Συνεχίζουμε σήμερα το αφιέρωμα του ΠΕΝTΑΠΟΣΤΑΓΜΑ με αφορμή την επέτειο των 200 χρόνων από την Επανάσταση του 1821. Στο σημερινό τέταρτο μέρος του αφιερώματος (Διαβάστε το πρώτο μέρος , το δεύτερο  και το τριτο ) θα ασχοληθούμε με την συμβολή της Εκκλησίας. 

Αφιέρωμα Πενταπόσταγμα στο 1821-Μέρος Γ': Από τα μπαϊράκια στο εθνικό σύμβολο

Ίσως η μεγαλύτερη συζήτηση για έναν μεμονωμένο φορέα και για τον ρόλο του στην Επανάσταση του 1821 έχει γίνει για την Εκκλησία.

Τόνοι μελάνι με διαφορετικά μεταξύ τους επιχειρήματα έχουν χυθεί. Πρόσφατα, συμμετέχοντας σε μια διαδικτυακή εκδήλωση ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Ιερώνυμος τόνισε σχετικά, ότι «άνθρωποι απλοί, Επίσκοποι, Ιερείς, Μοναχοί και Λαϊκοί έδωσαν τη ζωή τους για το άγιο δισκοπότηρο της πίστης & της πατρίδος την ελευθερία». Επίσης σχετικά με την συνεισφορά της Εκκλησίας στην Επανάσταση ο Αρχιεπίσκοπος έδωσε και αναλυτική συνέντευξη.

Ωστόσο δεν είναι λίγοι εκείνοι που αμφισβητούν πως η Εκκλησία και ιδιαίτερα ο ανώτερος κλήρος θυσιάστηκε στον αγώνα. Η απάντηση βεβαίως είναι απλή και συνοψίζεται στα ονόματα 11 Πατριαρχών, 100 Ιεραρχών και 6000 απλών κληρικών που έχυσαν το αίμα τους για την δίψα της ελευθερίας. Ποιους να πρωτοαναφέρουμε; Οικουμενικός Πατριάρχης Γρηγόριος ο Ε', Πατριάρχης Κύριλλος ο ΣΤ', Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Κυπριανός, ο Κρήτης Γεράσιμος, από Μητροπολίτες οι Αγχιάλου Ευγένιος, Εφέσου Διονύσιος, Νικομήδειας Αθανάσιος, Θεσσαλονίκης Ιωσήφ, Δέρκων Γρηγόριος, Μεσημβρίας Ιωσήφ, Ρωγών Ιωσήφ, Σαλώνων Ησαϊας....

Αφιέρωμα Πενταπόσταγμα στο 1821-Μέρος Β': Οι επαναστάσεις πριν την Επανάσταση και το ταμείο του αγώνα

Αλλά ποιος μπορεί να ξεχάσει και προσωπικότητες και ηρωικές θυσίες, όπως του Παπαφλέσσα ή του Αθανάσιου Διάκου, ο οποίος επίσης υπήρξε μοναχός; Και μιας ο λόγος περί μοναχισμού στο πλαίσιο των επετειακών εκδηλώσεων για τα 200 χρόνια από την Εθνεγερσία του 1821 ο Μητροπολίτης Ζακύνθου κ. Διονύσιος παρουσίασε πρόσφατα το θέμα: “Η συμβολή του Μοναχισμού στην Ελληνική Επανάσταση του 1821”.

Συνάμα, ποιος στα αλήθεια διατήρησε την παιδεία, ώστε να μην χαθεί η γλώσσα, οι παραδόσεις και η ελληνική συνείδηση; Εν μέσω Τουρκοκρατίας ο Πατριάρχης Γεννάδιος ίδρυσε την Μεγάλη του Γένους Σχολή, ο Πατριάρχης Κύριλλος Λούκαρης το 1624 εγκαθιστά το πρώτο τυπογραφείο στην Κωνσταντινούπολη, αλλά και ποιος μπορεί να παραβλέψει τον “Άγιο των σκλάβων”, τον Κοσμά τον Αιτωλό; Και πόσα ακόμη παραδείγματα...

Παρόλα αυτά κάποιοι έχουν αντίθετη άποψη. Για παράδειγμα ο λογοτέχνης Σκαρίμπας στο έργο του “Το '21 και η αλήθεια” υποστηρίζει πως ο κλήρος δεν προσέφερε τίποτα και πως “μεγάλη ζημιά τους έκαμε των μεγαλοπαπάδων η επανάσταση”...

Μα υπήρχαν μόνο δάφνες για την Εκκλησία στην Επανάσταση θα αναλογιστεί κανείς;

Δεν ήταν μονάχα ο Σκαρίμπας που τα έβαλε με το ράσο. Ο Παναγιώτης Πιπινέλης στην «Πολιτική Ιστορία της Επαναστάσεως του 1821» αναφέρει: «Δεν μπορώ να κρύψω την αλήθεια σχετικά με τον κλήρο. Λοιπόν είναι αναμφισβήτητο πως ο ανώτατος κλήρος δέθηκε με την κρατούσαν τάξη πραγμάτων, δηλαδή με τους Τούρκους, με μύριους δεσμούς (...) Ο ανώτερος κλήρος δεν ήθελε τον ξεσηκωμό. Έχουμε πολλές περιπτώσεις που τα Πατριαρχεία στάθηκαν θερμοί υποστηρικταί της τουρκικής εξουσίας και πολεμούσαν κάθε επαναστατικήν εκδήλωσιν του υπόδουλου Ελληνισμού».

Στην “Ελληνική Νομαρχία”, η οποία φέρεται ως ένα κορυφαίο λόγιο έργο του ελληνικού προεπαναστατικού διαφωτισμού που συνέγραψε ο «Ανώνυμος ο Έλλην» και εξέδωσε ο ίδιος, χωρίς να αποκαλύπτεται το πραγματικό όνομά του, αναφέρεται μεταξύ άλλων: «Ο Άρτης, ο Γρεβενών και ο Ιωαννίνων, είναι οι πρώτοι προδόται του Τυράννου καθώς όλοι γνωρίζουσι. Ο ύστερος από αυτούς ικέτευε τον τύραννον Αλή Πασά και εκούρευσεν τον έγγονά του, ως να του εγίνετο νουνός. Ο Άρτης ηπάτησε τους ήρωας Σουλιώτας. Είναι δε και οι τρεις ασελγείς, άσωτοι εις το άκρον, μοιχοί και αρσενοκοίται φανεροί»

Και βέβαια όταν κάποιος θέλει να επιτεθεί στην Εκκλησία για το ρόλο της στο 1821 χρησιμοποιεί ως επιχείρημα τον αφορισμό από τον Πατριάρχη Γρηγόριο. Αυτό το επιχείρημα κατεδαφίστηκε πρόσφατα από την Μητρόπολη Πειραιώς σε αναλυτικότατη ανακοίνωση (Διαβάστε )

Σχετική ομιλία για την προσφορά του κλήρου έκανε πρόσφατα και ο .

Ανατριχιαστικά επίκαιρος ο λόγος του Χριστόδουλου

Κλείνοντας και μιας και αναφερόμαστε στην Εκκλησία δεν θα μπορούσε να λείπει ο πάντα επίκαιρος λόγος του μακαριστού Αρχιεπισκόπου Χριστοδούλου.

Ήταν, λοιπόν, 25η Μαρτίου του 2002 όταν έλεγε:

“Τώρα λοιπόν ἔχουμε ὅσο ποτέ ἄλλοτε ἀνάγκη νά σφικταγκαλιάσουμε τόν Κύριό μας καί νά ζητήσουμε τήν προστασία τῆς Μητέρας του Παναγίας, τῆς ὁποίας τόν Εὐαγγελισμό πανηγυρίζουμε σήμερα. Τώρα ὅσο ποτέ ἄλλοτε ὀφείλουμε νά ἀκούσουμε τό λόγο τοῦ ἥρωα τοῦ Ἀγώνα τοῦ 1821 Στρατηγοῦ Γιάννη Μακρυγιάννη, πού ἔγραψε στά Ἀπομνημονεύματά του : ” Τό λοιπόν ἄν θέλωμε τό λίγο νά γένη μεγάλο, πρέπει νά λατρεύωμεν τόν Θεόν, ν’ ἀγαπᾶμε πατρίδα · νἄχωμεν ἀρετή · τά παιδιά μας νά τά μαθαίνωμε γράμματα “. Τώρα πρέπει νά ἀρθοῦμε στό ὕψος τῶν περιστάσεων καί μαζί μέ τόν ἑαυτό μας νά περισώσουμε τό νόημα τοῦ 1821 καί τό χαροποιό Μήνυμα τοῦ Εὐαγγελισμοῦ τῆς Θεοτόκου.

Ζοῦμε σέ μία ἐποχή πού τό κοινωνικό σύστημα, τό ὁποῖο διαχειρίζονται οἱ ἄρχοντες τοῦ κόσμου τούτου, θέλει νά ὑπονομεύσει τήν πνευματικότητα καί γενικά τόν πολιτισμό μας. Ὅπως ἔγραψε ὀρθά ὁ Ἄγγελος Τερζάκης τό καταχθόνιο στρατήγημά του συνίσταται στό νά κάνει τόν κάθε Ἕλληνα πολίτη ὑπονομευτή τοῦ ἑαυτοῦ του. Τόν ἐξαγοράζει μέ τήν ἄνεση. Τόν ἐξαγοράζει μέ τήν ἀναισθησία πού ὑποθάλπεται κατάλληλα καί πονηρά. Τόν καθιστᾶ μόνο του παραγωγό τοῦ ἀναισθητικοῦ πού θά τόν παραδώσει στόν δράκο. Καί ὁ σημαντικός διανοούμενος πιστοποιεῖ ὅτι ” μία Κίρκη μᾶς ἔχει κτυπήσει μέ τό ραβδί της καί μᾶς ἔκανε χοίρους προτοῦ πάρουμε τό δρόμο γιά τόν μακελάρη καί ὕστερα γιά τή χύτρα της “.

Αφιέρωμα Πενταπόσταγμα στο 1821-Μέρος Α΄: Το σκεπτικό και οι δύο ορισμοί της Επανάστασης

Αὐτός εἶναι καί ὁ λόγος πού τό ἴδιο αὐτό σύστημα ἔχει ὑποβαθμίσει τό Εἰκοσιένα, τό μήνυμά του, τίς θυσίες ὅσων ἀγωνίσθηκαν μέ ὑπερηφάνεια κι ἀξιοπρέπεια γιά τοῦ Χριστοῦ τήν Πίστη τήν Ἁγία καί τῆς Πατρίδος τήν Ἐλευθερία. Κατά βάθος μάλιστα, λόγῳ τοῦ εὐδαιμονισμοῦ, τῆς ξιπασιᾶς καί τῆς δουλοφροσύνης ἔναντι τῶν ὑλικά ἰσχυρῶν πού διακατέχει τούς ἡγέτες του, τό σύστημα ἔχει σβήσει ἀπό τή μνήμη του τό ’21 καί θέλει νά τό διαγράψει καί ἀπό τούς Ἕλληνες, γιατί τό βλέπει ὡς ἐμπόδιο στήν ἀφομοίωσή τους στή χοάνη τοῦ συγκρητισμοῦ καί στήν ὑποταγή τους στό παντοδύναμο τίποτε, στό πανίσχυρο μηδέν τῆς ἀνθρώπινης ἐξαθλίωσης.

Ὅμως δέν θά τούς περάσει. Οἱ Ἕλληνες ἀπέδειξαν στό θέμα τῶν ταυτοτήτων καί συνεχῶς μέ τίς ἐνέργειές τους τεκμηριώνουν τό γεγονός ὅτι κρατοῦν ζωντανό στή μνήμη τους τόν Εὐαγγελισμό τῆς Θεοτόκου καί τόν Εὐαγγελισμό τοῦ Γένους καί μέ πρωτοπορούσα τήν Ἐκκλησία τους προσφέρουν τήν πνευματική καί πολιτισμική διακονία τους στήν Ἑνωμένη Εὐρώπη, χωρίς ἴχνος ἔπαρσης ἀλλά καί χωρίς κανένα σύμπλεγμα κατωτερότητας. Καί πρέπει ὅλοι νά γνωρίζουν ὅτι ἡ Ἐκκλησία μέ τόν παλμό τῆς θρησκεύουσας ψυχῆς τῶν παιδιῶν της θά ἀποτελεῖ μέχρι συντελείας τοῦ αἰώνα τεράστια καί ἀποτελεσματική δύναμη ἀντίστασης ἐναντίον ὅλων ὅσοι νομίζουν ὅτι ἦρθε ἡ ὥρα νά ἀνατρέψουν τήν πνευματική ἱστορία τοῦ Γένους, νά ἐξουθενώσουν τήν ἀνθρώπινη ἀξιοπρέπεια καί νά διαστρέψουν τήν Ἀλήθεια μετατρέποντας τήν τυραννία σέ δῆθεν ἀνθρώπινα δικαιώματα, τό μυστήριο τῆς ζωῆς σέ μηχανιστικό φαινόμενο καί τόν ἄνθρωπο ἀπό εἰκόνα τοῦ Θεοῦ σέ πριόνι καί ἐργαλεῖο τῶν σκοπιμοτήτων τους.”