Λίγοι ξέρουν ότι ο Αδαμάντιος Κοραής ήταν γιατρός.Οι περισσότεροι τον γνωρίζουν σαν έναν από τους πιο φωτισμένους δασκάλους του Γένους. Η προσφορά του στάθηκε τεράστια σε μέγεθος και βαρύτητα, ενώ η διδασκαλία του αποτέλεσε σταθμό στην διαμόρφωση του πνευματικού και πολιτικού στοχασμού του Έθνους. Υπήρξε από τους μεγαλύτερους φιλόλογους της νεότερης Ελλάδας.

Eξέδωσε 66 (!!!) τόμους βιβλίων, από τα οποία τα 17 αποτελούν την "Ελληνική Βιβλιοθήκη" κι οι 9 τα "Πάρεργα Της Ελληνικής Βιβλιοθήκης". Τα βιβλία αυτά κίνησαν τον θαυμασμό των ξένων φιλολόγων και συγχρόνως γαλούχησαν το γένος με τα νάματα της προγονικής σοφίας. Η προσφορά του, υλική και πνευματική, είναι ανυπολόγιστη σε αξία και μέγεθος κι ανεξάντλητη σε ιστορική συνέχεια και παραμένει ο αποφασιστικότερος σταθμός στη πνευματική πορεία του Έθνους.Η μαρμάρινη προτομή του κοσμεί το Λύκειο της Χίου, το οποίο κληρονόμησε τη βιβλιοθήκη του, ενώ άγαλμά του υπάρχει κι έξω από τη Πρυτανεία του Πανεπιστημίου στην Αθήνα.

Καταγόταν από εμπορική οικογένεια, στην οποία υπήρχε παράδοση ενασχόλησης με τα γράμματα. Γόνος εύπορης αστικής οικογένειας, γεννήθηκε στις 27 Απρίλη 1748 στη Σμύρνη. Ο πατέρας του Ιωάννης Κοραής, γιος του ιατροφιλοσόφου Αντωνίου Κοραή από τη Χίο, διέμενε στη Σμύρνη κι ασχολούνταν με το εμπόριο.Παράλληλα, δραστηριοποιήθηκε στα πολιτικά και κοινωνικά δρώμενα της πόλης λαμβάνοντας το αξίωμα του δημογέροντα καθώς και τη θέση του επιτρόπου τοπικής εκκλησίας και του νοσοκομείου.Η μητέρα του λεγόταν Θωμαΐδα Ρυσίου κι ήταν μία από τις 4 κόρες του λόγιου Αδαμαντίου Πετιρντόγλου ή Ρυσίου. Ο τελευταίος -εκτός από τις εμπορικές του δραστηριότητες- είχε διατελέσει δάσκαλος της ελληνικής φιλολογίας στη Χίο κι αργότερα πρόκριτος στη Σμύρνη.

Από νεαρή ηλικία έδειξε ενδιαφέρον για τη παιδεία κι η πρώτη του επαφή με τις ξένες γλώσσες έγινε στη Σμύρνη, χάρη στη διδασκαλία του Bernhard Keun, Ολλανδού ιερέα που ζούσε κει, στον οποίον ο Κοραής δίδασκε ελληνικά ως αντάλλαγμα για την εκμάθηση ξένων γλωσσών, ενώ στα 1764 φέρεται να παρακολουθεί και μαθήματα εβραϊκών.

Η επίδραση των Ιδεών του Διαφωτισμού

Όντας εγκατεστημένος στη Γαλλία, υπήρξε μάρτυς των γεγονότων του 1789 και της ακόλουθης πολιτικής αλλαγής. Μες σ' αυτό το κλίμα κι έχοντας ενστερνιστεί τις ιδέες του Διαφωτισμού θα επικεντρώσει το ενδιαφέρον του στη προσπάθεια των Ελλήνων για Ανεξαρτησία. Ενδεικτική αυτής του της πρόθεσης είναι η δημοσίευση στα 1798 της "Αδελφικής Διδασκαλίας". Πρόκειται για κείμενο που έγραψε -με αφορμή το θάνατο του Ρήγα- ως απάντηση στο ανώνυμο φυλλάδιο "Πατρική Διδασκαλία", το οποίο -αποδίδεται στον Αθανάσιο Πάριο, που κρυμμένος πίσω από τον Πατριάρχη Ιεροσολύμων 'Ανθιμο, καλεί τους Έλληνες να μείνουν υπόδουλοι στους Τούρκους και να μην επιθυμούν την ελευθερία τους-, αντιδρούσε απέναντι στον Διαφωτισμό, τη πνευματική πρόοδο κι υποστήριζε την Οθωμανική κυριαρχία.

Η πεποίθηση του για την ανάγκη απελευθέρωσης από τη τουρκική ηγεμονία θα τον οδηγήσει τα επόμενα χρόνια σ' ευρεία εκδοτική δραστηριότητα έργων αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων. Η κίνηση αυτή βασίστηκε στη σκέψη πως η πνευματική πρόοδος των συμπατριωτών του αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για τη πολιτική τους ανεξαρτησία. Θα εκδόσει, λοιπόν, το 1799 -με δαπάνες του Θωμά Σπανιωλάκη- στα γαλλικά κι ελληνικά τους "Χαρακτήρες" του Θεοφράστου, που αφιερώνει στους ελεύθερους Έλληνες του Ιονίου.Επηρεασμένος από τις φιλελεύθερες ιδέες του Διαφωτισμού, μαχόταν με τα γραπτά του υπέρ της πνευματικής αναγέννησης της Ελλάδας. Κύριο μέλημά του ήταν η πνευματική ανάπτυξη του Γένους, που θεωρούσε προϋπόθεση για την ελευθερία και την ανεξαρτησία. Στην ανανέωση της παιδείας προσπάθησε να συμβάλει και σε πρακτικό επίπεδο, με τις φιλολογικές εκδόσεις αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων στην σειρά "Ελληνική Βιβλιοθήκη", αλλά και θεωρητικά, κυρίως στα προλεγόμενα που προέτασσε στις εκδόσεις, τους "Αυτοσχέδιους Στοχασμούς Περί Της Ελληνικής Παιδείας & Γλώσσης".

Από το 1821 και με την έναρξη της ελληνικής επανάστασης θα κατευθύνει τη δράση του σύμφωνα με τη νέα κατάσταση που έχει δημιουργηθεί. Παρόλο που θεωρούσε ότι ο Αγώνας θα 'πρεπε να καθυστερήσει κατά 3 τουλάχιστον 10ετίες, εξαρχής υποστήριξε ενεργά την προσπάθεια των Ελλήνων για ανεξαρτησία. Όπως γράφει ο ίδιος, αιφνιδιασμένος από το κίνημα, που το περίμενε περί τα 1850, «το θηκάρι ερρίφθη πλέον μακριά και το σπαθί δεν θα ξαναεισέλθει». Θα συμμετάσχει, λοιπόν, ως ιδρυτικό στέλεχος στο Φιλελληνικό Κομιτάτο του Παρισιού (1825), που συγκροτήθηκε προκειμένου να προβάλει τις ελληνικές θέσεις σε ομογενείς και ξένους και να συγκεντρώσει απαραίτητες υλικές συνδρομές. Ο ίδιος θ' αναπτύξει συχνή αλληλογραφία με φιλέλληνες πολιτικούς -μεταξύ αυτών κι ο Τόμας Τζέφερσον- και λόγιους, αρθρογραφώντας παράλληλα σε ξένα έντυπα για την ενίσχυση της Επανάστασης. Φοβάται για το τι θα γίνει μετά την απελευθέρωση. Προφητεύει πως οι Έλληνες δε θα μπορέσουν ν' αυτοδιοικηθούν και θα ζητήσουν προστασία ξένης δύναμης. Κι όντως έτσι έγινε.

Από την υπόλοιπη συγγραφική παραγωγή του, σώζεται ακόμη ένα ελληνογαλλικό λεξικό και μία νεοελληνική γραμματική, που βρέθηκαν σε χειρόγραφη μορφή μετά το θάνατό του. Ο ίδιος νωρίτερα είχε αναθέσει στους Χιώτες Φ. Φουρναράκη, Κ. Πιτζιπιό, Σ. Γαλάνη και Κ. Ράλλη, να συλλέξουν και να καταγράψουν όλα του τα χειρόγραφα, ώστε να παραδοθούν στους κληρονόμους του.Θα πεθάνει στο Παρίσι το 1833 έπειτα από σύντομη ασθένεια και θα ταφεί στο κοιμητήριο του Montparnasse.

Η εκδοτική κι εν γένει πνευματική δραστηριότητα του καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής του κατευθύνεται από την επιθυμία του για πολιτική ανεξαρτησία των Ελλήνων. Την ιδέα αυτή έχει καλλιεργήσει κατά τη διαμονή του στο εξωτερικό, όποτε έρχεται σ' επαφή με τις ιδέες του Διαφωτισμού για να ενστερνιστεί τελικά τις θέσεις των Γάλλων Ιδεολόγων. Τίθεται, λοιπόν, υπέρ της επικράτησης ενός καθεστώτος ελευθερίας, δικαιοσύνης κι ισονομίας που προστατεύει τα ανθρώπινα δικαιώματα και τα δικαιώματα του πολίτη. Παρόλο που υποστήριζε τις πολιτικές και κοινωνικές μεταρρυθμίσεις στη Γαλλία, οι ακρότητες που ακολούθησαν την επανάσταση του 1789 θα προκαλέσουν την αντίδρασή του απέναντι στο φανατισμό και τις συγκρούσεις στους κόλπους των επαναστατών. Αναζητώντας το καταλληλότερο για τους συμπατριώτες του πολίτευμα, θα προβεί σε μελέτες συνταγματικού και ευρύτερου νομικού περιεχομένου.

Ήδη από το 1789 έχει μεταφράσει τη διακήρυξη των δικαιωμάτων του ανθρώπου και του πολίτη με τον τίτλο "Δίκαια του ανθρώπου και του πολίτη". Η έρευνα του αναφορικά με τα συντάγματα της Γαλλίας, Αγγλίας κι ΗΠΑ, τον ωθεί να προτείνει τελικά για την επαναστατημένη χώρα το δημοκρατικό σύστημα των Αγγλοαμερικανών.