Στον απελευθερωτικό αγώνα του 1821 οι περισσότεροι θάνατοι προήλθαν από επιδημίες και όχι στο πεδίο των μαχών. Οι πολιορκημένοι του Μεσολογγίου μετά την εξάντληση των αποθεμάτων τροφίμων αναγκάστηκαν να καταναλώσουν όλα τα κατοικίδια ζώα που υπήρχαν, ενώ κάποιοι στην απόγνωσή τους κατέφυγαν στη νεκροφαγία. Έπιναν νερό από δεξαμενές που ήταν γεμάτες πτώματα. Για τους τραυματίες των μαχών οι ιατρικές πράξεις και διαδικασίες, όπως είναι η χορήγηση αναισθησίας, η μετάγγιση αίματος, η ασηψία, η αντισηψία ήταν παντελώς άγνωστες. Για τη συρραφή τραυμάτων, που εξωτερικά καθαρίζονταν με ρακή, εκτός από βελόνα και κοινή κλωστή, χρησιμοποιούνταν μυρμήγκια.
Οι προτεραιότητες κατά τη διεξαγωγή του αγώνα του 1821 εστιάστηκαν στην κάλυψη των στρατιωτικών και δημοσιονομικών αναγκών και ελάχιστα στην αντιμετώπιση θεμάτων δημόσιας υγείας, υγειονομικής περίθαλψης και ιατροκοινωνικής πρόνοιας. Αυτήν τη λιγότερο ειπωμένη -πολλές φορές σοκαριστική για τη σκληρότητα των περιγραφών- ιστορία του αγώνα, παρουσίασε μέσα από εκτεταμένη έρευνα που έκανε στη βιβλιογραφία ο κοσμήτορας της Σχολής Επιστημών Υγείας του ΑΠΘ, καθ. Ιατρικής Θεόδωρος Δαρδαβέσης, ο οποίος εκφώνησε τον πανηγυρικό λόγο με τίτλο «Η δημόσια υγεία και η περίθαλψη των αγωνιστών κατά την περίοδο της Eπανάστασης του 1821», στην εκδήλωση του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου για την Εθνική Επέτειο της 25ης Μαρτίου.
«Οι ανεπαρκείς υποδομές νοσηλευτικής φροντίδας, ο περιορισμένος αριθμός του υγειονομικού προσωπικού και οι σοβαρές ελλείψεις σε φαρμακοεπιδεσμικό υλικό, αναδεικνύουν παράλληλα τη δύναμη ψυχής των ιατρών εκείνων που προσέφεραν τις υπηρεσίες τους στον αγώνα. Κυρίως, όμως, αναδεικνύουν την πίστη του σκλαβωμένου γένους για το όραμα της ελευθερίας, το οποίο με τις στερήσεις, τους αγώνες και το αίμα έγινε πράξη, επιβεβαιώνοντας τους στίχους: "…Η μεγαλοσύνη στα Έθνη δεν μετριέται με το στρέμμα, με της καρδιάς το πύρωμα μετριέται και το αίμα"», είπε ο καθηγητής Δαρδαβέσης στο κλείσιμο της ομιλίας του, κατά την οποία αναφέρθηκε εκτενώς στις συνθήκες υγιεινής διαβίωσης, ένδυσης και διατροφής, της συντριπτικής πλειοψηφίας των υπόδουλων Ελλήνων, που «ήταν άθλιες την περίοδο της διεξαγωγής του αγώνα, ευνοώντας την εκδήλωση σοβαρών ασθενειών, από τις οποίες οι κυριότερες ήταν η δυσεντερία, η χολέρα, η πανώλη, η ευλογιά και η ελονοσία, που προκάλεσαν αθροιστικά περισσότερους θανάτους, συγκριτικά με τις απώλειες στα πεδία των μαχών».
