Ο πύραυλος R-36 Σατανάς δεν είναι ένας απλός πύραυλος, ποτέ δεν ήταν. Οι Σοβιετικοί τον σχεδίασαν ως ένα όπλο μαζικής καταστροφής που θα τρομοκρατούσε τους εχθρούς τους κατά την διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου και εάν θέλετε την γνώμη μας, το κατάφεραν και με το παραπάνω! Σήμερα μία έκδοση αυτού του πυραύλου βρίσκεται ακόμη εν ενεργεία στο ρωσικό πυρηνικό οπλοστάσιο, θυμίζοντας στους εχθρούς της Μόσχας τι εστί ρωσική πυρηνική ισχύ.

Η Αρχή του «Σατανά»

Στα τέλη της δεκαετίας του '1960, η Σοβιετική Ένωση σημείωσε καθοριστική πρόοδο στην ανάπτυξη πυρηνικών όπλων και συγκεκριμένα στον τομέα των διαστημικών βαλλιστικών πυραύλων, ξεπερνώντας σημαντικά τις Ηνωμένες Πολιτείες και φυσικά την Ευρώπη. Η ισχυρότερη εκδοχή του πυραύλου R-36 ήταν τρομερά καταστροφική και είχε τη δυνατότητα να πλήξει οποιοδήποτε σημείο στις Ηνωμένες Πολιτείες, μεταφέροντας τουλάχιστον 10 πυρηνικές κεφαλές 18-25 μεγατόνων. Η δύναμη του πυραύλου αυξήθηκε σημαντικά σε σχέση με τις προηγούμενες εκδόσεις, γεγονός που έθεσε τις Ηνωμένες Πολιτείες σε μια κατάσταση έντονης ανησυχίας. Ο R-36, όπως και οι προηγούμενες εκδόσεις του, είχε σχεδιαστεί να είναι ικανές να πλήξουν οποιονδήποτε στρατηγικό στόχο στην αμερικανική ήπειρο και να καταστρέφουν στρατηγικές στρατιωτικές υποδομές. 

Αυτός ο νέος τύπος σοβιετικού πυραύλου μπορούσε να καταστρέψει τους αμερικανικούς πυρηνικούς πυραύλους LGM-30 Minuteman III πριν αυτοί καν εκτοξεύονταν από τα σιλό τους. Καθώς περνούσε ο χρόνος και οι Σοβιετικοί επιστήμονες και μηχανικοί συνέχιζαν να αναπτύσσουν ακόμα πιο προηγμένα σχέδια, ο R-36 κατάφερε να μεταφέρει ακόμα περισσότερη πυρηνική ισχύ, γεγονός που τον καθιστούσε πιο επικίνδυνο και αποτελεσματικό στην εξόντωση των στόχων του. Στην πραγματικότητα, ο R-36 απέκτησε ισχύ που ξεπερνούσε οποιοδήποτε άλλο όπλο βρισκόταν στο αμερικανικό οπλοστάσιο. Από τη στιγμή που αποκαλύφθηκε η ύπαρξή του στον δυτικό κόσμο, το ΝΑΤΟ έδωσε στο νέο αυτό όπλο το προσωνύμιο "Σατανάς", για να υπογραμμίσει τη φρικιαστική του καταστροφική ικανότητα. 

Ο πύραυλος R-36 αποτελούσε μέρος μιας ευρύτερης οικογένειας πυραύλων, που αναπτύχθηκαν από τη Σοβιετική Ένωση για να ενισχύσει την ικανότητα του κράτους να πραγματοποιεί στρατηγικές επιθέσεις. Η πρώτη εκδοχή του, η οποία αποκαλούνταν SS-9 από το ΝΑΤΟ, ήταν ο δεύτερος διαστημικός βαλλιστικός πύραυλος που ανέπτυξε ποτέ η Σοβιετική Ένωση. Ο σχεδιασμός του επέτρεπε στον R-36 να εκτοξεύεται στο διάστημα και να παραμένει σε τροχιά γύρω από τη Γη για απεριόριστο χρονικό διάστημα, κάτι που έφερε επανάσταση στην πυραυλική τεχνολογία την δεκαετία του '1960.

Η ανάπτυξή του προκάλεσε ανησυχίες και ανάγκασε την τροποποίηση της διεθνούς νομοθεσίας. Ως αποτέλεσμα, γεννήθηκε το Άρθρο IV της Συνθήκης του 1967 για το Διάστημα, το οποίο απαγόρευσε τη χρήση πυρηνικών πυραύλων και άλλων όπλων μαζικής καταστροφής στο διάστημα. 

Η Τεχνολογία MIRV

Παρά την εφαρμογή του Άρθρου IV, οι Σοβιετικοί συνέχισαν να προχωρούν στην εξέλιξη του πυραύλου. Η δεύτερη εκδοχή του R-36, ο R-36M, εισήγαγε την τεχνολογία των πολλαπλών οχημάτων επανεισόδου (MIRV), επιτρέποντας στον πύραυλο να πλήττει πολλαπλούς στόχους με μία μόνο εκτόξευση. Αυτή η νέα τεχνολογία εξέλιξε σημαντικά τη αποδοτικότητα του συστήματος, καθώς καθιστούσε δύσκολο για τον εχθρό να αμυνθεί αποτελεσματικά, αναγκάζοντάς τον να εκτοξεύσει αρκετούς αμυντικούς πυραύλους για να αποκρούσει το πλήγμα. Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του '1970, οι πυρηνικοί πύραυλοι MIRV είχαν καθιερωθεί ως το πρότυπο για όλους τους ICBM, δηλαδή τους διηπειρωτικούς βαλλιστικούς πυραύλους.

Η εμφάνιση του MIRV και η συνεχής εξέλιξη των πυραύλων οδήγησαν στην εποχή της "αμοιβαίας εξασφαλισμένης καταστροφής" (MAD). Η στρατηγική αυτή υποστήριζε ότι, σε περίπτωση πυρηνικού πολέμου, και οι δύο αντιμαχόμενες πλευρές θα καταστρέφονταν ολοκληρωτικά από την ανταλλαγή πυρηνικών πυρών. Βέβαια οι πυραυλικές τεχνολογίες MIRV επέτρεπαν στις δυνάμεις της Σοβιετικής Ένωσης και των Ηνωμένων Πολιτειών να χτυπήσουν πολλαπλούς στόχους ταυτόχρονα, κάτι που αύξανε τις πιθανότητες η πλευρά που εξαπολύει το πρώτο πλήγμα να καταστρέψει την άλλη πλευρά πριν προλάβει να αντιδράσει. 

Οι Ηνωμένες Πολιτείες αντέδρασαν στην απειλή αυτή αναπτύσσοντας τη δική τους εκδοχή του MIRV με τον Minuteman III το 1968, ο οποίος είχε τρεις πυρηνικές κεφαλές. Παρ' όλα αυτά, ο πύραυλος SS-18 "Σατανάς" μπορούσε να μεταφέρει 8 έως 10 ακόμα πιο ισχυρές κεφαλές, οι οποίες είχαν τη δυνατότητα να καταστρέψουν αμερικανικούς πυραύλους ακόμη και μέσα στις προστατευμένες βάσεις τους. Όταν το σύστημα "Σατανάς" έγινε πλήρως επιχειρησιακό το 1975, οι Ηνωμένες Πολιτείες φοβήθηκαν ότι θα αδυνατούσαν να επιβιώσουν από ένα πρώτο σοβιετικό πλήγμα και άρχισαν να αναπτύσσουν πυραύλους με ακόμα περισσότερες κεφαλές και αυξημένη ισχύ. Οι εξελίξεις αυτές ενίσχυαν τον ανταγωνισμό μεταξύ των δύο μεγάλων πυρηνικών δυνάμεων και οδήγησαν σε μια συνεχιζόμενη κούρσα εξοπλισμών. 

Παράλληλα, στη Σοβιετική Ένωση, οι μηχανικοί και επιστήμονες συνέχιζαν να κάνουν βελτιώσεις στις επόμενες εκδόσεις του R-36, με αποτέλεσμα ο πύραυλος να περάσει από έξι διαφορετικές εκδόσεις, κάθε μία πιο ισχυρή από την προηγούμενη. Η έκτη εκδοχή του, η οποία έγινε η πιο ισχυρή που είχε κατασκευάσει ποτέ η Σοβιετική Ένωση, χαρακτηρίστηκε ως το πιο ισχυρό πυρηνικό όπλο που είχε ποτέ αναπτυχθεί από την σοβιετική βιομηχανία. Μέχρι την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991, οι σοβιετικοί SS-18 είχαν τη δυνατότητα να πλήττουν οποιοδήποτε σημείο στον κόσμο, επιδεικνύοντας την εκρηκτική δύναμη που κατείχαν τα σοβιετικά στρατηγικά πυρηνικά όπλα. 

Η ανάπτυξη των πρώτων υποβρυχίων εκτόξευσης πυρηνικών πυραύλων από τις Ηνωμένες Πολιτείες αποτέλεσε την τελευταία γραμμή άμυνας, επιτρέποντας στις ΗΠΑ να διασφαλίσουν ότι θα μπορούσαν να αντεπιτεθούν σε περίπτωση ενός πρώτου σοβιετικού πυρηνικού πλήγματος. Αυτό το τρίτο σκέλος της πυρηνικής τριάδας (μαζί με τους πυραύλους ICBM και τα πυρηνικά βομβαρδιστικά αεροσκάφη) παραμένει ενεργό μέχρι και σήμερα, με τα αμερικανικά υποβρύχια να μεταφέρουν πυραύλους Trident II με 14 οχήματα επανεισόδου, που είναι από τα πιο προηγμένα στον κόσμο. 

Ο Σατανάς Σήμερα

Ο περιορισμός των πυραύλων MIRV όπως ο "Σατανάς" ξεκίνησε μέσω της συμφωνίας START II το 1993, ωστόσο, η Ρωσία αποσύρθηκε από αυτή τη συμφωνία το 2002, μετά την αποχώρηση των Ηνωμένων Πολιτειών από τη Συνθήκη κατά των Αντιπυραυλικών Πυραύλων του 1972. Από τον Μάρτιο του 2022, η Ρωσία συνεχίζει να διαθέτει 46 πυραύλους SS-18, καθένας με 10 πυρηνικές κεφαλές, προσφέροντας έναν ισχυρό αποτρεπτικό παράγοντα σε όλον τον πλανήτη.

Παράλληλα, αναπτύσσει νέες τεχνολογίες ICBM με πιο ισχυρούς πυρηνικούς πυραύλους, όπως ο RS-28 Sarmat, που είναι γνωστός ως "Σατανάς-2" και διαθέτει 10 βαρέα οχήματα επανεισόδου. Αυτά τα όπλα έχουν τη δυνατότητα να καταστρέψουν περιοχές στο μέγεθος του Τέξας ή της Γαλλίας, ενώ τα υπερηχητικά οχήματα τους καθιστούν δύσκολη την ανίχνευση τους από τα αμερικανικά συστήματα ανίχνευσης. Το γεγονός ότι το "Σατανάς-2" μπορεί να είναι ανθεκτικός στις αμερικανικές πυραυλικές άμυνες το καθιστά ακόμη πιο επικίνδυνο για τις Ηνωμένες Πολιτείες. 

Η συνεχής ανάπτυξη και εξέλιξη των στρατηγικών πυρηνικών όπλων, όπως οι εκδόσεις του R-36 και η εισαγωγή του RS-28 Sarmat "Σατανάς-2", καταδεικνύει τον διαρκή αγώνα εξοπλισμών που χαρακτηρίζει τις μεγάλες πυρηνικές δυνάμεις, και ιδιαίτερα τη Ρωσία. Οι δυνατότητες των σύγχρονων αυτών πυραύλων να καταστρέφουν τεράστιες περιοχές, όπως το Τέξας ή η Γαλλία, και η τεχνολογία των υπερηχητικών οχημάτων, τα καθιστούν ιδιαίτερα επικίνδυνα και δύσκολα ανιχνεύσιμα από τα υπάρχοντα αμερικανικά ή διαστημικά συστήματα αεράμυνας και προειδοποίησης. Σήμερα η Ρωσία παραμένει η ισχυρότερη πυρηνική δύναμη στον κόσμο, έναν τίτλο που όπως φαίνεται θα εξακολουθεί να απολαμβάνει για αρκετά χρόνια ακόμη.

Η συνεχής αυτή πρόοδος υπογραμμίζει τη σημασία των πυρηνικών δυνάμεων στην παγκόσμια στρατηγική ισχύ, καθώς η απειλή ενός πυρηνικού πολέμου παραμένει παρούσα.