Μιλώντας για πρώτη φορά ανοιχτά για το σύνολο των πολιτικών συντρόφων και κυβερνητικών συνοδοιπόρων του, ο Αλέξης Τσίπρας, στο βιβλίο του Ιθάκη, επιχειρεί να αναδείξει συμπεριφορές, λάθη, αδυναμίες αλλά και προσωπικές στρατηγικές που διαμόρφωσαν το κομματικό και πολιτικό του περιβάλλον. Η αφήγηση ξεκινά από τις πρώτες ημέρες της ηγεσίας του στον ΣΥΡΙΖΑ ΠΣ και εκτείνεται έως την παραίτησή του.

Με εξαίρεση τον εκλιπόντα Αλέκο Φλαμπουράρη –τον πολιτικό μέντορα που τον καθοδηγούσε ήδη από τα χρόνια της Σπουδάζουσας– ο πρώην Πρωθυπουργός φωτίζει αθέατες πτυχές της διακυβέρνησής του και καταγράφει όσα εκτυλίχθηκαν πίσω από τις κλειστές κομματικές πόρτες. Στόχος του είναι μια συνολική αποτίμηση της «εφόδου στον ουρανό», η οποία, όπως υπονοεί σε πολλά σημεία, κόστισε ακριβά στο προσωπικό του πολιτικό κεφάλαιο εξαιτίας των επιλογών και στάσεων των συντρόφων του.

Χωρίς προηγούμενο, ο Τσίπρας ανασυνθέτει με ζωντάνια τα γεγονότα που σημάδεψαν τη νεότερη Ιστορία της χώρας την τελευταία δεκαετία. Επιλέγει να αφήσει «τα γεγονότα να μιλήσουν», αποφεύγοντας ρητούς χαρακτηρισμούς· ωστόσο, οι συνειρμοί που γεννιούνται στον αναγνώστη είναι συχνά αναπόφευκτοι, χωρίς ο ίδιος να επιχειρεί να τους αποτρέψει.

Ο Γιάνης...

Ένα από τα πρόσωπα που επανέρχονται συχνά στις σελίδες της Ιθάκης είναι ο Γιάνης Βαρουφάκης, η επιλογή του Αλέξη Τσίπρα για το Υπουργείο Οικονομικών της «πρώτη φορά Αριστεράς». Όπως σημειώνει ο πρώην Πρωθυπουργός, είχε προηγηθεί πρόταση στον Γιάννη Δραγασάκη, περίπου έξι μήνες πριν από τις εκλογές, η οποία όμως δεν έγινε δεκτή. Έτσι, αν και δεν ήταν η πρώτη του επιλογή για την «ηλεκτρική καρέκλα» του ΥΠΟΙΚ, ο Βαρουφάκης αρχικά φάνταζε ως ο καταλληλότερος για μια σκληρή διαπραγμάτευση με τους θεσμούς. Ο Τσίπρας διευκρινίζει ότι, όταν τον επέλεξε, ο Βαρουφάκης δεν υποστήριζε την έξοδο από το ευρώ, ενώ ο ίδιος επεδίωκε μια έντιμη συμφωνία εντός της Ευρωζώνης, με στόχο τον τερματισμό του «οικονομικού παραλογισμού» του νεοφιλελευθερισμού και των πολιτικών λιτότητας σε ολόκληρη την Ευρώπη.

Στην πορεία, ωστόσο, άρχισε να αποκαλύπτεται η στρατηγική Βαρουφάκη και η αδυναμία της να αποδώσει. Ο Τσίπρας τον περιγράφει ως άνθρωπο με υπερβολική αυτοπεποίθηση, που ήθελε να δοκιμάσει τις θεωρίες παιγνίων και τα μαθηματικά του μοντέλα στο πεδίο της πολιτικής μάχης. Αυτή η «επιστημονική εμμονή», όπως την χαρακτηρίζει, απειλούσε να οδηγήσει σε κατάρρευση όχι μόνο τον σχεδιασμό της κυβέρνησης αλλά και την ίδια τη χώρα.

Ειδική μνεία γίνεται στο λεγόμενο «σχέδιο Βαρουφάκη», σύμφωνα με το οποίο θα τυπώνονταν κουπόνια αντί για χρήματα, ώστε συνταξιούχοι και εργαζόμενοι να αγοράζουν αγαθά και υπηρεσίες. Ο Τσίπρας θυμάται την αντίδρασή του: «Καλά, είσαι με τα καλά σου; Ποιος συνταξιούχος θα δεχθεί να πάρει κουπόνια αντί για σύνταξη;». Όταν ο Βαρουφάκης πρότεινε ως εναλλακτική την ηλεκτρονική χρήση μέσω κινητού τηλεφώνου, το 2015, ο διάλογος για τον πρώην Πρωθυπουργό θεωρήθηκε λήξας λόγω της προχειρότητας της πρότασης.

Οι αιχμηρές αναφορές στον Παύλο Πολάκη

Από τις πιο έντονες και πολυάριθμες αναφορές του Αλέξη Τσίπρα στην Ιθάκη είναι εκείνες που αφορούν τον βουλευτή Χανίων του ΣΥΡΙΖΑ ΠΣ, Παύλο Πολάκη. Ο πρώην Πρωθυπουργός καταγράφει τέσσερις διαφορετικές περιπτώσεις, περισσότερες από κάθε άλλο πρόσωπο.

Η πρώτη αφορά την υπόθεση των εμβολίων, όπου ο Τσίπρας παραδέχεται ότι σκέφτηκε σοβαρά τη διαγραφή του. «Αρκετοί είχαν εισηγηθεί τότε να τον διαγράψω», σημειώνει, χαρακτηρίζοντας την παρέκκλιση από τη γραμμή του κόμματος σε ένα τόσο ευαίσθητο ζήτημα ως «πολύ σοβαρό ατόπημα». Παρά ταύτα, επέλεξε να μην προχωρήσει, προσπαθώντας να τον πείσει ότι η αμφισβήτηση των εμβολίων εγκυμονούσε κινδύνους για τη δημόσια υγεία και, πολιτικά, έβλαπτε την κοινή προσπάθεια του ΣΥΡΙΖΑ, προκαλώντας σφοδρές επιθέσεις και αμφισβήτηση της αξιοπιστίας του κόμματος.

Δεύτερη αιχμή αφορά τη συγκρότηση των κομματικών ψηφοδελτίων στις εκλογές του 2023, όπου ο Τσίπρας κάνει λόγο για «εκβιαστική απαίτηση» του Πολάκη.

Παρά τα λάθη, ο πρώην Πρωθυπουργός δηλώνει ότι δεν θα γύριζε ποτέ την πλάτη στον βουλευτή Χανίων: «Στην πολιτική, όπως και στη ζωή, δύσκολα μπορεί κανείς να ξεφύγει από τον χαρακτήρα του», σχολιάζει, αναφερόμενος και στην επίθεση του Πολάκη κατά του ευρωβουλευτή της ΝΔ, Στέλιου Κιμπουρόπουλου.

Τέλος, ο Τσίπρας εκφράζει ανοιχτά την οργή του για την υπόθεση των «προγραφών», όταν ο Πολάκης δημοσίευσε στα κοινωνικά δίκτυα φωτογραφία που στοχοποιούσε δικαστές και δημοσιογράφους, προκαλώντας έντονες αντιδράσεις.

Η συνεργασία με τον Πάνο Καμμένο

Στον αντίποδα των επικρίσεων για άλλους πολιτικούς συντρόφους, ο Αλέξης Τσίπρας στην Ιθάκη χαρακτηρίζει έντιμη τη στάση του πρώην Υπουργού Εθνικής Άμυνας, Πάνου Καμμένου, παρότι η συνεργασία τους προέκυψε σχεδόν τυχαία. Όπως αφηγείται, η κυβερνητική σύμπραξη με τον πρόεδρο των ΑΝ.ΕΛ. ήταν αποτέλεσμα συγκυρίας, με τον Καμμένο να προλαβαίνει στο «νήμα» τον Σταύρο Θεοδωράκη.

Ο Τσίπρας θυμάται ότι, αμέσως μετά την εκλογική νίκη του ΣΥΡΙΖΑ τον Ιανουάριο του 2015, ζήτησε συνάντηση τόσο με τον Θεοδωράκη όσο και με τον Καμμένο. Την επομένη, ο τελευταίος εμφανίστηκε πρώτος στην Κουμουνδούρου, λίγα λεπτά πριν από το προγραμματισμένο ραντεβού, και μάλιστα έκανε δηλώσεις στα τηλεοπτικά συνεργεία προαναγγέλλοντας την επικείμενη συμφωνία πριν καν τον συναντήσει.

Παρά τις κατά καιρούς ανορθόδοξες συμπεριφορές του, που προκαλούσαν αμηχανία ή ενόχληση στο εσωτερικό και το εξωτερικό, ο Τσίπρας τονίζει ότι ο Καμμένος στάθηκε με θεσμική συνέπεια απέναντί του. Στήριξε τη λειτουργία της κυβέρνησης χωρίς να δημιουργεί προβλήματα στη συνοχή της, δεν έθεσε παράλογους όρους και δεν υπονόμευσε την κοινή προσπάθεια.

Στη συνάντηση, ο Καμμένος ζήτησε ευθέως το Υπουργείο Άμυνας, χωρίς άλλους όρους ή απαιτήσεις. «Ανέβηκε στον έβδομο όροφο, βγάλαμε τις τυπικές φωτογραφίες και όταν έκλεισε η πόρτα μου είπε: «Εγώ θέλω το Υπουργείο Άμυνας και δεν θα σου βάλω κανέναν όρο, δεν θέλω να είμαι Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης. Θέλω το Υπουργείο Άμυνας, γιατί αυτό ήταν το όνειρό μου. Θέλω να συμμετάσχω σε αυτή την προσπάθεια. Μαζί θα φτιάξουμε μια νέα εθνική ενότητα. Εσύ θα είσαι ο Άρης Βελουχιώτης και εγώ ο Ναπολέων Ζέρβας...» συνεχίζει ο κ. Τσίπρας, συμπληρώνοντας με νόημα πως «πέρα από τις συνήθεις υπερβολές του, που τις ανέμενα, ομολογώ ότι με εξέπληξε η στάση του. Περίμενα πως θα έθετε συγκεκριμένους όρους και απαιτήσεις για τη συμμετοχή του στην Κυβέρνηση. Αντί γι' αυτό, η προσέγγισή του ήταν διαφορετική, σχεδόν απρόσμενη, και αυτό ομολογώ με αιφνιδίασε θετικά».

Μάλιστα, «η αλήθεια είναι πως, παρά τις κατά καιρούς ανορθόδοξες, για τα δεδομένα ενός πολιτικού αρχηγού, συμπεριφορές του, που προκάλεσαν συχνά αμηχανία ή και ενόχληση τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό, ο Πάνος Καμμένος στάθηκε με θεσμική συνέπεια απέναντί μου και στήριξε τη λειτουργία της Κυβέρνησής μας χωρίς να δημιουργεί προβλήματα στην καθημερινή της συνοχή. Δεν μας έβαλε παράλογους όρους, δεν μας υπονόμευσε, δεν μας τράβηξε το χαλί κάτω από τα πόδια» καταλήγει για τον κυβερνητικό του εταίρο ο κ. Τσίπρας.

Το «αναπάντεχο» 13-0 του Παππά

Εκ των υστέρων, ο Αλέξης Τσίπρας εμφανίζεται πιο αποφασιστικός ως προς τον επιστήθιο φίλο και άλλοτε στενό συνεργάτη του, Νίκο Παππά, μετά την καταδικαστική απόφαση που εκδόθηκε σε βάρος του για την υπόθεση των τηλεοπτικών αδειών. «Ήταν σαφές πως έπρεπε να σταθμίσω προσεκτικά τις αποφάσεις μου. Επικοινώνησα αμέσως με τον Νίκο, αναμένοντας να δω ποια στάση θα κρατούσε ο ίδιος. Φανερά πληγωμένος από την απόφαση, δεν έδειξε καμία διάθεση να θέσει ζήτημα παραίτησης, προσωρινής αποχής ή έστω να αφήσει ανοιχτό το ενδεχόμενο να αποσυρθεί από την πρώτη γραμμή, ενόψει εκλογών. Ούτε κι εγώ από την πλευρά μου προχώρησα σε τέτοια συζήτηση», προσθέτει ο κ. Τσίπρας. Ωστόσο, «εκ των υστέρων, εκτιμώ ότι έπρεπε τότε να του ζητήσω να διευκολύνει, κυρίως το κόμμα αλλά και τον εαυτό του, αποσύροντας ο ίδιος την υποψηφιότητά του. Κι αυτό, γιατί είχε επιδείξει σε όλη αυτή τη διαδικασία απαράδεκτη επιπολαιότητα», συμπεραίνει «αυτοκριτικά» ο πρώην Πρωθυπουργός.

«Κωμικοτραγικός» ο Κασσελάκης

Με γλαφυρότατο τρόπο αναφέρεται ο Αλέξης Τσίπρας και στο διάδοχό του στην ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ, Στέφανο Κασσελάκη. Όπως τονίζει ο πρώην Πρωθυπουργός, «η εικόνα στην αρχή ήταν λίγο κωμικοτραγική. Ήταν σαν να ζούμε κάποιο ριμέικ της γνωστής ιταλικής κωμωδίας «Viva la liberta», του Ρομπέρτο Άντο, όπου ο ηγέτης του Κεντροαριστερού Κόμματος της Ιταλίας, που υποδύεται ο Τόνι Σερβίλο, αντιμετωπίζει κρίση κατάθλιψης και εξαφανίζεται μυστηριωδώς. Τα πράγματα παίρνουν απρόσμενη τροπή, όταν ο βοηθός του ανακαλύπτει τον δίδυμο αδελφό του και, στην απελπισία του, τον παρουσιάζει ως τον κανονικό αρχηγό του κόμματος. Ο οποίος όμως είναι παντελώς άσχετος με το κόμμα και την πολιτική και εκεί αρχίζουν μια σειρά από ευτράπελα. Κάπως έτσι και η βάση του ΣΥΡΙΖΑ, στην απελπισία της, εξέλεξε τον Στέφανο. Και όλοι μας προσπαθήσαμε στην αρχή, σεβόμενοι τη δημοκρατική ετυμηγορία, να τον στηρίξουμε και να του μάθουμε τα βασικά, ώστε να μπορέσει στοιχειωδώς να σταθεί και να αποφύγουμε τον συλλογικό εξευτελισμό», καταλήγει ο κ. Τσίπρας.

Ο Παυλόπουλος γνωστός από το... 2008

Με ένθερμο τρόπο αναφέρεται ο πρώην Πρωθυπουργός στον πρώην Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Προκόπη Παυλόπουλο, με τον οποίο είχαν γνωριστεί το Δεκέμβριο του 2008, μετά τη δολοφονία Γρηγορόπουλου. «Εκείνες τις ώρες ήταν σε διαρκή και καθημερινή επικοινωνία μαζί μου με ειλικρινή διάθεση να αποφευχθούν τα χειρότερα, δηλαδή να μην κλιμακωθεί η βία», περιγράφει ο Αλέξης Τσίπρας. «Τότε άρχισε να διαμορφώνεται ανάμεσά μας μια σχέση ειλικρίνειας, αμοιβαίας εκτίμησης και ουσιαστικής επικοινωνίας” συνεχίζει, σχέση η οποία “με τον καρό, έμελλε να παίξει καθοριστικό ρόλο στην απόφασή μου να τον προτείνω για τη θέση του Προέδρου της Δημοκρατίας».

Η κριτική στον Γιώργο Παπανδρέου και η έντεχνη σιωπή για τον Κώστα Καραμανλή

Στην Ιθάκη, ο Αλέξης Τσίπρας αναφέρεται αρκετές φορές στον πρώην Πρωθυπουργό Γιώργο Παπανδρέου, ο οποίος βρισκόταν στο τιμόνι της χώρας κατά την περίοδο ανόδου του ΣΥΡΙΖΑ. Η αφήγηση ξεκινά από το Συνέδριο του ΠΑΣΟΚ, όπου ο Τσίπρας είχε προσκληθεί ως ομιλητής· μια πρόσκληση που, όπως παραδέχεται εκ των υστέρων, θεώρησε παγίδα για τον ίδιο.

«Ό,τι δεν κατόρθωσε όμως να πετύχει το τέχνασμα Παπανδρέου στο Συνέδριο του ΠΑΣΟΚ με την πρόταση μετεκλογικής συνεργασίας που απορρίφθηκε, το πέτυχε ο Δεκέμβριος και τα συνταρακτικά γεγονότα μετά τη δολοφονία του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου» υποστηρίζει ο κ. Τσίπρας, προσθέτοντας ότι η πρόσκληση να μιλήσει στο Συνέδριο του ΠΑΣΟΚ, ήταν «με σκοπό να με “εκθέσουν”».

Ακόμη, μιλώντας επικριτικά για τον Γιώργο Παπανδρέου και την απόπειρά του για δημοψήφισμα είπε ότι, «στη Βουλή, χωρίς να γνωρίζω όλη αυτή τη διαβούλευση που εκτυλισσόταν τότε στο παρασκήνιο, πήρα το λόγο και προκάλεσα τον Παπανδρέου να διεξάγει δημοψήφισμα, ώστε την απόφαση να επικυρώσει ή να απορρίψει ο ελληνικός λαός. Τελικά, μπροστά στο κρίσιμο σταυροδρόμι, αυτός επέλεξε τον φαινομενικά ασφαλέστερο δρόμο, εκείνον που, με μαθηματική ακρίβεια, θα οδηγούσε στην πολιτική του καταστροφή. Αποφάσισε να επικυρώσει τη σύμβαση με το ΔΝΤ μόνο με την κυβερνητική πλειοψηφία των 160 εδρών. Ούτε με αυξημένη πλειοψηφία 180 βουλευτών ούτε μέσω δημοψηφίσματος. Και τα δύο είχαν τον κίνδυνο της ήττας, αλλά όχι τη βεβαιότητα της διάλυσης», σχολιάζει με νόημα ο κ. Τσίπρας, αποφεύγοντας κάθε αναφορά στον πρώην Πρωθυπουργό, Κώστα Καραμανλή.

Οι ενδοιασμοί και ο Σταύρος Θεοδωράκης

Αν και ο Αλέξης Τσίπρας αναγνωρίζει ότι ο Σταύρος Θεοδωράκης, πρόεδρος του Ποταμιού, ήταν για εκείνον ένα γνώριμο πρόσωπο μέσα από τις τηλεοπτικές τους συνεντεύξεις, εκτιμά πως μια πιθανή κυβερνητική συνεργασία θα συναντούσε ανυπέρβλητες ιδεολογικές και πολιτικές αντιθέσεις.

Όμως, τον προσκάλεσε τον Γενάρη του 2015 στην Κουμουνδούρου λίγα λεπτά μετά τον Πάνο Καμμένο, διερευνώντας το ενδεχόμενο συνεργασιών. Ενημερώνοντας τον κ. Καμμένο για μια τέτοια κυβερνητική προοπτική, «σκέφτομαι, λοιπόν, να προτείνω και στον Θεοδωράκη να συμμετάσχει στην Κυβέρνηση» περιγράφει ο κ. Τσίπρας και μεταφέρει ως απάντηση του κ. Καμμένου πως «μην τον φέρεις αυτόν, θα μας διαλύσει, θα τα δίνει όλα στους έξω» . Κατά την αφήγηση Τσίπρα, «ο Σταύρος Θεοδωράκης πέρασε την κεντρική πόρτα των γραφείων της Κουμουνδούρου. Μπήκε στο κτίριο χωρίς να κάνει δηλώσεις και άρχισε να ανεβαίνει από τις σκάλες. Δεν μπορούσα να φανταστώ πόσο σημαντική θα ήταν τελικά αυτή η λεπτομέρεια. Με τον Σταύρο Θεοδωράκη τίποτα δεν ήταν προεξοφλημένο, το αντίθετο. Καμμένος και Θεοδωράκης κινούνταν σε τελείως διαφορετικά πολιτικά και αισθητικά μήκη κύματος. Εντούτοις, πίστευα ότι μετά τις εκλογές τα πράγματα θα μπορούσαν να αλλάξουν».

«Είχαν γίνει κάποιες διερευνητικές επαφές για να κλειστεί το ραντεβού, αν και γενικά στην κυρίαρχη διαιρετική τομή της εποχής, ο Θεοδωράκης και το Ποτάμι δεν συγκαταλέγονταν στις λεγόμενες αντιμνημονιακές δυνάμεις. Υπήρχε ένα μεγάλο μέρος στον ΣΥΡΙΖΑ που τον αντιπαθούσε έντονα, αλλά και ορισμένοι που πίστευαν ότι η συμμετοχή του στην Κυβέρνηση θα βοηθούσε. Και εγώ είχα γενικά καλή σχέση μαζί του, από την εποχή που ήταν δημοσιογράφος και του είχα παραχωρήσει και κάποιες ενδιαφέρουσες συνεντεύξεις. Ωστόσο, ομολογώ δεν ήμουν απόλυτα πεπεισμένος ότι θα μπορούσαμε να συνεργαστούμε αρμονικά, γιατί το κλίμα τότε ήταν πολωμένο στη διαχωριστική γραμμή Μνημόνιο - αντι-Μνημόνιο κι αυτό θα δυσκόλευε τις κινήσεις μας», προσθέτει ο πρώην Πρωθυπουργός, προεξοφλώντας εμμέσως την αδυναμία για συνεργασία μεταξύ τους.

Η «Νάρκισσος»... Ζωή

Ως «μια χαρακτηριστική περίπτωση τέτοιας αυτοκαταστροφικής αδιαλλαξίας ήταν εκείνη της Ζωής Κωνσταντοπούλου» αναφέρει στην Ιθάκη ο Αλέξης Τσίπρας για την πρώην Πρόεδρο της Βουλής. Ο ίδιος τονίζει πως «η διαχείρισή της υπήρξε μία από τις πλέον επώδυνες εμπειρίες εκείνης της περιόδου», χωρίς να κρύβει ότι «είχα ήδη μετανιώσει για την πρόταση που της είχα απευθύνει να αναλάβει τη θέση της Προέδρου της Βουλής, σε μια προσπάθεια να δώσουμε εικόνα ανανέωσης και μαχητικότητας. Μια νέα και δυναμική γυναίκα, σε μια θέση που είθισται να ανήκει σε απόμαχους της πολιτικής, σκέφτηκα όταν αποφάσισα να την προτείνω για τη θέση».

«Ωστόσο, η στάση της ήταν συστηματικά συγκρουσιακή και παρελκυστική. Ήταν εξάλλου εξαρχής αντίθετη σε κάθε ιδέα Συμφωνίας, χωρίς όμως να αισθάνεται την παραμικρή ανάγκη να καταθέσει μια εναλλακτική πρόταση», συνεχίζει ο Αλέξης Τσίπρας, παρουσιάζοντας την Πρόεδρο της Βουλής ως ιδιαίτερα αδιάλλακτη. «Όταν την καλούσα να συζητήσουμε ρεαλιστικές εναλλακτικές για την περίπτωση πλήρους ρήξης με τους εταίρους, μου απαντούσε με μια αφοπλιστική αοριστία: «Θα πάμε στον ΟΗΕ». Κι όταν, σχεδόν απελπισμένος, την ρωτούσα «Κι αν πάμε, τι ακριβώς θα αλλάξει; Δεν θα έχουν ήδη καταρρεύσει τα δημόσια ταμεία και οι τράπεζες;», επανερχόταν πεισματικά: «Το χρέος είναι επονείδιστο, στον ΟΗΕ πρέπει να απευθυνθούμε». Επέμενε σε μια δική της, αυστηρά μονοδιάστατη αντίληψη για το πρόβλημα, αγνοώντας πλήρως τις επείγουσες ανάγκες της χώρας και τις πολιτικές προκλήσεις της συγκυρίας», προσθέτει.

Η διπλή άρνηση Αχτσιόγλου – Χαρίτση

Μετά την εκλογική συντριβή του 2023, ο Αλέξης Τσίπρας βρέθηκε αντιμέτωπος με μια διπλή –και μάλλον αρνητική– έκπληξη. Στην προσπάθειά του να αναδείξει διάδοχο, απευθύνθηκε αρχικά στην Έφη Αχτσιόγλου και στη συνέχεια στον Αλέξη Χαρίτση· και οι δύο, ωστόσο, αρνήθηκαν να αναλάβουν τον ρόλο.

Για την πρώην Υπουργό Εργασίας, «μου είπε πως ποτέ δεν της είχε περάσει από το μυαλό η προοπτική να ηγηθεί του ΣΥΡΙΖΑ και ότι ένιωθε ανέτοιμη για ένα τέτοιο βάρος. Ανέφερε επίσης την οικογένειά της και τις δυσκολίες που θα είχε να ισορροπήσει ανάμεσα στις απαιτήσεις του ρόλου και τις ανάγκες του μικρού της παιδιού», συνέχισε ο κ. Τσίπρας, για να προσθέσει πως «η στάση της με αιφνιδίασε. Εκεί όπου εγώ έβλεπα μια μεγάλη ευκαιρία, εκείνη έβλεπε προβλήματα», σημειώνει ο κ. Τσίπρας, συνεχίζοντας στη δεύτερη προσπάθεια με τον Αλέξη Χαρίτση. Ωστόσο, «στο άκουσμα της απόφασής μου να φύγω και ακόμη περισσότερο στην πρότασή μου να θέσει υποψηφιότητα, σκοτείνιασε. Μου είπε, τελικά, ότι δεν αισθάνεται έτοιμος να αναλάβει ένα τόσο μεγάλο βάρος. Και μου ζήτησε να μην παραιτηθώ», αποκαλύπτει ο Αλέξης Τσίπρας, καταλήγοντας πως «μετά και τη συνάντηση αυτή, τα περιθώρια στένευαν».

Ο «οπαδός της εξόδου» Λαφαζάνης

Αναφερόμενος στην πρώην Πρόεδρο της Βουλής, ο Αλέξης Τσίπρας την αθροίζει με τους «οπαδούς της εξόδου» από το ευρώ, όπως και ο πρώην Υπουργός και επικεφαλής του «Αριστερού Ρεύματος», Παναγιώτης Λαφαζάνης. Όπως αφηγείται ο Αλέξης Τσίπρας, «μετά τη συμφωνία, η Κωνσταντοπούλου, για να αντιταχθεί στις κεντρικές επιλογές της Κυβέρνησης, μετατράπηκε σε αντίπαλη φωνή. Συμπορεύτηκε με τους οπαδούς της εξόδου από το ευρώ και την Ευρώπη, τον Λαφαζάνη και όσους αποχώρησαν μαζί του, αξιοποιώντας τη θεσμική της θέση ως Προέδρου της Βουλής, στην οποία είχε εκλεγεί με δική μου πρόταση. Αντί να εγγυηθεί την ομαλή λειτουργία του Κοινοβουλίου, επέλεξε να παρεμποδίζει ενεργά τις διαδικασίες, προκαλώντας καθυστερήσεις σε κρίσιμες ψηφοφορίες. Έτσι, εκτυλίχθηκαν γεγονότα που προσβάλλουν κάθε έννοια σοβαρότητας, με εξαντλημένους βουλευτές να κοιμούνται στα έδρανα, γιατί οι συνεδριάσεις άρχιζαν εσκεμμένα τα μεσάνυχτα. Η ίδια καθυστερούσε σκόπιμα να ανέβει στην έδρα, με αποτέλεσμα οι διαδικασίες να διαρκούν ως το επόμενο πρωί».

Στο πλαίσιο αυτό, «το αποκορύφωμα της απρόβλεπτης και εμμονικής στάσης της ήρθε όμως αργότερα, τον Αύγουστο, στις διαδικασίες ψήφισης της δανειακής σύμβασης. Η διαρκής αναβολή, οι τεχνητές καθυστερήσεις, η ασυνήθιστη διαδικαστική αυστηρότητα σε σημείο υπερβολής, έδειχναν μια ανώριμη πολιτική συμπεριφορά, η οποία υπονόμευε τον ρόλο που έπρεπε να υπηρετεί. Αντί για θεσμική εγγυήτρια, είχε μετατραπεί σε παράγοντα γελοιοποίησης του Κοινοβουλίου. Εξαντλούσε εσκεμμένα και κρατούσε το Σώμα της Βουλής ξάγρυπνο μέχρι τις 6 το πρωί, χωρίς να υπηρετεί κανέναν θεσμικό σκοπό, πέρα από την ανάγκη για την έκφραση της διαφωνίας της με θεαματικό τρόπο» υπενθυμίζει για τις δραματικές εκείνες στιγμές ο πρώην Πρωθυπουργός, συμπεραίνοντας πως «δυστυχώς, η πολιτική και η Αριστερά μαγνητίζουν τους νάρκισσους, όπως το φως τα έντομα».

Η υποτίμηση της «Ομπρέλας»

Ο Αλέξης Τσίπρας στην Ιθάκη δεν παραλείπει να αναφερθεί και σε ιστορικά στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ ΠΣ, αρκετά από τα οποία είχαν στηρίξει την ανάδειξή του στην ηγεσία του κόμματος, όπως ο Νίκος Βούτσης. Η εκλογική ήττα του 2019, ωστόσο, δημιούργησε νέα εσωκομματικά δεδομένα. Τον Δεκέμβριο του 2020, όπως αφηγείται, τον επισκέφθηκε στο γραφείο του μια πολυμελής αντιπροσωπεία –Βούτσης, Τσακαλώτος, Βίτσας, Παπαδημούλης, Λάμπρου και Δρίτσας– για να του ανακοινώσει με κάθε επισημότητα τη συγκρότηση μιας νέας τάσης, την οποία ονόμασαν «Ομπρέλα».

«Ποια ήταν η πολιτική, ή ιδεολογική, βάση αυτής της συσπείρωσης; Μία και μόνη. Η αντίθεσή τους στον μετασχηματισμό του ΣΥΡΙΖΑ σε έναν σύγχρονο, μαζικό, δημοκρατικό και ανοικτό κόμμα της Αριστεράς. Και η αντίθεση με μένα, που στήριζα αυτό τον μετασχηματισμό», τονίζει ο πρώην Πρωθυπουργός, ενώ «εκτιμώ τότε ότι ήταν μια πρωτοβουλία χωρίς ιδιαίτερο πολιτικό βάρος, που δεν θα μπορούσε να ανακόψει τη στρατηγική μας. Μέσα μου κυριαρχούσε η βεβαιότητα πως, όταν θα έφτανε η ώρα του Συνεδρίου, τα μέλη του κόμματος και ο προοδευτικός κόσμος θα έπαιρναν τον μετασχηματισμό στα χέρια τους. Και τίποτε δεν θα μπορούσε να τον σταματήσει».
«Ήταν μια σωστή εκτίμηση, αλλά με εσωκομματικούς όρους. Εκείνο που υποτίμησα ήταν πως δεν επρόκειτο απλώς για εσωτερικές εξελίξεις που δεν ενδιέφεραν την κοινωνία. Επιδρούσαν αρνητικά στην ήδη βεβαρημένη εικόνα του κόμματος», όπως συμπεραίνει.

Τα οικονομικά: Η «Δήμητρα» και ο… Τσακαλώτος

Αν και ο Αλέξης Τσίπρας θεωρεί ότι ο Ευκλείδης Τσακαλώτος υπήρξε το πλέον κατάλληλο πρόσωπο να διαδεχθεί τον Γιάνη Βαρουφάκη ως Υπουργός Οικονομικών, εντούτοις «η Ν.Δ. είχε στα χέρια της ένα εσωκομματικό κείμενο, που υπέγραψε ο Τσακαλώτος μαζί με άλλα στελέχη της «Ομπρέλας», γραμμένο καιρό πριν από τις εκλογές, όταν είχα ζητήσει να τεθούν σοβαρές προτάσεις για το προεκλογικό μας πρόγραμμα. Εκείνοι, λοιπόν, πρότειναν την ιδέα τοπικών νομισμάτων, την οποία θεώρησαν τόσο λαμπρή, ώστε την έδωσαν και στη δημοσιότητα», όπως αφηγείται ο κ. Τσίπρας.

«Θυμάμαι ότι είχα τότε πραγματικά εξοργιστεί κυρίως με τον Τσακαλώτο, την πλήρωσε όμως ο Ανδρέας Ξανθός. Ήταν ίσως η μοναδική φορά που μίλησα σε τόσο έντονο τόνο και μάλιστα σε έναν άνθρωπο με ήπιο χαρακτήρα, όπως ο Ανδρέας. Αλλά αυτός βρέθηκε κατά τύχη μπροστά μου τη στιγμή που το έμαθα και αυτός πλήρωσε τη νύφη. Έφτασα να του φωνάζω: «Αν δεν θέλετε να ξανακερδίσουμε ποτέ εκλογές, αν θέλετε να υπονομεύσετε το κόμμα, πείτε το καθαρά»», όπως περιγράφει, θεωρώντας ότι το πρόγραμμα για το παράλληλο νόμισμα κόστισε στο εκλογικό αποτέλεσμα του κόμματος.

Η «Κίνηση Μελών»

Απέναντι στην “Ομπρέλα” οργανώθηκαν στελέχη που είχαν ως προμετωπίδα τους τον μετασχηματισμό του ΣΥΡΙΖΑ ΠΣ με ρητορική και εσωκομματικές πρακτικές, ωστόσο, που δε φαίνεται να ενθουσίαζαν τον Αλέξη Τσίπρα. «Απέναντι στην «Ομπρέλα» δραστηριοποιήθηκε ένα άλλο μπλοκ, στο οποίο πρωτοστάτησαν στελέχη όπως ο Παππάς, ο Πολάκης και η Τζάκρη. Τους κινούσε υποτίθεται η στήριξη του σχεδίου επανεκκίνησης, αλλά εκείνο που τους συγκινούσε ήταν η αντιπαλότητα με την «Ομπρέλα». Η αντιπαλότητα αυτή δεν ήταν μόνο πολιτική. Ήταν και μια σύγκρουση κουλτούρας και ύφους, που έφτανε και στη βάση του κόμματος. Οι μεν υποστήριζαν ένα κόμμα κλειστό μεν, αλλά σοβαρό και μετρημένο. Οι δε πρότειναν μια πιο λαϊκή, σκληρή, αντι-δεξιά γραμμή, βασισμένη κυρίως στην αντιδεξιά ρητορική και στην καταγγελία. Οι μεν προέβαλλαν μια πιο ορθολογική επιχειρηματολογία, αλλά συχνά δυσνόητη και ελιτίστικη. Οι δε μιλούσαν μια γλώσσα κατανοητή, αλλά εξέπεμπαν έναν λόγο επιθετικό, συχνά τοξικό, σε μια περίοδο που οι πολίτες ήθελαν ηρεμία και όχι όξυνση. Μια σύγκριση του Πολάκη με τον Τσακαλώτο μπορεί ίσως να αποδώσει καλύτερα αυτή τη διαφορά ύφους και κουλτούρας», όπως επισημαίνεται.

Η «ακατανόητη» εικόνα του ΣΥΡΙΖΑ

Δέκα χρόνια μετά, ο Αλέξης Τσίπρας επιχειρεί στην Ιθάκη να συμπυκνώσει σε λίγες γραμμές το κλίμα που επικρατούσε τις κρίσιμες ημέρες της διαπραγμάτευσης. Περιγράφει την ψυχική και πολιτική απόσταση που ένιωθε από το ίδιο του το κόμμα, σκιαγραφώντας μια συνολική εικόνα του ΣΥΡΙΖΑ που, όπως ο ίδιος παραδέχεται, φάνταζε «ακατανόητη».

Ακόμη και για τον ίδιο, «μερικά πράγματα μου φαίνονταν ακατανόητα στον ΣΥΡΙΖΑ. Και δεν είχα έρθει από άλλον πλανήτη, ήμουν κομμάτι αυτού του κόσμου. Έπαιρνα μέρος σε κομματικές διαδικασίες από τα δεκαπέντε μου, είχα ξοδέψει σ’ αυτές εκατοντάδες, ίσως και χιλιάδες, ώρες από τη ζωή μου, αλλά υπήρχαν στιγμές που δεν καταλάβαινα πώς είναι δυνατόν να μην κατανοούν την κατάσταση, τις δυσκολίες, την πολιτική μας. Θα τους αδικούσα αν έλεγα ότι δεν έδιναν τη μάχη. Την έδιναν, οι περισσότεροι, από την πρώτη γραμμή. Στήριζαν την πολιτική μας, ακόμα κι αν δεν την κατανοούσαν ή και διαφωνούσαν με ορισμένες πλευρές της. Παρ’ όλα αυτά, από το καλοκαίρι του 2015, μια γκρίνια, μια αρνητική στάση, μια υπερβολική τάση για αυτοκριτική, επηρέαζαν την κομματική ατμόσφαιρα. Αισθανόμουν πως ένιωθαν την ανάγκη να ζητάμε διαρκώς συγγνώμη που είχαμε ξανακερδίσει τις εκλογές», όπως αναφέρει.

«Προφανώς υπήρχαν πολιτικά αίτια. Η στροφή που υποχρεωθήκαμε να κάνουμε στη στρατηγική μας ήταν λογικό να ζαλίσει πολλούς. Καθώς, όμως, στην Αριστερά οι ηθικές αποτιμήσεις παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο, ένα αίσθημα ενοχής ένιωθα να υποβόσκει στο κομματικό σώμα. Νεοφιλελεύθερη λιτότητα, συμβιβασμοί, πολιτικές με τις οποίες δεν συμφωνούσαμε, αλλά έπρεπε να ασκήσουμε για να σωθούν η κοινωνία και η χώρα, δεν άφηναν πολλούς να κοιμηθούν. Ομολογώ πως ανάμεσά τους ώρες ώρες ήμουν κι εγώ και ίσως γι’ αυτό τους καταλάβαινα τόσο καλά. Άλλο όμως η κατανόηση κι άλλο η δικαιολόγηση. Δεν δικαιολογούσα ούτε στον εαυτό μου ούτε και σε κανέναν άλλο καμιά ταλάντευση. Ήμουν επικεφαλής μιας ομάδας αφοσιωμένων ανθρώπων, που ο λαός μάς εμπιστεύτηκε τη βαριά ευθύνη να σώσουμε τη χώρα», όπως περιγράφει.

Η «πρώτη φορά Αριστερά»

Άλλωστε, στην σύνθεση της κυβέρνησης της «πρώτη φορά Αριστεράς», ο πρώην Πρωθυπουργός συμπεραίνει εκ των υστέρων πως «το πιο σοβαρό όμως πρόβλημα δεν ήταν η ενδυμασία, αλλά οι δηλώσεις τους πριν και μετά την ορκωμοσία. Μέχρι να προσέλθουν στο Υπουργικό Συμβούλιο, ορισμένοι πρέπει να είχαν ανεβάσει ο καθένας τους από μία μονάδα τουλάχιστον τα spreads των ελληνικών ομολόγων. Ο ένας κοινωνικοποιούσε Υπηρεσίες, ο άλλος προσλάμβανε απολυμένους, ο τρίτος έδιωχνε τους Κινέζους από τον Πειραιά. Επικρατούσε η αισιοδοξία της βούλησης και απουσίαζε η απαισιοδοξία της νόησης».