Μεγάλη αναταραχή έχει προκαλέσει η απόφαση του Αλέξη Τσίπρα να παραιτηθεί από βουλευτής (και μέλος) του ΣΥΡΙΖΑ, καθώς συνιστά ένα πρώτο άνοιγμα χαρτιών που σχετίζεται με την πολιτική του επιστροφή. Η κίνησή του πλέον ισχυροποιεί ευρέως την πεποίθηση ότι κινείται με προσανατολισμό τη δημιουργία δικού του κόμματος, χωρίς τα «φθαρμένα υλικά» του ΣΥΡΙΖΑ, είτε αυτό θα έχει τη μορφή παραδοσιακού κόμματος, είτε τη μορφή μιας εκλογικής λίστας, με αρχηγικά χαρακτηριστικά και χωρίς πολλές δομές.

Σαφώς, η κίνησή του επηρεάζει πρώτα και κύρια τον ΣΥΡΙΖΑ, αλλά κανείς από τον προοδευτικό χώρο δεν μένει αδιάφορος, ούτε βέβαια από την κυβέρνηση. Επηρεάζει δε και τον διάλογο ΣΥΡΙΖΑ – Νέας Αριστεράς, με την προοπτική σύγκλισης να δυσκολεύει στον βαθμό που ο μισός και παραπάνω ΣΥΡΙΖΑ βλέπει θετικά την προοπτική ενός κόμματος Τσίπρα, όταν η πλειονότητα των στελεχών της Νέας Αριστεράς την απορρίπτει βλέποντας στη ρητορική του πρώην πρωθυπουργού στροφή στο Κέντρο και απομάκρυνση από την Αριστερά.

Με νέο «πλήρωμα»

Ο Αλέξης Τσίπρας δείχνει να θέτει σε κίνηση το σχέδιό του για την πολιτική του επιστροφή, έστω και αν σε αυτήν τη φάση δεν ανοίγει πλήρως τα χαρτιά του. Δεν υπάρχει ακόμη επίσημη επιβεβαίωση δημιουργίας κόμματος, χρονοδιαγράμματος, στελέχωσης, ούτε ιδεολογικό στίγμα, παρά τις όποιες ενδείξεις από τις ομιλίες του. Αυτή τη στιγμή «κατεβαίνει στην κοινωνία», λένε συνομιλητές του, οι οποίοι ξεκαθαρίζουν ότι κατεβαίνει μόνος του και δεν προσκαλεί πολιτικά στελέχη ούτε από τον ΣΥΡΙΖΑ ούτε από πουθενά για να τον ακολουθήσουν. Και για την περίπτωση που μπορεί να θεωρηθεί ότι θέλει απλώς να δηλώσει πως δεν έχει καμία σχέση με τη στάση βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ από τη στιγμή της ανακοίνωσής του και μετά (το ότι πολλοί δημόσια δηλώνουν «διαθεσιμότητα» δηλαδή), τονίζουν επιπλέον ότι ο πρώην πρωθυπουργός δεν έχει αλλάξει ως προς τη λογική που είχε σε όλη του τη διαδρομή, δηλαδή την ανανέωση, την ανάδειξη νέων προσώπων, κ.λπ. Κοινώς το μήνυμα που έρχεται από την πλευρά Τσίπρα είναι ότι στο καράβι για τις «πιο όμορφες θάλασσες» θα αναζητήσει νέο πλήρωμα.

Ενδεχομένως να μπέρδεψε πολλούς με το σχετικό απόσπασμα της δήλωσής του τη Δευτέρα: «ίσως σύντομα να ταξιδέψουμε πάλι μαζί σε πιο όμορφες θάλασσες». Όμως φαίνεται ότι λίγοι είναι εκείνοι που θα διασωθούν σε αυτό το νέο ταξίδι – σαφώς, εφόσον προχωρήσει το κόμμα, θα χρειαστεί και πολιτικά στελέχη με εμπειρία – αφού στόχος είναι το νέο εγχείρημα να μην θυμίζει τον ΣΥΡΙΖΑ.
Επόμενα βήματα στην ατζέντα είναι η παρουσίαση της Επιστημονικής Επιτροπής του Ινστιτούτου του, που αναμένεται ότι θα περιλαμβάνει πρόσωπα με τεχνοκρατικό προφίλ, πανεπιστημιακούς, πρόσωπα με γνώση του κοινωνικού πεδίου και της αγοράς, κ.ο.κ. Συνεργάτες του αποσυνδέουν αυτή την επιτροπή από οποιονδήποτε άλλον σχεδιασμό (βλ. κόμμα) ωστόσο εκτιμάται ότι κάποιοι θα αξιοποιηθούν στη νέα κατάσταση.

Αμέσως μετά, περί τις αρχές Δεκεμβρίου αναμένεται η έκδοση του βιβλίου του, το οποίο αναμένεται να προκαλέσει συζητήσεις. Το βιβλίο περιλαμβάνει 11 κεφάλαια, όπου ο πρώην πρωθυπουργός «περιγράφει και αποκαλύπτει το δραματικό παρασκήνιο των διαπραγματεύσεων, άγνωστες συνομιλίες με ξένους ηγέτες, τι τον οδήγησε στην απόφασή του για το δημοψήφισμα, αλλά και τη ναρκοθετημένη διαδρομή αμέσως μετά τη συμφωνία για την έξοδο της χώρας από τα μνημόνια». Θα αποτιμά, κριτικά και αυτοκριτικά, λένε από το περιβάλλον του «τις κεντρικές του επιλογές σε όλη αυτή την πορεία» ενώ «δεν διστάζει να αναφερθεί και σε όσα συνέβησαν την περίοδο 2019 – 2023, τις αιτίες της ήττας καθώς και την κρίση στον ΣΥΡΙΖΑ που ακολούθησε την παραίτησή του». Και τέλος θα καταγράφει το προσωπικό του όραμα για το αύριο της Αριστεράς, της προοδευτικής παράταξης και της χώρας. Το βιβλίο θεωρείται ένα ορόσημο για τη συνέχεια, καθώς όπως λέγεται από συνομιλητές του «ό,τι είναι να γίνει θα γίνει μετά», δηλαδή από τις αρχές του 2026.Από τον «Economist» ώς τη δήλωση παραίτησης

Μέχρι τότε μένει να φανεί πώς ακριβώς εννοεί το κατέβασμα στην κοινωνία, με ποιες κινήσεις αυτό θα πάρει σάρκα και οστά, αν αυτό θα ξεκινήσει άμεσα ή μετά το βιβλίο, ποια θα είναι η ρητορική του και τα κυρίαρχα πολιτικά μηνύματα. Κατά την τελευταία διετία και μέχρι τις αρχές Σεπτεμβρίου και την ομιλία στον «Economist» ο Αλέξης Τσίπρας, μέσω του «rebranding» επιχείρησε να διαμορφώσει ένα νέο προφίλ πιο «τεχνοκρατικό» και πιο θεσμικό, και σε ύφος και σε ρητορική, αλλά πολιτικά και πιο κεντρώο. Έδωσε δηλαδή την αίσθηση ενός πιο «συστημικού» πολιτικού. Στην πρόσφατη ομιλία του σε φοιτητές του πανεπιστημίου της Σορβόννης (συγκεκριμένα στο Université Paris 1 Panthéon-Sorbonne), επανέφερε στη ρητορική του τις αναφορές στην Αριστερά και τις αξίες της, συνδυάζοντας άλλωστε και τις αναφορές στον Γαλλικό Μάη.

Στη δήλωση παραίτησης τη Δευτέρα εμφανίζει ένα πιο αντισυμβατικό και αντικομφορμιστικό προφίλ («παραιτούμαι από την έδρα και τα προνόμιά της»), θα μπορούσε να πει κανείς έως και «αντιθεσμικό» στον βαθμό που επικαλείται ως αιτία παραίτησης και το ότι αυτή η Βουλή «είναι δημοκρατικά απογυμνωμένη» αποδίδοντας την ευθύνη «κυρίως» στην πλειοψηφία (αφήνοντας δηλαδή να εννοηθεί ότι επιμερίζει ευθύνες και στην προοδευτική αντιπολίτευση). Όμως και στο παρελθόν (και πριν από το 2015 και μετά το 2019) υπήρχε στον ΣΥΡΙΖΑ η ρητορική ότι η κυβερνητική πλειοψηφία δεν έχει «κοινωνική νομιμοποίηση», αλλά σε κάθε περίπτωση η κοινοβουλευτική εκπροσώπηση θεωρούνταν κρίσιμο πολιτικό εργαλείο για την Αριστερά που δεν το απεμπολείται.

Τα παραπάνω δείχνουν ενδεχομένως ότι ο Αλέξης Τσίπρας προτεραιοποιεί κοινά στα οποία, σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις του τελευταίου διαστήματος, ο ίδιος έχει μεγαλύτερη διείσδυση: τον χώρο της Αριστεράς και της Κεντροαριστεράς και ένα κομμάτι του λεγόμενου αντισυστημισμού. Ως προς το τελευταίο είναι ενδεικτικό ότι ένα μεγάλο κομμάτι των ψηφοφόρων της Ζωής Κωνσταντοπούλου βλέπει θετικά τον Αλέξη Τσίπρα. Στον χώρο του Κέντρου, μεγαλύτερη διείσδυση φαίνεται να έχει ο Νίκος Ανδρουλάκης. Σε κάθε περίπτωση δείχνει να «παίζει» με όλα τα δυνατά κοινά, από την Αριστερά ώς το προοδευτικό Κέντρο, αναπροσαρμόζοντας την έμφαση ανάλογα τη συγκυρία, αφού στόχος είναι το ευρύτερο δυνατό ακροατήριο για να έχει και την κατάλληλη δημοσκοπική ώθηση που θα του επιτρέψει να οριστικοποιήσει και την απόφασή του για το κόμμα.

Σκηνικό ρευστότητας στον ΣΥΡΙΖΑ

Μπορεί για τον πρώην πρωθυπουργό ακόμη ο ορίζοντας να είναι λίγο θολός, για τον ΣΥΡΙΖΑ πάντως τα πράγματα είναι πολύ δύσκολα. Η ηγεσία φαίνεται να δίνει λίγο χρόνο να καθίσει η σκόνη του αιφνιδιασμού και των πρώτων αντιδράσεων και σε κάθε περίπτωση διαμηνύει ότι ο ΣΥΡΙΖΑ συνεχίζει να υλοποιεί τον σχεδιασμό του για την παρουσίαση του προγράμματος, με απώτερο στόχο τις συνεργασίες. Ο Σωκράτης Φάμελλος στο μήνυμά του για την παραίτηση του Αλέξη Τσίπρα αναφέρθηκε στις διαφορετικές οπτικές του ίδιου και του Τσίπρα, «σε αυτή τη φάση» για το πώς θα γίνει η ανασύνθεση του προοδευτικού χώρου. Ο Τσίπρας βλέπει εαυτόν ως «καταλύτη» της ανασύνθεσης του προοδευτικού πολιτικού σκηνικού, ο Φάμελλος αντιτείνει ότι αυτή η διαδικασία περνάει και πρέπει να περάσει μέσα από έναν ισχυρό ΣΥΡΙΖΑ. Σε κάθε περίπτωση πάντως, το μήνυμα της ηγεσίας είναι ότι δεν θα πάει σε αντιπαράθεση και σύγκρουση με τον Τσίπρα και είναι ενδεικτικό ότι ο Σ. Φάμελλος επανέλαβε τη φράση του πρώην πρωθυπουργού «δεν είμαστε αντίπαλοι».

Αυτό ικανοποιεί στελέχη του «τσιπρικού κλίματος», φαίνεται όμως να υπάρχει και μια γκρίνια για τη δήλωση του Παύλου Πολάκη τη Δευτέρα, που έδειξε ανοιχτά τον Αλέξη Τσίπρα ως «διασπαστή». Αν και από την ηγεσία λένε ότι εμείς δώσαμε τη γραμμή και προς τα έξω και προς το κόμμα, φαίνεται ότι υπάρχουν πιέσεις για μια «αποδοκιμασία» του βουλευτή Χανίων ώστε να μπει φρένο σε συγκρουσιακές δηλώσεις. Ένα πρώτο μήνυμα έστειλε με ήπιο τρόπο ο Κώστας Ζαχαριάδης, εκπρόσωπος Τύπου του ΣΥΡΙΖΑ, κληθείς να σχολιάσει σε ραδιοφωνική του συνέντευξη (Παραπολιτικά) τη δήλωση Πολάκη: «Οι διασπάσεις που έχουν γίνει στον ΣΥΡΙΖΑ είναι δύο, εμείς δεν θεωρούμε ότι πρέπει να μιλάμε με αυτούς τους όρους για τον Α. Τσίπρα. Ήταν πολύ συγκεκριμένες οι φράσεις τις οποίες χρησιμοποίησε ο Σ. Φάμελλος και ο στόχος μας και οι διατυπώσεις μας όλες κατατείνουν στο εξής, ότι οι διασπάσεις και ο κατακερματισμός κάνει πολύ μεγάλη ζημιά και εμείς εργαζόμαστε για την ενότητα και την ανασύνθεση». Γενικά πάντως, η εικόνα του ΣΥΡΙΖΑ αυτήν τη στιγμή δείχνει ρευστή με τις αντιδράσεις στο εσωτερικό να ποικίλουν: η πλειονότητα των βουλευτών σχολιάζει θετικά την κίνηση Τσίπρα, είτε για τη «γενναιότητα» να εγκαταλείψει τα βουλευτικά προνόμια, είτε για την προοπτική να ηγηθεί μιας ανασυνθετικής προσπάθειας. Κάποιοι δηλώνουν «παρόντες», άλλοι δηλώνουν με νόημα ότι είναι βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ, άλλοι δηλώνουν ότι περιμένουν να δουν περισσότερα για να τοποθετηθούν. Γενικώς υπάρχει αμηχανία και στάση αναμονής.

Επίσης, υπάρχουν εκείνοι που θέλουν να διατηρηθούν οι γέφυρες με Τσίπρα και επιμένουν ότι το όποιο εγχείρημα του πρώην πρωθυπουργού δεν είναι κατ’ ανάγκην ασύμβατο με τον ΣΥΡΙΖΑ, άρα μπορεί στην πορεία να ενωθούν για να αντιμετωπίσουν τον Μητσοτάκη. Υπάρχουν κι εκείνοι (Νίκος Παππάς) που προωθούν το σενάριο ενός σχήματος – ομπρέλα όπου τα κόμματα θα διατηρούνται ακέραια, με επικεφαλής τον πρώην πρωθυπουργό. Το υπόρρητο μήνυμα αυτής της πρότασης όπως διατυπώθηκε είναι στην ουσία ότι ο Τσίπρας θα πρέπει να αποδείξει ότι «δεν είναι διασπαστής», επιλέγοντας τη συγκεκριμένη κατεύθυνση και όχι την ίδρυση νέου φορέα.

Νέα Αριστερά: Φρένο και αναμονή

Η Νέα Αριστερά μπορεί να μην έχει το άμεσο πρόβλημα, με τον τρόπο που έχει ο ΣΥΡΙΖΑ, ωστόσο και εκεί καταγράφεται ένα κλίμα αμηχανίας και δυσκολίας. Αναγνωρίζεται ότι για την ώρα και μέχρι να ξεκαθαρίσουν λίγο περισσότερο τα πράγματα, μπαίνει ένα φρένο στη συζήτηση για τη σύγκλιση με τον ΣΥΡΙΖΑ. «Με ποιον ΣΥΡΙΖΑ να συζητήσουμε τώρα;» λένε στελέχη και από την πλευρά όσων επιθυμούν τη σύγκλιση και από την πλευρά εκείνων που είναι αρνητικοί ή επιφυλακτικοί. Εν ολίγοις θεωρούν πως όσο επικρατεί ρευστότητα στον ΣΥΡΙΖΑ, με το μισό κόμμα να «λοξοκοιτά» προς τον Αλέξη Τσίπρα, είναι δύσκολο να γίνουν βήματα σύγκλισης. Ήδη στελέχη που ανήκουν στο πιο «σκληρό» ιδεολογικά κομμάτι της Νέας Αριστεράς, όπως ο Γαβριήλ Σακελλαρίδης, γραμματέας της Κ.Ε., δηλώνουν ανοιχτά και καθαρά ότι δεν συντάσσονται πολιτικά με τον Αλέξη Τσίπρα, καθώς θεωρούν ότι δίνει κεντρώο στίγμα πλέον και όχι αριστερό. Ο Αλέξης Χαρίτσης εμφανίζεται προσεκτικός και δεν προεξοφλεί τίποτα, όμως θέτει θέμα «κεντρώου προφίλ» του Τσίπρα, με το οποίο δεν μπορεί να συμπλεύσει η Νέα Αριστερά. Στο εσωτερικό η συζήτηση αυτή μόλις ξεκινάει, με κυρίαρχο στοιχείο αυτήν τη στιγμή την αναμονή.