Ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ  διέταξε τη Δευτέρα τις ΗΠΑ να αποσυρθούν για άλλη μια φορά από τη συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα - απομονώνοντας αμέσως τη χώρα από την παγκόσμια εκστρατεία για τον περιορισμό της καταστροφικής υπερθέρμανσης του πλανήτη.

Αυτή τη φορά, σχολιάζει το Politico, η αποκήρυξη της παγκόσμιας κλιματικής προσπάθειας από τον Τραμπ θα μπορούσε να έχει βαθύτερες συνέπειες τιθέμενη σε ισχύ πιο γρήγορα και σε μια εποχή που ο νέος πρόεδρος έχει περισσότερους ακροδεξιούς συμμάχους στο εξωτερικό και στο εσωτερικό.

Στο εκτελεστικό διάταγμα του Τραμπ αναφέρεται ότι οι ΗΠΑ θα εξετάσουν το ενδεχόμενο η αποχώρηση να τεθεί σε ισχύ «άμεσα». Δεν αναφέρεται η περίοδος ειδοποίησης ενός έτους που ορίζει το σύμφωνο για το κλίμα.

Το διάταγμα, το οποίο ο Τραμπ υπέγραψε εν χορδαίς και οργάνοις λίγες ώρες μετά την ανάληψη των καθηκόντων του, συγκρούεται με την αύξηση της κλιματικής καταστροφής σε όλο τον κόσμο, περιλαμβανομένων των καταστροφικών πυρκαγιών στο Λος Άντζελες και των αποκαλύψεων ότι η περσινή χρονιά ήταν η πιο θερμή που έχει καταγραφεί ποτέ. Σηματοδοτεί την έναρξη μιας επιθετικής ατζέντας για την ανάκληση της πολιτικής των ΗΠΑ για το κλίμα, ηγούμενη από έναν ενθαρρυμένο πρόεδρο που προκαλεί την αντιπαράθεση σχετικά με τα επιστημονικά θεμέλια της κλιματικής αλλαγής.

Η από καιρό υπεσχημένη έξοδος θα πετάξει στα σκουπίδια την υπόσχεση των Ηνωμένων Πολιτειών της εποχής Μπάιντεν να μειώσει την ατμοσφαιρική ρύπανση έως και 66 τοις εκατό μέσα σε μια δεκαετία. Θέτει επίσης υπό αμφισβήτηση μια σειρά από άλλες δεσμεύσεις των ΗΠΑ, όπως η παροχή δισεκατομμυρίων δολαρίων στις φτωχότερες χώρες που υποφέρουν από πρωτοφανή κύματα καύσωνα, πλημμύρες και άνοδο της στάθμης της θάλασσας.

Η ενέργεια του Τραμπ αυξάνει επίσης τις πιθανότητες ότι, χωρίς την ηγεσία των ΗΠΑ, ο κόσμος θα μείνει ακόμη περισσότερο πίσω από τον στόχο της Συμφωνίας του Παρισιού να περιοριστεί η θέρμανση της Γης στους 1,5 βαθμούς Κελσίου, ένα όριο που θα μπορούσε να επιταχύνει τον ρυθμό της περιβαλλοντικής ζημιάς. Οι ΗΠΑ είναι η δεύτερη μεγαλύτερη πηγή ρύπανσης από άνθρακα (που αυξάνει τις παγκόσμιες θερμοκρασίες) μετά την Κίνα.

Οι ΗΠΑ είχαν ήδη μείνει πίσω στους κλιματικούς στόχους τους για το 2030, παρά τις προσπάθειες που περιλάμβαναν εκατοντάδες δισεκατομμύρια δολάρια σε δαπάνες καθαρής ενέργειας από τον τέως πρόεδρο Τζο Μπάιντεν. Ο Τραμπ συνόδευσε τη νέα του αποχώρηση από το Παρίσι με ένα μπαράζ εκτελεστικών διαταγών που στόχευαν να καταπνίξουν το έργο του Μπάιντεν, συμπεριλαμβανομένης της κήρυξης εθνικής ενεργειακής έκτακτης ανάγκης που ο Τραμπ είπε ότι θα ξεκλειδώσει αυτό που αποκάλεσε «υγρό χρυσό» της Αμερικής.

«Drill, baby, drill» είπε ο Τραμπ για τις γεωτρήσεις κατά την ορκωμοσία του. «Έχουμε κάτι που κανένα άλλο κατασκευαστικό έθνος δεν θα έχει ποτέ, τη μεγαλύτερη ποσότητα πετρελαίου και φυσικού αερίου από οποιαδήποτε χώρα στη Γη, και θα το χρησιμοποιήσουμε».

Ο Λευκός Οίκος δεν έχασε χρόνο ανακοινώνοντας την έξοδο από το Παρίσι, ανακοινώνοντάς τη σε ένα δελτίο τύπου λιγότερο από 30 λεπτά μετά την ορκωμοσία του Τραμπ.

Ο νέος πρόεδρος επισημοποίησε τα νέα ώρες αργότερα μπροστά σε ένα κατάμεστο πλήθος στην Capital One Arena στην Ουάσιγκτον, υπογράφοντας εκτελεστικό διάταγμα για τα επόμενα βήματα της απόσυρσης συν μια επιστολή ειδοποίησης προς τα Ηνωμένα Έθνη. «Αποσύρομαι αμέσως από την άδικη, μονόπλευρη κλιμάκωση της συμφωνίας του Παρισιού για το κλίμα», είπε ο Τραμπ στο πλήθος, σημειώνοντας ότι η μείωση της κλιματικής ρύπανσης δεν λειτουργεί αν δεν το κάνουν όλοι. «Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν θα σαμποτάρουν τις δικές μας βιομηχανίες ενώ η Κίνα μολύνει ατιμώρητη».

Πρόσθεσε — αβάσιμα — ότι η αποχώρηση από το μη δεσμευτικό σύμφωνο θα εξοικονομήσει «πάνω από ένα τρισεκατομμύριο» δολάρια στις ΗΠΑ.

Κατά τη διάρκεια της πρώτης θητείας του Τραμπ, οι σύμβουλοί του συζήτησαν για μήνες για το εάν οι ΗΠΑ θα έπρεπε να αποχωρήσουν από τη συμφωνία του Παρισιού, μια απόφαση που ανακοίνωσε τελικά τον Ιούνιο του 2017. Η δράση προκάλεσε άμεση καταδίκη από παγκόσμιους και επιχειρηματικούς ηγέτες, συμπεριλαμβανομένου του πολυδισεκατομμυριούχου Ίλον Μασκ, ο οποίος έγραψε τότε στο Twitter: «Η κλιματική αλλαγή είναι πραγματική. Η αποχώρηση από το Παρίσι δεν είναι καλό για την Αμερική ή τον κόσμο».

Ο Μπάιντεν προσχώρησε αμέσως στο σύμφωνο μόλις ανέλαβε τα καθήκοντά του πριν από τέσσερα χρόνια, επιτρέποντας σε μεγάλο μέρος του κόσμου να παρουσιάσει την αποχώρηση ως ένα διάλειμμα από τη δέσμευση της Αμερικής για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.

Αλλά η αποχώρηση του Τραμπ αυτή τη φορά εδραιώνει την αντίθεση του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος απέναντι στη διεθνή δράση για το κλίμα και την απόρριψη δεκαετιών ζοφερών προειδοποιήσεων από επιστημονικές ακαδημίες σε όλο τον κόσμο. Ο Μασκ, ο οποίος τώρα είναι η prime time μαζορέτα και σύμβουλος του Τραμπ, είχε εξέχουσα θέση στην ορκωμοσία του νέου προέδρου τη Δευτέρα. Και η επιτυχία του Τραμπ να κερδίσει τις εκλογές τον Νοέμβριο καθιστά πιο δύσκολο να υποστηρίξει κανείς ότι δεν έχει την υποστήριξη των Αμερικανών ψηφοφόρων, όσο ισχνή κι αν είναι – ακόμα και όταν μεγάλο μέρος του έθνους είδε φονικές πυρκαγιές να καταστρέφουν το Λος Άντζελες.

«Όταν οι ΗΠΑ απομακρύνονται από τη Συμφωνία του Παρισιού μια εβδομάδα μετά τη διαγραφή ολόκληρων πόλεων από τον χάρτη στην Καλιφόρνια, αυτό κάτι λέει», δήλωσε η Φράνσις Κολόν, ανώτερη διευθύντρια για τη διεθνή κλιματική πολιτική στο φιλελεύθερο Κέντρο για την Αμερικανική Πρόοδο.

Για πολλούς συμμάχους των ΗΠΑ, η υποχώρηση του Τραμπ από τη συμφωνία είναι μια ιστορική παραβίαση εμπιστοσύνης. Συνασπισμοί πολιτειών, πόλεων και επιχειρήσεων των ΗΠΑ απάντησαν στην κίνηση του Τραμπ λέγοντας ότι θα προσπαθήσουν να επιτύχουν τους εγκαταλειμμένους κλιματικούς στόχους των Ηνωμένων Πολιτειών.

«Αποχωρώντας από τη Συμφωνία του Παρισιού, αυτή η κυβέρνηση έχει παραιτηθεί από την ευθύνη της να προστατεύει τον αμερικανικό λαό και την εθνική μας ασφάλεια», δήλωσε η Τζίνα ΜακΚάρθι, σύμβουλος για το κλίμα υπό τον Μπάιντεν που συμπροεδρεύει του America Is All In, ενός συνασπισμού για το κλίμα. «Αλλά να είστε βέβαιοι, οι πολιτείες, οι πόλεις, οι επιχειρήσεις και οι τοπικοί θεσμοί μας είναι έτοιμοι να πάρουν τη σκυτάλη της ηγεσίας των ΗΠΑ για το κλίμα και να κάνουν ό,τι μπορούν – παρά τον ομοσπονδιακό εφησυχασμό – για να συνεχίσουν τη στροφή προς μια οικονομία καθαρής ενέργειας».

Η Χίλαρι Κλίντον ξεσπά σε γέλια όταν ο Τραμπ λέει πως θα μετονομάσει τον Κόλπο του Μεξικού

Ο συνασπισμός ξεκίνησε στον απόηχο της αποχώρησης του Τραμπ από τη συμφωνία του Παρισιού το 2017.

Ανεκπλήρωτοι στόχοι

Μετά από χρόνια διαπραγματεύσεων, η επισφράγιση της συμφωνίας του 2015 δέσμευσε σχεδόν κάθε χώρα στον πλανήτη, ανεξάρτητα από το μέγεθος, τον πλούτο ή το επίπεδο ρύπανσης, να θέσει ολοένα ισχυρότερους στόχους για τη μείωση των εκπομπών άνθρακα. Στόχος: Διατηρήστε την άνοδο των θερμοκρασιών από την προβιομηχανική εποχή «πολύ κάτω» από 2 βαθμούς Κελσίου, και ιδανικά όχι πάνω από 1,5 C.

Αυτοί οι στόχοι είναι μη δεσμευτικοί, ωστόσο η συμφωνία βοήθησε στην επιβράδυνση της υπερθέρμανσης του πλανήτη σε σύγκριση με αυτό που θα μπορούσε να συμβεί χωρίς το Παρίσι, σύμφωνα με αναλύσεις και τον οργανισμό των Ηνωμένων Εθνών για το κλίμα. Παρακίνησε τα έθνη να χρησιμοποιήσουν καθαρότερες μορφές ενέργειας – με τη βοήθεια εθνικών προσπαθειών, όπως η ατζέντα του Μπάιντεν για καθαρή ενέργεια και υποδομές αξίας 1,6 τρισεκατομμυρίων δολαρίων.

Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, όπως η ηλιακή και η αιολική, αναμένεται να παράγουν το 22 τοις εκατό της ηλεκτρικής ενέργειας των ΗΠΑ το 2024, από περίπου 15 τοις εκατό το 2017. Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι επενδύσεις στην καθαρή ενέργεια αναμένονταν να είναι σχεδόν διπλάσιες σε σύγκριση με τα ορυκτά καύσιμα στο παρελθόν έτος. Όταν ο Τραμπ ανέλαβε για πρώτη φορά τα καθήκοντά του το 2017, ήταν σχεδόν ισομερείς.

Ενώ οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου συνέχισαν να αυξάνονται παγκοσμίως, από περίπου 35 δισεκατομμύρια τόνους οπότε εγκρίθηκε η συμφωνία σε περισσότερους από 41 δισεκατομμύρια τόνους που αναμένονταν το 2024, μπορεί να είναι κοντά στο αποκορύφωμά τους. Ωστόσο, αυτό σημαίνει ότι η διατήρηση των θερμοκρασιών κάτω από 1,5 C μακροπρόθεσμα θα είναι σχεδόν αδύνατη: Οι παγκόσμιοι μέσοι όροι το 2024 για πρώτη φορά υπερέβησαν αυτό το όριο για ένα πλήρες ημερολογιακό έτος.

Οι σύμμαχοι του Τραμπ υποστηρίζουν ότι οι κινήσεις του είναι δικαιολογημένες, επειδή ο υπόλοιπος κόσμος δεν έχει κάνει αυτό που του αναλογεί, υποδεικνύοντας την αύξηση των παγκόσμιων εκπομπών και τη νέα ενέργεια με καύση άνθρακα στα δίκτυα της Κίνας. Ισχυρίζονται επίσης ότι η αποχώρηση του Παρισιού δίνει το δικαίωμα στη νέα κυβέρνηση να αντιστρέψει τις φορολογικές ελαφρύνσεις του Μπάιντεν για την καθαρή ενέργεια και άλλες πολιτικές για το κλίμα - παρόλο που οι ΗΠΑ δεν είναι νομικά υποχρεωμένες να εκπληρώσουν τους στόχους του Παρισιού και οι πολιτικές του Μπάιντεν αφορούσαν εξίσου την τόνωση της βιομηχανικής και οικονομικής ανάπτυξης.

«Απλώς αφαιρεί ένα άλλο εμπόδιο για να αναιρεθεί αυτό που έχουν καταφέρει ο Μπάιντεν και το Δημοκρατικό Κογκρέσο», δήλωσε ο Μάιρον Έμπελ, ένθερμος επικριτής της κλιματικής επιστήμης που υποστήριξε και την πρώτη αποχώρηση του Τραμπ από τη συμφωνία.

Οι προσπάθειες της κυβέρνησης Μπάιντεν να απελευθερώσει τις δαπάνες καθαρής ενέργειας μέσω μιας σειράς κανονισμών, φορολογικών ελαφρύνσεων και άλλων κινήτρων βοήθησαν να τροφοδοτηθεί η πράσινη μετάβαση, ακόμη και όταν η Αμερική έγινε η κορυφαία παραγωγός πετρελαίου και φυσικού αερίου στον κόσμο. Η αντιστροφή ή ακόμη και η άμβλυνση ορισμένων από αυτές τις προσπάθειες, όπως ο Τραμπ έχει δεσμευτεί ότι θα κάνει, θα μπορούσε να προκαλέσει πλήγμα στην παγκόσμια δράση για το κλίμα.

Σύμφωνα με τους όρους της συμφωνίας του Παρισιού, οποιαδήποτε απόσυρση από τη συμφωνία υποτίθεται ότι θα τεθεί σε ισχύ ένα χρόνο από την ημέρα που μια χώρα ειδοποιήσει επίσημα στα Ηνωμένα Έθνη ότι αποχωρεί. Δεν ήταν σαφές αργά τη Δευτέρα εάν η κυβέρνηση Τραμπ επιχειρεί να ακυρώσει αυτήν την περίοδο ειδοποίησης.

Ακόμη και μετά την ολοκλήρωση της αποχώρησης, οι ΗΠΑ μπορούν ακόμα να συμμετέχουν στις ετήσιες διαπραγματεύσεις για το κλίμα - εάν ο Τραμπ επιλέξει να στείλει αντιπροσωπεία - αλλά πιθανότατα θα έχουν μικρότερη επιρροή.

Το επόμενο έτος θα δούμε άλλες χώρες να ολοκληρώσουν τα εθνικά τους σχέδια για το κλίμα για τη μείωση της ρύπανσης έως το 2035, στο επίκεντρο των παγκόσμιων συνομιλιών για το κλίμα (COP30) του Νοεμβρίου στη Βραζιλία. Πολλές από τις δεκαετείς κλιματικές στρατηγικές αυτών των χωρών - που θα καθοδηγήσουν πόσο δραστικά μπορούν να περιορίσουν την υπερθέρμανση - θα εξαρτηθούν από τη χρηματοδότηση από πλούσια κράτη, μια διαδικασία που οι ΗΠΑ είναι πλέον αποφασισμένες να αποφύγουν.

Οι προσδοκίες για τις πολιτικές του Τραμπ άρχισαν να επηρεάζουν τη διπλωματία για το κλίμα μήνες πριν αναλάβει τα καθήκοντά του.

«Πολύ δύσκολη περίοδος»

Δύο εβδομάδες μετά την εκλογική νίκη του Τραμπ, τα έθνη στις συνομιλίες για το κλίμα της COP29 στο Αζερμπαϊτζάν απέτυχαν να επαναλάβουν την παλιά τους υπόσχεση να απομακρυνθούν από τα ορυκτά καύσιμα όσο το δυνατόν γρηγορότερα. Αξιωματούχοι στις συνομιλίες δήλωσαν ότι η επιστροφή του Τραμπ ενθάρρυνε τους υπέρμαχους πετρελαίου, φυσικού αερίου και άνθρακα όπως η Σαουδική Αραβία, η Ρωσία και η Κίνα, αποδυνάμωσε την εμπιστοσύνη στις υποσχέσεις των ΗΠΑ και κατέστησε πιο δύσκολο για τις ευάλωτες στο κλίμα χώρες να προσμένουν μια καλύτερη συμφωνία.

«Έχουμε δει αποφάσεις να γίνονται όλο και πιο δύσκολες να παρθούν, κι όχι μόνο επειδή χώρες όπως η Σαουδική Αραβία αισθάνονται ολοένα και περισσότερο απειλούμενες και δεν τις νοιάζει πραγματικά τι πιστεύει ο υπόλοιπος κόσμος γι' αυτές», είπε ένας Βορειοευρωπαίος διπλωμάτης υπό το καθεστώς της ανωνυμίας. «Έτσι θα χάσουμε έναν ισχυρό διπλωματικό εταίρο, αλλά ακόμα και με αυτόν τον εταίρο θα ήταν πάντα μια πολύ δύσκολη περίοδος για εμάς».

Η απόσυρση των ΗΠΑ εντείνει την ήδη αυξανόμενη απροθυμία μεταξύ των κυβερνήσεων που συνήθως θεωρούνται ηγέτιδες δυνάμεις του κλίματος να περιορίσουν τη χρήση ορυκτών καυσίμων και τα κέρδη των εταιρειών και των εθνών που τα παράγουν, είπε ο διπλωμάτης. Την ίδια στιγμή, οι δεσμεύσεις για το κλίμα ξεφτίζουν σε ορισμένες δυτικές κυβερνήσεις που υιοθέτησαν πολιτικές πράσινης ενέργειας μόνο για να δουν τους ψηφοφόρους τους να στρέφονται προς τα δεξιά πολιτικά.

Ορισμένοι αξιωματούχοι στην Ευρώπη και το Ηνωμένο Βασίλειο φοβούνται επίσης ότι ένας ευρύτερος εμπορικός πόλεμος θα μπορούσε να εμποδίσει την πράσινη μετάβαση και να βλάψει την οικονομική ανάπτυξη.

«Αν ρωτούσατε ποιο μέρος του κόσμου οδηγείται από (τις πολιτικές για) το κλίμα, αυτό είναι η Ευρώπη. Και η Ευρώπη έχει τους περιορισμούς της στο πόσο μακριά μπορεί να κατευθύνει το κλίμα την πολιτική — και νομίζω ότι ακουμπάμε σε αυτό το όριο αυτή τη στιγμή», δήλωσε ο Τζορτζ Ντέιβιντ Μπανκς, ο οποίος ηγήθηκε της διεθνούς διπλωματίας για το κλίμα στην πρώτη θητεία του Τραμπ.

Ωστόσο, το «ρεφρέν» στο COP29 ήταν ότι η Συμφωνία του Παρισιού δεν θα κατέρρεε εάν οι ΗΠΑ αποχωρούσαν. Η Αργεντινή, της οποίας ο πρόεδρος, Χαβιέρ Μιλέι, είναι θαυμαστής του Τραμπ, εξέτασε το ενδεχόμενο να αποχωρήσει από τη συμφωνία, αλλά πολλές άλλες χώρες έχουν δεσμευτεί να παραμείνουν και προέτρεψαν τις ΗΠΑ να κάνουν το ίδιο.

«Η ηγεσία των Ηνωμένων Πολιτειών είναι ζωτικής σημασίας για την κινητοποίηση της χρηματοδότησης για το κλίμα, την προώθηση της μετάβασης στην καθαρή ενέργεια και τη διασφάλιση της δίκαιης εφαρμογής των παγκόσμιων κλιματικών στόχων», σχολίασε ο Αλί Μοχάμεντ, απεσταλμένος της Κένυας για το κλίμα και πρόεδρος της Αφρικανικής Ομάδας Διαπραγματευτών. Προέτρεψε τις ΗΠΑ να «εργαστούν εποικοδομητικά» στα πλαίσια του ΟΗΕ και σε άλλες διεθνείς πλατφόρμες.

Καθώς η κυβέρνηση των ΗΠΑ απομακρύνεται από την παγκόσμια κλιματική σκηνή, οι υποστηρικτές έχουν τονίσει τη σημασία των κρατών, των πόλεων και των επιχειρήσεων για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Η Συμμαχία για το κλίμα των ΗΠΑ, ένας συνασπισμός κυβερνητών από 24 πολιτείες που αντιπροσωπεύουν σχεδόν το 60 τοις εκατό της αμερικανικής οικονομίας, έχει δεσμευτεί να εκπληρώσει τον τελευταίο κλιματικό στόχο του Μπάιντεν για μείωση των εκπομπών έως και 66 τοις εκατό έως το 2035.

Ωστόσο, αυτές οι απαντήσεις θα δυσκολευτούν να αναιρέσουν τα αποτελέσματα της πίεσης του Τραμπ για περισσότερα ορυκτά καύσιμα, τις κινήσεις του να ανακαλέσει τους κανονισμούς για το κλίμα και την περιφρόνησή του για τη διεθνή συνεργασία, σύμφωνα με αναλυτές.

Οι εκπομπές άνθρακα στις ΗΠΑ μειώθηκαν μόλις 0,2 τοις εκατό πέρυσι, ακόμη και με τις πράσινες δαπάνες του Μπάιντεν σε πλήρη εξέλιξη, και ο Τραμπ έχει δεσμευτεί να επεκτείνει την παραγωγή ορυκτών καυσίμων. Ο Τραμπ έχει επίσης διαφωνήσει κατά της αιολικής ενέργειας, επιτέθηκε σε προγράμματα επέκτασης της χρήσης των ηλεκτρικών αυτοκινήτων και υποσχέθηκε να ακυρώσει κανόνες που στοχεύουν στον περιορισμό της ρύπανσης των σταθμών παραγωγής ενέργειας.

Ρωγμές σχηματίζονται και εκτός των ΗΠΑ - επειδή οι πολιτικοί ηγέτες απέτυχαν να κατευνάσουν τις ανησυχίες σχετικά με την ασφάλεια της εργασίας και το κόστος ζωής καθώς τα έθνη προσπαθούν να επιτύχουν τους κλιματικούς στόχους τους, τόνισε ο Καβέχ Γκουϊλανπούρ, αντιπρόεδρος διεθνών στρατηγικών στη δεξαμενή σκέψης Center for Climate and Energy Solutions. Αυτό αμφισβήτησε τα υπεσχημένα της συμφωνίας του Παρισιού, είπε.

«Το καθεστώς (της Συμφωνίας του Παρισιού) πρέπει να είναι πολύ καλύτερο στο να μιλάει για τα αίτια», παρατήρησε ο Γκουϊλανπούρ. «Από τη δική μου οπτική γωνία, το πρόβλημα τώρα δεν είναι η Συμφωνία του Παρισιού. Το πρόβλημα είναι ο πολιτικός χώρος για να γίνει αυτό που χρειάζεται».