται το σύστημα της πενθήμερης απασχόλησης, που δεν επιβλήθηκε με νόμο, αλλά καθιερώθηκε στην πράξη με την υποχρεωτική εφαρμογή των αντίστοιχων όρων Συλλογικών Συμβάσεων Εργασίας, μέσω των οποίων ο χρόνος εργασίας της 6ης μέρας κατανέμεται σε 5 ημέρες, θέτοντας τον ημερήσιο χρόνο εργασίας 8 ωρών για 5 ημέρες εβδομαδιαίως (40 ώρες).
Με λίγα λόγια, η εξαήμερη εβδομαδιαία απασχόληση δεν έχει εκλείψει, αλλά αποτελεί δυνατή επιλογή των επιχειρήσεων, εφόσον αυτό εξυπηρετεί τη λειτουργία τους, ενώ παράλληλα ο Έλληνας νομοθέτης έχει προβλέψει και έτερες περιπτώσεις εργασίας κατά την έκτη ημέρα, παρέχοντας το απαραίτητο αντιστάθμισμα για την επιπρόσθετη αυτή δέσμευση του εργαζόμενου.
Σύστημα εξαήμερης απασχόλησης
Σύμφωνα με το άρθρο 55 του Ν. 4808/2021, «Σε όλους ανεξαιρέτως τους κλάδους εργασίας και σε όλους τους τομείς οικονομικής δραστηριότητας, η πλήρης απασχόληση καθορίζεται σε σαράντα (40) ώρες εβδομαδιαίως, οι οποίες δύνανται να κατανέμονται σε πενθήμερη ή εξαήμερη εβδομαδιαία εργασία, σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις, τις συλλογικές συμβάσεις εργασίας ή τις διαιτητικές αποφάσεις. Όταν εφαρμόζεται σύστημα πενθήμερης εβδομαδιαίας εργασίας, το πλήρες συμβατικό ωράριο εργασίας ανέρχεται ημερησίως σε οκτώ (8) ώρες, ενώ όταν εφαρμόζεται σύστημα εξαήμερης εβδομαδιαίας εργασίας, το πλήρες ωράριο εργασίας ανέρχεται σε έξι (6) ώρες και σαράντα (40) λεπτά ημερησίως».
Με την ως άνω διάταξη, η οποία αποτέλεσε την πρώτη νομοθετική πρόβλεψη του ωραρίου πλήρους απασχόλησης, καθιερώνεται επί συστήματος εξαήμερης εργασίας ως πλήρης απασχόληση η εβδομαδιαία εργασία 40 ωρών, η οποία αντιστοιχεί σε 6 ώρες και 40 λεπτά ημερησίως. Όπως ακριβώς και επί πενθήμερης εβδομαδιαίας απασχόλησης, είναι επιτρεπτή η υπέρβαση του ωραρίου πλήρους απασχόλησης, εφαρμοζόμενων στην περίπτωση αυτή των διατάξεων περί υπερεργασίας και υπερωρίας. Ειδικότερα, σύμφωνα με το άρθρο 58 του Ν. 4808/2021 είναι δυνατή η υπερεργασιακή απασχόληση του εργαζόμενου μέχρι και τη συμπλήρωση 48 ωρών εβδομαδιαίως.
Η υπερεργασία δηλαδή κατά την εν λόγω διάταξη αντιστοιχεί σε 8 ώρες κατ’ ανώτατο όριο την εβδομάδα (από την 41η έως και την 48η ώρα), δηλαδή σε 1 ώρα και 20 λεπτά ημερησίως. Αν προστεθεί στις 6 ώρες και 40 λεπτά ημερησίως, που αποτελούν το ωράριο πλήρους απασχόλησης, η 1 ώρα και 20 λεπτά που αποτελεί υπερεργασία, τούτη αντιστοιχεί συνολικά σε εργασία 8 ωρών ημερησίως. Ας σημειωθεί, πως η παροχή υπερεργασίας αμείβεται με το καταβαλλόμενο ωρομίσθιο, προσαυξημένο κατά 20%.
Αντίστοιχα, είναι δυνατή και υπέρβαση των 48 ωρών εργασίας εβδομαδιαίως, περίπτωση κατά την οποία ο εργαζόμενος παρέχει υπερωριακή εργασία. Μισθωτοί απασχολούμενοι υπερωριακά δικαιούνται για κάθε ώρα νόμιμης υπερωρίας, έως 3 ώρες ημερησίως και μέχρι τη συμπλήρωση 150 ωρών ετησίως, αμοιβή ίση με το καταβαλλόμενο ωρομίσθιο, προσαυξημένο κατά 40%. Εάν η παρασχεθείσα υπερωρία είναι παράνομη (λ.χ. επειδή δεν δηλώθηκε προσηκόντως στο Π/Σ ΕΡΓΑΝΗ ή εν γένει δεν τηρήθηκαν οι νόμιμες διατυπώσεις), καταβάλλεται το ωρομίσθιο προσαυξημένο κατά 120%.
Εργασία κατά την έκτη ημέρα υπό καθεστώς πενθήμερης απασχόλησης
Είναι πιθανό ένας εργαζόμενος να κληθεί να απασχοληθεί και κατά την 6η μέρα -συνήθως Σάββατο ή άλλη ημέρα ανάπαυσης, λόγω πενθημέρου. Για την περίπτωση αυτή, η αμοιβή για απασχόληση κατά την έκτη ημέρα της εβδομάδας, κατά παράβαση του συστήματος πενθήμερης εργασίας αμείβεται με το καταβαλλόμενο ωρομίσθιο προσαυξημένο κατά 30% (άρθρο 8 Ν. 3846/2010). Εφόσον ο εργαζόμενος απασχοληθεί συνάμα και καθ’ υπέρβαση του ωραρίου του, θα οφείλεται το προσαυξημένο με 30% ωρομίσθιο, αθροίζοντας με την προσαύξηση αυτή και τυχόν οφειλόμενη προσαύξηση λόγω υπερωριακής απασχόλησης. Κατά την κρατούσα άποψη στη θεωρία ωστόσο, τούτη η διάταξη εφαρμόζεται μόνον επί υποχρεωτικής εφαρμογής συστήματος πενθήμερης εργασίας δυνάμει κανονιστικής διάταξης Σ.Σ.Ε. ή Δ.Α. Όταν αντίθετα η πενθήμερη εργασία συμφωνείται συμβατικά (το οποίο θα αποτελεί ίσως και την πιο συχνή περίπτωση στην πράξη μετά και την κατάργηση του πενθημέρου που προβλεπόταν με το άρθρο 42 παρ. 4 Ν. 1892/1990 ως υποχρεωτικό σύστημα για εργαζόμενους στα καταστήματα αλλά και την ΠΥΣ 6/2012), δε χωρεί εφαρμογή της διάταξης του άρθρου 8 Ν. 3846/2010, αλλά αυτή του 659ΑΚ, ο εργαζόμενος δηλαδή θα αμειφθεί με απλό και όχι προσαυξημένο ωρομίσθιο. Την άποψη αυτή της θεωρίας ακολούθησε μάλιστα πολύ πρόσφατα η υπ’ αριθ. 330/2024 απόφαση του Μονομελούς Πρωτοδικείου Θεσσαλονίκης (Αρμενόπουλος, 2024, 959, με σχόλιο Δ. Γούλα), σύμφωνα με την οποία «Όπως προκύπτει και από την αιτιολογική έκθεση του Ν. 3846/2010 η καταβολή της προσαύξησης 30% προϋποθέτει παράνομη απασχόληση που αντίκειται σε νόμο ή κανονιστικό όρο ισχύουσας συλλογικής σύμβασης εργασίας ή ΔΑ που επιβάλλει πενθήμερη εργασία. Αν δεν υπάρχει κανονιστική διάταξη που επιβάλλει πενθήμερη εργασία, μπορεί με συμφωνία εργοδότη μισθωτού να απασχοληθεί ο μισθωτός εκτάκτως κατά την 6η ημέρα. Για την απασχόληση αυτή οφείλεται αμοιβή ίση με το καταβαλλόμενο ωρομίσθιο, για όσες ώρες (μέχρι 8) απασχοληθεί ο μισθωτός (άρθρ. 659 ΑΚ). Δεν οφείλεται προσαύξηση 30% για το λόγο ότι η απασχόληση δεν είναι παράνομη αφού δεν αντίκειται σε κανονιστική διάταξη (βλ. σχετ. Ζερδελή Δ., Εργατικό Δίκαιο, 2022, σελ. 1226-1231 και τις εκεί παραπομπές, Χ. Πετίνη – Πηνιώτη, πενθήμερο και εξαήμερο, ΔΕΝ 2015. 174-176)».
Πρέπει να επισημανθεί μάλιστα, ειδικά ως προς την παροχή υπερωριακής απασχόλησης κατά την 6η ημέρα, πως κατά την πάγια στη νομολογία διαμορφωμένη άποψη, οι ώρες εργασίας κατά την 6η ημέρα δε συναριθμούνται με τις ημέρες της πενθήμερης απασχόλησης, ώστε να εξευρεθεί ο εβδομαδιαίος χρόνος εργασίας (ΑΠ 393/2005, ΔΕΝ 2005, 1424. Βλ. και ΑΠ 658/2009, ΕΕργΔ, 2011, 167· ΑΠ 633/2004, ΧρΙΔ 2004, 833· ΑΠ 1017/2003, ΕΕργΔ 2003, 1277· ΑΠ 1207/2002, ΕλλΔνη 2003, 162· ΑΠ 967/1998, ΔΕΝ 1999, 362· ΑΠ 353/1995, ΔΕΝ 1995, 1361). Τούτο πηγάζει από την πάγια κρίση της, κατά την οποία η εργασία κατά την ημέρα του Σαββάτου (ή οποιαδήποτε άλλη ημέρα λόγω του πενθημέρου) είναι παράνομη, επομένως εγείρονται υπέρ του εργαζομένου αξιώσεις κατά του εργοδότη με βάση τις διατάξεις του αδικαιολόγητου πλουτισμού (ΑΚ 904 επ.), για την απόδοση της ωφέλειας που ο τελευταίος αποκόμισε από την απασχόληση του εργαζομένου κατά την τελευταία ημέρα, δηλαδή το 1/25 του μισθού του ή 1 ημερομίσθιο (ενδεικτικά ΕφΠειρ 268/2016, ΤΝΠ NOMOS). Επομένως, θα ήταν εσφαλμένη η άποψη κατά την οποία το σύνολο της απασχόλησης του εργαζομένου κατά την 6η ημέρα συνιστά υπερωριακή απασχόληση, διότι σε αυτή την περίπτωση έχει χωρήσει μη νόμιμος συνυπολογισμός των ωρών εργασίας κατά την 6η ημέρα για τον υπολογισμό της συνολικής εβδομαδιαίας απασχόλησης. Κατά την πάγια νομολογία, άλλωστε, υπερωριακή είναι η απασχόληση κατά την 6η ημέρα, μόνο κατά το μέρος που υπερβαίνει την ανώτατη νόμιμη ημερήσια απασχόληση, δηλαδή τις 8 ώρες ημερησίως (ΑΠ 45/2006, ΤΝΠ NOMOS· ΑΠ 33/2004, ΕΕργΔ 2004, 662).
Εργασία κατά την έκτη ημέρα σε επιχειρήσεις ή εκμεταλλεύσεις συνεχούς λειτουργίας που εφαρμόζουν σύστημα πενθήμερης εβδομαδιαίας εργασίας
Πολύ πρόσφατα, με το άρθρο 25 του Ν. 5053/2023 προβλέφθηκε η δυνατότητα κατ’ εξαίρεση απασχόλησης των εργαζόμενων κατά την έκτη ημέρα σε επιχειρήσεις ή εκμεταλλεύσεις συνεχούς λειτουργίας με σύστημα εναλλασσόμενων βαρδιών, οι οποίες εφαρμόζουν σύστημα πενθήμερης εργασίας. Από την εν λόγω ρύθμιση εξαιρούνται κατά ρητή πρόβλεψη οι απασχολούμενοι σε ξενοδοχειακές και επισιτιστικές επιχειρήσεις. Προκειμένου να είναι δυνατή μια τέτοια απασχόληση, υποχρεούται ο εργοδότης να προδηλώσει στο Π/Σ ΕΡΓΑΝΗ ΙΙ την απασχόληση κατά την έκτη ημέρα της εβδομάδας.
Η απασχόληση των εργαζομένων, κατά την πρόσθετη ημέρα, δεν δύναται να υπερβαίνει τις οκτώ (8) ώρες. Κατά την ημέρα αυτή, δηλαδή, δεν επιτρέπεται η πραγματοποίηση υπερεργασίας και υπερωριακής απασχόλησης από τον εργαζόμενο. Στον εργαζόμενο καταβάλλεται το ημερομίσθιο της 6ης ημέρας, προσαυξημένο κατά 40%. Η εφαρμογή αυτής της ρύθμισης εκκινεί από την 1η Ιουλίου 2024, μαζί με την έναρξη λειτουργίας του νέου Π/Σ ΕΡΓΑΝΗ ΙΙ.
Οφείλουμε να επισημάνουμε ωστόσο πως σε περίπτωση που τούτη η εργασία κατά την 6η μέρα δεν οφείλεται σε έκτακτους λόγους σώρευσης εργασίας, ώστε να δικαιολογείται το «εξαιρετικό» της απασχόλησης, όπως απαιτεί ο τίτλος του άρθρου (σ.σ. κατ’ εξαίρεση απασχόληση κατά την 6η ημέρα), τότε το σύστημα της πενθήμερης εργασίας ανατρέπεται και εφαρμόζονται όσα αναφέραμε ανωτέρω για την 6ημερη απασχόληση.
