Με εξελίξεις που θυμίζουν σενάριο κινηματογραφικής ταινίας, συνεχίζεται ο πόλεμος στην Ουκρανία, τόσο στο διπλωματικό πεδίο όσο και στο παρασκήνιο των μυστικών υπηρεσιών. Η νέα φονική βομβιστική επίθεση στη Μόσχα, την Τετάρτη, ήρθε λίγες ώρες μετά την παρουσίαση του νέου ειρηνευτικού σχεδίου του Βολοντίμιρ Ζελένσκι, προσθέτοντας ακόμη ένα δραματικό κεφάλαιο στη σύγκρουση.

Τρεις νεκροί από έκρηξη στο κέντρο της Μόσχας

Το απόγευμα της Τετάρτης, τρεις άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους στη Μόσχα, ανάμεσά τους δύο αστυνομικοί, σύμφωνα με επίσημες ανακοινώσεις των ρωσικών αρχών. Όπως γνωστοποίησε η Ερευνητική Επιτροπή της Ρωσίας, δύο τροχονόμοι εντόπισαν ένα «ύποπτο άτομο» κοντά σε περιπολικό στην οδό Yeletskaya και, τη στιγμή που επιχείρησαν να το προσεγγίσουν για σύλληψη, εξερράγη εκρηκτικός μηχανισμός.

Ρωσικά μέσα ενημέρωσης αναφέρουν ότι το τρίτο θύμα ήταν ο ίδιος ο ύποπτος, χωρίς ωστόσο η πληροφορία αυτή να έχει επιβεβαιωθεί επισήμως από τις αρχές.

Σκιά προηγούμενης δολοφονίας στρατηγού

Η έκρηξη σημειώθηκε σε μικρή απόσταση από το σημείο όπου, μόλις τη Δευτέρα, ανώτερος Ρώσος στρατηγός σκοτώθηκε σε βομβιστική επίθεση με παγιδευμένο αυτοκίνητο. Ο υποστράτηγος Φανίλ Σαρβάροφ έχασε τη ζωή του όταν εξερράγη μηχανισμός που είχε τοποθετηθεί κάτω από το όχημά του, γεγονός που εντείνει τις ανησυχίες για κλιμάκωση των επιθέσεων στο εσωτερικό της ρωσικής πρωτεύουσας.

Καταγγελίες για σχέδιο αποσταθεροποίησης «εκ των έσω»

Σε ανάλυσή της, η Washington Post συνδέει τη νέα επίθεση με το ουκρανικό ειρηνευτικό σχέδιο, στο οποίο διακρίνει για πρώτη φορά ενδείξεις υποχώρησης του Κιέβου στο ζήτημα των εδαφών. Παράλληλα, φιλοξενεί τις εκτιμήσεις δύο Ρώσων αναλυτών, οι οποίοι θεωρούν ότι πίσω από τις διαδοχικές επιθέσεις κρύβεται σχέδιο αποσταθεροποίησης της Ρωσίας από ουκρανικές και κυρίως βρετανικές μυστικές υπηρεσίες.

Η Ουκρανία δεν έχει αναλάβει την ευθύνη για τις επιθέσεις, σημειώνει η εφημερίδα, ωστόσο η Μόσχα αφήνει να εννοηθεί ότι το Κίεβο ενδέχεται να βρίσκεται πίσω από αυτές.

Οι κατηγορίες Ρώσων στρατιωτικών μπλόγκερ

Σύμφωνα με το δημοσίευμα, δύο γνωστοί Ρώσοι στρατιωτικοί μπλόγκερ κατηγόρησαν ανοιχτά ουκρανικές και ευρωπαϊκές υπηρεσίες πληροφοριών, υποστηρίζοντας ότι στόχος τους είναι «να αποσταθεροποιήσουν τη Ρωσία εκ των έσω».

Ο στρατιωτικός ανταποκριτής των κρατικών μέσων, Αλεξάντρ Σλαντκόφ, έγραψε στο Telegram ότι πιστεύει πως ουκρανικές, βρετανικές και αμερικανικές υπηρεσίες επιχειρούν να ανοίξουν ένα δεύτερο, ανατρεπτικό μέτωπο στο εσωτερικό της Ρωσίας. Παράλληλα, εξέφρασε αμφιβολίες για το κατά πόσο το ενισχυμένο σύστημα καμερών CCTV της Μόσχας θα οδηγήσει στον εντοπισμό των δραστών, προειδοποιώντας ότι καθυστέρηση στη δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων θα εκληφθεί ως ένδειξη αδυναμίας.

Από την πλευρά του, ο στρατιωτικός δημοσιογράφος Αλεξάντρ Κοτς υποστήριξε ότι η επίθεση «φέρει ξεκάθαρα την κοροϊδευτική υπογραφή» των ουκρανικών και βρετανικών υπηρεσιών. Όπως έγραψε, πρόκειται για «τυπική βρετανική αντι-κρίση», με στόχο τη σπορά πανικού, την υπονόμευση των αρχών ασφαλείας και την πρόκληση κοινωνικής δυσαρέσκειας απέναντι στη ρωσική στρατιωτική επιχείρηση.

«Πρώτη φορά» νύξεις υποχώρησης στο ειρηνευτικό σχέδιο

Η Washington Post επισημαίνει επίσης ότι το ειρηνευτικό σχέδιο των 20 σημείων που παρουσίασε ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι την Τετάρτη αφήνει, για πρώτη φορά, να διαφανούν πιθανές υποχωρήσεις στο εδαφικό ζήτημα. Σύμφωνα με την εφημερίδα, η νέα εκδοχή του σχεδίου υποδηλώνει ότι ο Ουκρανός πρόεδρος θα μπορούσε να δεχθεί απόσυρση στρατευμάτων από την ανατολική Ουκρανία, με στόχο τη δημιουργία αποστρατιωτικοποιημένης ζώνης, εφόσον η Ρωσία πράξει το ίδιο.

Το αγκάθι του Ντονμπάς και οι χαμηλές προσδοκίες

Παρά τις νύξεις αυτές, το ζήτημα των εδαφών παραμένει το βασικό αγκάθι στις όποιες διαπραγματεύσεις. Η Ρωσία επιμένει στην κατοχή ολόκληρου του Ντονμπάς, συμπεριλαμβανομένων περιοχών που βρίσκονται ακόμη υπό ουκρανικό έλεγχο, ενώ το Κίεβο προειδοποιεί ότι οποιαδήποτε παραχώρηση γης θα ενθαρρύνει νέα ρωσική επίθεση.

Υπό αυτές τις συνθήκες, η αμερικανική εφημερίδα εμφανίζεται απαισιόδοξη: το προσχέδιο των 20 σημείων απέχει πολύ από το να θεωρηθεί τελικό, δεν έχει γίνει αποδεκτό από τη Ρωσία και, όπως εκτιμάται, θα συναντήσει έντονες αντιδράσεις σε κρίσιμα σημεία, μεταξύ των οποίων και η αμοιβαία απόσυρση δυνάμεων από την ανατολική Ουκρανία.

«Ελεύθερη Οικονομική Ζώνη» αντί αμοιβαίας κατοχής

Το τελευταίο ειρηνευτικό σχέδιο καθιστά σαφές ότι η Ουκρανία εξακολουθεί να απορρίπτει την ιδέα υποχρεωτικής απόσυρσης των δυνάμεών της από τα ανατολικά εδάφη, ωστόσο αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο να εξετάσει ένα τέτοιο βήμα μόνο εφόσον η Ρωσία προχωρήσει σε αντίστοιχη κίνηση.

Σύμφωνα με τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι, ο βασικός στόχος μιας τέτοιας ρύθμισης θα ήταν η δημιουργία μιας ελεύθερης οικονομικής ζώνης, η οποία δεν θα τελεί υπό τον έλεγχο κανενός από τους δύο στρατούς, λειτουργώντας ως ουδέτερη περιοχή μεταξύ των αντιμαχόμενων πλευρών.

Δημοψήφισμα και δύσκολες προϋποθέσεις

Όπως επισημαίνεται στο άρθρο, οποιαδήποτε συμφωνία αυτού του τύπου θα απαιτούσε τη διεξαγωγή εθνικού δημοψηφίσματος, κάτι που θεωρείται εξαιρετικά δύσκολο χωρίς προηγούμενη εφαρμογή κατάπαυσης του πυρός. Παράλληλα, θα προϋπέθετε τη συναίνεση της Ρωσίας τόσο σε αυτό όσο και σε άλλα κρίσιμα σημεία του σχεδίου, εξέλιξη που προς το παρόν μοιάζει απίθανη.

Η υλοποίηση μιας ελεύθερης οικονομικής ζώνης θα απαιτούσε εκτενή προετοιμασία, προκειμένου να καθοριστεί ποιος και με ποιον τρόπο θα ασκεί τον έλεγχο της περιοχής. Στο πλαίσιο αυτό, δεν αποκλείεται η παρουσία ξένων ειρηνευτικών δυνάμεων, αν και η Ρωσία έχει επανειλημμένα εκφράσει την αντίθεσή της στην ανάπτυξη ξένων στρατευμάτων στην Ουκρανία. Επιπλέον, και οι δύο πλευρές αναμένεται να δυσκολευτούν να συμφωνήσουν ποιες χώρες θα συμμετείχαν σε μια τέτοια αποστολή.

Αμερικανικές προτάσεις και ουκρανικός σκεπτικισμός

Η ιδέα μιας τέτοιας ρύθμισης έχει τεθεί στο τραπέζι από τις Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες κατά καιρούς έχουν παρουσιάσει προτάσεις που δίνουν έμφαση στην οικονομική δραστηριότητα και τις επιχειρήσεις μετά τον πόλεμο. Ο Ζελένσκι έχει δηλώσει στο παρελθόν ότι, εάν οι ουκρανικές δυνάμεις αποσυρθούν από κάποια περιοχή, θα ήταν λογικό να αποσυρθεί ισόποσος αριθμός ρωσικών δυνάμεων.

Παράλληλα, έχει εκφράσει έντονο σκεπτικισμό για το πώς θα μπορούσε να διασφαλιστεί μια τέτοια ζώνη, προειδοποιώντας για πιθανές «ευπάθειες στη ρωσική διείσδυση». Από την πλευρά της, η Ρωσία έχει καταστήσει σαφές ότι ακόμη και σε περίπτωση στρατιωτικής απόσυρσης, επιθυμεί να διατηρήσει τον έλεγχο μέσω μονάδων της αστυνομίας και της εθνοφρουράς.

Απαξιωτική η πρώτη αντίδραση της Μόσχας

Η πρώτη αντίδραση της Μόσχας στο τελευταίο ειρηνευτικό σχέδιο ήταν εμφανώς επιφυλακτική. Σύμφωνα με πηγή κοντά στο Κρεμλίνο, την οποία επικαλείται το Bloomberg, η Ρωσία σκοπεύει να ζητήσει σημαντικές τροποποιήσεις στο αμερικανικό σχέδιο, συμπεριλαμβανομένων αυστηρότερων περιορισμών για τον ουκρανικό στρατό.

Όπως ανέφερε η ίδια πηγή, το σχέδιο των 20 σημείων, που καταρτίστηκε από κοινού από Ουκρανία και ΗΠΑ, αντιμετωπίζεται από τη Μόσχα μόνο ως βάση για περαιτέρω διαπραγματεύσεις, καθώς δεν περιλαμβάνει διατάξεις κρίσιμες για τα ρωσικά συμφέροντα και αφήνει αναπάντητα πολλά ερωτήματα.

Συνεχίζονται οι επαφές, χωρίς δημόσια τοποθέτηση Πούτιν

Ο Βλαντίμιρ Πούτιν δεν έχει ακόμη τοποθετηθεί δημόσια επί των τελευταίων προτάσεων, οι οποίες διαμορφώθηκαν έπειτα από εβδομάδες διαβουλεύσεων με τη συμμετοχή αξιωματούχων από τις ΗΠΑ, την Ουκρανία και τη Ρωσία. Ο απεσταλμένος του Κρεμλίνου, Κίριλ Ντμίτριεφ, που συναντήθηκε με την αμερικανική αντιπροσωπεία στη Φλόριντα το Σαββατοκύριακο, ενημέρωσε τον Ρώσο πρόεδρο για τα αποτελέσματα των συνομιλιών.

Όπως δήλωσε την Τετάρτη ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ, η Μόσχα αναμένεται να συνεχίσει σύντομα τις επαφές με την Ουάσιγκτον.

Διαφορές παραμένουν, αλλά συγκρατημένη αισιοδοξία

Από την πλευρά του, ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι δήλωσε αργά την Τρίτη ότι εξακολουθούν να υπάρχουν διαφωνίες μεταξύ Κιέβου και Ουάσιγκτον, τόσο σε εδαφικά ζητήματα όσο και στη διαχείριση του πυρηνικού σταθμού της Ζαπορίζια, ο οποίος βρίσκεται υπό ρωσικό έλεγχο από το 2022.

Παρά τις εκκρεμότητες, ο Ουκρανός πρόεδρος εμφανίστηκε συγκρατημένα αισιόδοξος, εκτιμώντας ότι οι διαπραγματεύσεις έχουν πλησιάσει σημαντικά στην οριστικοποίηση των σχετικών εγγράφων.

Ισορροπίες υπό διαπραγμάτευση

Παρότι η Ρωσία δεν έχει εγκρίνει την πιο πρόσφατη εκδοχή του ειρηνευτικού σχεδίου των 20 σημείων, αποφεύγει να το απορρίψει πλήρως, επιδιώκοντας να μη διαρρήξει τις σχέσεις της με τον Αμερικανό πρόεδρο. Ο Ντόναλντ Τραμπ δήλωσε αυτή την εβδομάδα ότι οι συνομιλίες εξελίσσονται «καλά» και ότι υπάρχει πιθανότητα επίτευξης συμφωνίας στο προσεχές διάστημα, αν και οι αμερικανικές προσδοκίες για ολοκλήρωση έως τα Χριστούγεννα δεν επαληθεύτηκαν.

Οι βασικές ανησυχίες της Μόσχας

Σύμφωνα με πηγή κοντά στο Κρεμλίνο, οι κύριες ρωσικές επιφυλάξεις αφορούν εγγυήσεις κατά της περαιτέρω επέκτασης του ΝΑΤΟ προς Ανατολάς, καθώς και τη διασφάλιση της ουδετερότητας της Ουκρανίας, ακόμη και σε περίπτωση ένταξής της στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Παράλληλα, το σχέδιο δεν περιλαμβάνει τους περιορισμούς που ζητά η Ρωσία για τις μεταπολεμικές ένοπλες δυνάμεις του Κιέβου, ούτε παρέχει σαφείς δεσμεύσεις για το καθεστώς της ρωσικής γλώσσας στην Ουκρανία. Η Μόσχα ζητά επίσης ξεκάθαρες απαντήσεις σχετικά με την άρση των κυρώσεων και την τύχη των εκατοντάδων δισεκατομμυρίων δολαρίων παγωμένων ρωσικών κρατικών περιουσιακών στοιχείων στη Δύση.

Το αγκάθι του Ντονέτσκ

Ένα από τα πιο ακανθώδη ζητήματα παραμένει το εδαφικό. Η Ρωσία απαιτεί από την Ουκρανία να παραχωρήσει περιοχές στο Ντονέτσκ, τις οποίες οι ρωσικές δυνάμεις δεν κατέλαβαν στρατιωτικά. Το Κίεβο απορρίπτει κατηγορηματικά το αίτημα, εκφράζοντας φόβους ότι η απώλεια της βαριά οχυρωμένης περιοχής θα το καθιστούσε ευάλωτο σε νέα ρωσική επίθεση.

Ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι δήλωσε ότι η Ουκρανία επιδιώκει να πείσει τον Τραμπ να προτείνει στη Μόσχα το «πάγωμα» του πολέμου κατά μήκος της σημερινής γραμμής του μετώπου.

Αντικρουόμενες προτάσεις αποχώρησης

Σύμφωνα με τον Ουκρανό πρόεδρο, η Ρωσία αφήνει να εννοηθεί ότι θα μπορούσε να αποσύρει στρατεύματα από τις περιοχές Ντνιεπροπετρόφσκ, Νικολάιεφ, Σούμι και Χάρκοβο. Ωστόσο, ταυτόχρονα απαιτεί την αποχώρηση των ουκρανικών δυνάμεων από το τμήμα του Ντονέτσκ που παραμένει υπό ουκρανικό έλεγχο, περιοχή την οποία οι ΗΠΑ προτείνουν να χαρακτηριστεί «ελεύθερη οικονομική» ή «αποστρατιωτικοποιημένη» ζώνη.

«Οι Ρώσοι ζητούν απόσυρση από το Ντονέτσκ, ενώ οι Αμερικανοί αναζητούν έναν τρόπο ώστε αυτό να μη θεωρηθεί απόσυρση – κάτι στο οποίο εμείς αντιτιθέμεθα», ανέφερε ο Ζελένσκι. Τόνισε επίσης ότι οποιαδήποτε παραχώρηση εδάφους θα παραβίαζε την ουκρανική νομοθεσία και θα απαιτούσε δημοψήφισμα, καθιστώντας την πολιτικά και θεσμικά δύσκολη.

Εκλογές και εγγυήσεις ασφαλείας

Στο πλαίσιο ενός πιθανού συμβιβασμού, ο Ζελένσκι δεσμεύτηκε ότι θα διεξαχθούν προεδρικές εκλογές «το συντομότερο δυνατό» μετά την επίτευξη εκεχειρίας. Η κατάπαυση του πυρός θα τεθεί σε ισχύ την ημέρα υπογραφής της ειρηνευτικής συμφωνίας, υπό την εποπτεία διεθνών μεσολαβητών.

Παράλληλα, υπογράμμισε ότι η Ουκρανία θα μπορούσε να διατηρήσει στρατό έως 800.000 στρατιωτών σε καιρό ειρήνης, ενώ οποιαδήποτε παραβίαση της εκεχειρίας από τη Ρωσία θα ενεργοποιούσε τις αμερικανικές εγγυήσεις ασφαλείας.

«Λίστα επιθυμιών» κατά τη ρωσική ανάγνωση

Διαφορετική εικόνα παρουσιάζουν τα ρωσικά μέσα ενημέρωσης, τα οποία αντιμετωπίζουν το ειρηνευτικό σχέδιο του Κιέβου με έντονη δυσπιστία. Ο αναπληρωτής πρόεδρος της Επιτροπής Διεθνών Υποθέσεων της Κρατικής Δούμας, Ντμίτρι Νοβίκοφ, χαρακτήρισε σε συνέντευξή του στη Gazeta.Ru το «σχέδιο Ζελένσκι» ως ξεκάθαρη χειραγώγηση.

Όπως δήλωσε, το σχέδιο δεν ανταποκρίνεται στις ρωσικές απαιτήσεις και επιβεβαιώνει, κατά την άποψή του, ότι το Κίεβο δεν επιδιώκει πραγματικό συμβιβασμό. Υποστήριξε μάλιστα ότι η άρνηση αναγνώρισης της Κριμαίας και του Ντονμπάς ως τμημάτων της Ρωσικής Ομοσπονδίας καθιστά το σχέδιο «χυδαίο» και μη συζητήσιμο.

Κατηγορίες για επικοινωνιακή στρατηγική

Στο ίδιο μήκος κύματος, ο βουλευτής της Δούμας Αλεξέι Τσέπα χαρακτήρισε το σχέδιο των 20 σημείων ένα ακόμη «PR project» του Ζελένσκι. Όπως ανέφερε, η Μόσχα είχε ζητήσει να μην ανακοινωθούν τα σημεία πριν από την επίτευξη τελικής συμφωνίας, όρος που –κατά τον ίδιο– το Κίεβο αγνόησε σκόπιμα.

Ο πολιτικός αναλυτής του ιδρύματος «Βαλντάι», Αντρέι Κορτούν, σημείωσε ότι τόσο στη Μόσχα όσο και στην Ουάσινγκτον είναι εξοικειωμένοι με τέτοιες τακτικές, εκτιμώντας πως η πρόταση δεν θα προκαλέσει σοβαρούς κραδασμούς. Τόνισε ότι η Ρωσία θα επιμείνει στην ενσωμάτωση των βασικών απαιτήσεών της, όπως διατυπώθηκαν στην περσινή ομιλία του προέδρου.

«Κάθε πλευρά προσπαθεί να μεταφέρει την ευθύνη στην άλλη», ανέφερε, εκτιμώντας ότι το Κίεβο θα κατηγορήσει τη Μόσχα για έλλειψη ευελιξίας. Ωστόσο, όπως σημείωσε, είναι απίθανο η Ρωσία να αποδεχθεί την ουκρανική πρόταση χωρίς βαθιές τροποποιήσεις, κάτι που –κατά την άποψή του– γνωρίζουν καλά ακόμη και στο Κίεβο.